Đã phát hiện ra những gì về sự gian lận của Boeing trong quá trình điều tra thảm kịch này và về số phận tương lai của tập đoàn Mỹ - trong tài liệu của Sputnik.
Cỗ máy chống lại con người
Chuyến bay Lion Air JT 610 khởi hành từ sân bay Quốc tế Jakarta lúc 6:20 sáng ngày 29 tháng 10 năm 2018. Sau 13 phút, máy bay rơi xuống biển, toàn bộ 189 người trên máy bay đều thiệt mạng.
Một năm sau, các thượng nghị sĩ đang cố gắng chứng minh ban lãnh đạo công ty đã nhận thức được các vấn đề thiết kế của máy bay trước khi xảy ra sự cố.
Trước hết, đó là chương trình máy tính MCAS, khi mũi máy bay bị kéo cao quá mức, hệ thống sẽ tự động hạ xuống, khiến máy bay bổ nhào. Theo một báo cáo chính thức được Cơ quan Hàng không Indonesia công bố vào tuần trước: chương trình này tự động bật hơn 20 lần trong 13 phút chuyến bay. Trong đó - hai giây sau khi có kích hoạt cảnh báo về nguy cơ va chạm với mặt đất . Một khoảnh khắc sau đó, máy bay đâm xuống nước với tốc độ 800 km/h.
Chưa đầy 5 tháng sau, vào tháng 3, một vụ tai nạn máy bay tương tự đã xảy ra ở Ethiopia khiến 157 người thiệt mạng.
"Mặc dù cuộc điều tra đang diễn ra, chúng tôi biết cả hai thảm họa đều đi kèm với việc kích hoạt phần mềm điều khiển MCAS,"- Giám đốc điều hành Boeing Dennis Muilenburg nói tại phiên điều trần Thượng viện hôm thứ Ba.
"Chúng tôi đã phạm sai lầm và đang sửa chữa chúng",- ông nói thêm. Kể từ tháng 8, phần mềm đã được cập nhật. MCAS sẽ trở nên "nhẹ nhàng và nhạy cảm hơn với hành động của phi công".
Cuộc đua vì lợi nhuận
Tuy nhiên, vụ việc của Boeing từ lâu đã vượt quá khuôn khổ phần mềm. Vấn đề là tập đoàn lớn nhất nước Mỹ cố tình gây nguy hiểm cho mạng sống của người dân vì lợi nhuận.
Năm 2011, đối thủ cạnh tranh chính của Boeing, hãng Airbus của châu Âu đã ra mắt dòng máy bay Neo với động cơ hiệu quả hơn.
Người Mỹ có hai lựa chọn để duy trì vị thế dẫn đầu: hoặc bắt đầu chế tạo mẫu mới từ đầu - chi 32 tỷ đô la cho dự án, hoặc trang bị cho Boeing 737 động cơ với tuabin đường kính lớn hơn, hứa hẹn tiết kiệm nhiên liệu 20%. Họ chọn phương án thứ hai và vào năm 2016, 737 MAX đã xuất hiện.
Tuy nhiên, do kích thước tăng lên, các động cơ mới không thể lắp đặt vào vị trí trước đó - chúng phải được đưa về phía trước, gắn vào chỗ cao hơn. Hậu quả là trọng tâm liên kết bị phá vỡ và máy bay bắt đầu bị “ vểnh mũi”.
Để khắc phục khuyết điểm này, họ đã phát triển chương trình MCAS, khi mũi máy bay vểnh lên quá mức, chương trình sẽ tự động hạ mũi xuống. Hệ thống hóa ra rất ẩm ương – tự bật ngay cả trong chuyến bay với chế độ bình thường. Hơn nữa chương trình hạ mũi máy bay mạnh hơn bốn lần so với các nhà thiết kế đã dự kiến. Có nghĩa là MCAS đã không điều chỉnh cân bằng cho máy bay, mà làm nó chúi xuống.
Hơn nữa, hệ thống này được thiết kế theo cách rất khó phát hiện: MCAS im lặng kích hoạt khi máy tính cảm thấy mũi máy bay vểnh lên quá mức, nó làm việc trong vài giây, hướng máy bay xuống đất, và tiếp tục “giấc ngủ” cho đến tín hiệu nguy hiểm lần sau, theo đánh giá của chương trình .
Phần mềm phải được FAA cấp giấy chứng nhận và đây là một thủ tục tốn kém và lâu dài. Để không lãng phí thời gian, tiền bạc, ban lãnh đạo tập đoàn chỉ đơn giản che giấu sự thật về sự tồn tại của hệ thống này: MCAS đã được đề cập chính xác chỉ một lần trong bản hướng dẫn bay Boeing 737 MAX - trong danh sách các chữ viết tắt.
Như vậy họ đã tiết kiệm một lần nữa và đẩy mọi người đến cái chết: nếu biết về sự hiện diện của MCAS, phi hành đoàn có thể chỉ cần tắt chế độ điều khiển tự động và tiếp tục chuyến bay ở chế độ điều khiển bằng tay. Nhưng các phi công đã không nghi ngờ về một chương trình máy tính xảo quyệt. Thấy mũi máy bay đang chúi xuống, và không hiểu tại sao điều này lại xảy ra, họ kéo tay lái về phía mình, cố gắng vượt qua sự kháng cự của chế độ bay tự động.
Sau vài giây, MCAS tắt, lực cản ở cần lái biến mất - chiếc máy bay nhấc mũi lên một cách mạnh mẽ thật sự. Chế độ tự động lại “tỉnh dậy” một lần nữa, điều khiển chúi mũi máy bay xuống. Đây là bức tranh toàn cảnh mà bản báo cáo chính thức về vụ tai nạn của hãng Lion Air mô tả.
Câu hỏi chính mà các nhà lập pháp Hoa Kỳ hiện nay đang quan tâm là liệu ban lãnh đạo Boeing có nhận ra sự nguy hiểm liên quan đến MCAS hay không. Vào giữa tháng 10, tờ The New York Times đã công bố các tài liệu thư tín nội bộ của nhân viên công ty, cho thấy vào năm 2016, phi công trưởng về kỹ thuật của Boeing trong dự án 737 MAX, Mark Forkner, đã thông báo cho một chuyên gia (tên của người này không được tiết lộ) về các vấn đề "kinh khủng" với hệ thống MCAS.
"Nó làm mưa làm gió hoành hành trong trình giả lập”, - Forkner khẳng định.
Trả lời câu hỏi tại Thượng viện: ông phát hiện ra điều này khi nào, Tổng giám đốc Muilenburg nói: trước vụ tai nạn 737 MAX ở Ethiopia. Điều đó đã gây ra một cơn bão phẫn nộ trong các nhà lập pháp.
"Sau vụ tai nạn ở Indonesia, đại diện Boeing đã đến văn phòng chỗ tôi và nói đó là hậu quả sai lầm của phi công, -Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal phẫn nộ. Còn bây giờ, hóa ra những phi công đó không có cơ hội nào cả. Họ ở trong những chiếc quan tài bay, bởi vì Boеing quyết định che giấu thông tin về MCAS".
Quả báo cho lòng tham
Không phụ thuộc kết quả các phiên điều trần tại Thượng viện sẽ ra sao, các vấn đề của Boeing sẽ không kết thúc sớm. Việc nối lại các chuyến bay của 737 MAX, bị cấm sau thảm họa ở Ethiopia, bị trì hoãn chưa biết đến bao giờ. Nhà sản xuất máy bay hy vọng lệnh cấm sẽ kéo dài không quá ba tháng, nhưng bây giờ thời hạn đề cập đến tháng hai năm sau.
Boeing trả tiền bồi thường cho nạn nhân các vụ tai nạn hàng không, nhưng con số này không là gì so với số tiền mà các hãng hàng không dự định yêu cầu vì không có khả năng vận hành máy bay. Theo dánh giá của giới chuyên gia, tổng thiệt hại của họ lên tới gần 10 tỷ đô la.
Trong khi đó, vấn đề tài chính của Boeing rơi vào tình trạng không tốt: trong quý 3 doanh thu giảm 21% (xuống còn 19,98 tỷ USD) so với cùng kỳ năm ngoái (25,1 tỷ USD). Các khoản nợ trong năm tăng 5,5 tỷ USD, trong khi các khoản tiền khả dụng chỉ tăng 1,3 tỷ USD còn dòng tiền lưu thông đã bị âm.
Nhưng ngay cả các hãng hàng không sẵn sàng nối lại các chuyến bay 737 MAX ngay sau khi dỡ bỏ lệnh cấm, vẫn rất nghi ngờ điều này có thể được thực hiện nhanh chóng. Danh tiếng của máy bay bị hủy hoại, và liệu hành khách có muốn bay trên phi cơ này hay không- vẫn là một câu hỏi lớn. Các hãng hàng không lớn nhất của Mỹ American Airlines và Southwest Airlines thông báo cho biết họ sẽ cho khách hàng quyền từ chối bay trên 737 MAX.
Các nhà phân tích chứng khoán cũng không tin hãng sản xuất máy bay có thể giải quyết các vấn đề của mình trong tương lai gần. Thứ Hai tuần trước, ba công ty có ảnh hưởng ở Phố Wall đã hạ dự báo giá của cổ phiếu Boeing.
"Chúng tôi không thể bảo vệ cổ phiếu trong bối cảnh những phát hiện gần đây, điều này làm tăng đáng kể hồ sơ rủi ro cho các nhà đầu tư, các chuyên gia Credit Suisse lưu ý trong bản ghi nhớ dành cho khách hàng. - Theo giải thích của chúng tôi, kết luận chính là Boeing dường như biết về hoạt động sai lầm của MCAS trước khi làm chứng nhận chất lượng cho máy bay 737 MAX".
Các chuyên gia của UBS "không còn tự tin rằng sau khi trở lại thị trường, 737 MAX sẽ được hành khách lựa chọn".
Bank of America Merrill Lynch chỉ ra sự không chắc chắn ngày càng tăng về thời điểm MAX sẽ quay trở lại hoạt động.
"Vấn đề chính đối với các nhà đầu tư - quản lý rủi ro và công bố thông tin - có thể ảnh hưởng tiêu cực đến giá trị của cổ phiếu Boeing trong tương lai gần", - chuyên gia ngân hàng cảnh báo.