Giao ACV thi công: Không sân bay nào hiệu quả như cảng hàng không quốc tế Long Thành
Ngày 12.11, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thảo luận các vấn đề liên quan đến dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, cụ thể là giai đoạn 1.
Báo cáo cho biết, Việt Nam sẽ rót khoảng 4,779 tỷ USD (khoảng 111.689 tỷ đồng) làm tổng mức đầu tư dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1. Nguồn vốn thực hiện là từ doanh nghiệp hàng không và các loại vốn khác.
Chính phủ Việt Nam đề xuất giao Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đầu tư các hạng mục chính giai đoạn 1 dự án sân bay Long Thành. Theo đó, để làm dự án này, ước tính ACV sẽ phải huy động gần 2,63 tỷ USD bên cạnh hơn 1 tỷ USD vốn đã có.
Lý giải vì sao chọn ACV đầu tư các hạng mục chính giai đoạn 1, Bộ GTVT cho rằng việc giao cho ACV khai thác là hợp lý, ngoài đơn vị này khó có đơn vị nào đủ điều kiện về năng lực, kinh nghiệm, đáp ứng các yêu cầu về quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia.
Tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cũng giải trình đối với ý kiến của các đại biểu về dự án này. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định, không có một sân bay nào hiệu quả tốt như sân bay Long Thành, nhất là giai đoạn 1 và giai đoạn 2.
“Ngay khi vừa hoàn thành giai đoạn 1 năm 2025 đã có thể điều tiết tăng lưu lượng hành khách từ 20 – 25 triệu lượt hành khách/năm. Dự kiến đến năm 2030, sẽ tải được toàn bộ khu vực miền Đông Nam bộ là 85 triệu lượt hành khách. Trong khi những sân bay khác như Vân Đồn, Cần Thơ khoảng 10 năm mới được 1 triệu lượt hành khách/năm, với toàn bộ hạ tầng đầu tư được khai thác rất hạn chế”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định.
“Đánh giá của tư vấn cũng cho thấy hiệu quả kinh tế rất cao. Hiện, Hội đồng nghiệm thu Nhà nước cũng đã thuê tư vấn nước ngoài để thẩm tra một cách độc lập”, lãnh đạo ngành giao thông bổ sung thêm.
Có nhiều đại biểu còn lo ngại về năng lực của Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (ACV), Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể tự tin cho biết, hiện ACV đã có khoảng 25.000 tỷ đồng để tập trung cho sân bay quốc tế Long Thành.
“Khoản tiền này không đầu tư bất cứ việc gì, mà chỉ tập trung cho sân bay Long Thành”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể phát biểu.
Theo Bộ trưởng Thể, Bộ GTVT cùng với Ủy ban Quản lý vốn đã báo cáo với Chính phủ, kế hoạch từ đây cho đến năm 2025, ACV sẽ bỏ ra khoảng gần 30.000 tỷ đồng để nâng cấp các sân bay khác và dành khoảng 12.000 tỷ đồng cùng với 25.000 tỷ đồng để có được một nguồn vốn chiếm khoảng 37%. Phần còn lại, ACV cũng đã làm việc với 12 tổ chức trong và ngoài nước.
“Các tổ chức này sẵn sàng cho ACV vay khoảng 5 tỷ USD và không thế chấp vì hiệu quả kinh tế của dự án này rất cao, do đó các nhà đầu tư nước ngoài họ cảm thấy yên tâm cho việc hỗ trợ”, tư lệnh ngành giao thông vận tải nói.
Sân bay Long Thành: Nhà nước chỉ làm những gì tư nhân không thể
Báo cáo thẩm tra Tờ trình của Chính phủ về Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 của Ủy ban Kinh tế cho rằng, theo quy định thì việc Chính phủ trình Quốc hội Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án giai đoạn 1 trước khi quyết định đầu tư là phù hợp. Tuy nhiên, để Quốc hội có cơ sở thông qua thì Hội đồng thẩm định quốc gia phải có báo cáo đầy đủ các nội dung và chỉ tiêu cụ thể.
Đa số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế đề nghị Quốc hội chỉ xem xét quyết định các đề xuất trong Tờ trình của Chính phủ và những nội dung quan trọng của dự án. Sau khi Hội đồng thẩm định có báo cáo, Thủ tướng Chính phủ sẽ xem xét quyết định đầu tư dự án giai đoạn 1 theo quy định của pháp luật.
Về tổng mức đầu tư, hình thức đầu tư và phương án huy động vốn, Báo cáo thẩm tra cho rằng, tổng mức đầu tư dự án giai đoạn 1 là 4,779 tỷ USD, tương đương 111.689 tỷ đồng (chưa bao gồm hạng mục 4b là hạng mục xã hội hóa).
Tuy vậy, nhiều hạng mục tính toán mới dừng ở mức thiết kế sơ bộ, có thể dẫn đến tăng tổng mức đầu tư khi chuẩn xác hóa. Do đó, đề nghị rà soát để tránh gây biến động lớn tổng mức đầu tư dự án.
Hội đồng thẩm định cũng đề xuất, do dự án có tổng mức đầu tư rất lớn, quy mô phức tạp, Hội đồng này cũng sẽ có ý kiến thẩm định cụ thể sau khi có kết quả thẩm tra cuối cùng của Tư vấn thẩm tra trong bước trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định đầu tư dự án. Như vậy, tính chính xác của tổng mức đầu tư dự án chưa thể được bảo đảm.
Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) phân tích kỹ về đề xuất của Chính phủ giao Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) làm chủ đầu tư 3 trong 4 hạng mục đầu tư chính, với lý do ACV là đơn vị có lợi thế kinh nghiệm đầu tư, quản lý hàng không và chủ động nguồn vốn đầu tư; việc vay vốn tổ chức tài chính quốc tế không cần bảo lãnh của Nhà nước, nếu như giao trực tiếp cho ACV không qua đấu thầu, tiết kiệm 1,5 năm để triển khai sớm dự án.
“Tuy vậy, trong toàn bộ quá trình đầu tư chưa chắc chúng ta đã rút ngắn được thời gian so với việc nếu như đấy là chủ đầu tư tư nhân, vì bản thân ACV là doanh nghiệp cổ phần do Nhà nước nắm cổ phần chi phối. Về mặt nguyên tắc, bất kể hạng mục nào trong triển khai đều phải đấu thầu. Với tổng mức đầu tư toàn bộ dự án là 330.000 tỷ, giai đoạn 1 là hơn 111.000 tỷ đồng, sẽ có rất nhiều gói thầu phải triển khai đấu thầu trong giai đoạn thực hiện. Trong khi đó, nếu là nhà đầu tư tư nhân sẽ không phải mất thời gian đấu thầu các gói thi công nhỏ”, cổng thông tin chính phủ dẫn lời đại biểu khẳng định.
Ngoài ra theo vị ĐBQH, chưa thể khẳng định chỉ có ACV mới có kinh nghiệm trong đầu tư cảng hàng không, còn các đơn vị tư nhân khác thì không có khả năng. Đúng là ACV là doanh nghiệp đang có kinh nghiệm và lợi thế nhiều nhất trong số đơn vị trong nước, nhưng nhiều dự án do các doanh nghiệp tư nhân chưa có kinh nghiệm đầu tư vẫn thành công, điển hình như là Cảng Hàng không Vân Đồn, được hoàn thành trong thời gian thần tốc và chất lượng không còn nghi ngờ.
Về phương án huy động vốn, nếu chỉ giao ACV chưa chắc là phương án huy động vốn tốt nhất, vì thủ tục phức tạp, nếu xảy ra rủi ro thì Nhà nước vẫn phải đứng ra bảo đảm. Trên cơ sở đó, đại biểu kiến nghị nên thuê đơn vị tư vấn tốt nhất để giám sát việc thực hiện sau này:
“Kêu gọi các tập đoàn tư nhân cùng làm các hàng mục, lấy ACV làm hạt nhân. Nên mạnh dạn để tư nhân vào làm những mảng mà Nhà nước không cần làm. Nhà nước chỉ làm những gì tư nhân không làm được mà thôi”.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết cũng sẽ tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, tham mưu với Chính phủ, cố gắng huy động các nguồn lực trong nước sau đó mới tiếp cận thêm các tổ chức nước ngoài để làm sao hiệu quả xã hội cho đất nước tốt nhất.
Liên quan đến công nghệ và mỹ quan, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết áp dụng công nghệ thiết kế sân bay Long Thành giai đoạn 1 được áp dụng công nghệ hiện đại nhất. Về mỹ quan cũng đã tuyển chọn mẫu kiến trúc nhà ga và tất cả những công nghệ hiện đại nhất hiện nay, do đó kinh phí cũng tương đối cao.
“Tuy nhiên, Hội đồng thẩm định nhà nước sẽ xem xét, trong quá trình thực hiện nếu phát sinh thêm những công nghệ mới tốt hơn chúng tôi sẽ báo cáo Chính phủ để cập nhật để đến khi sân bay vận hành giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2 thì những thiết bị đó phải là hiện đại nhất trong thời điểm đó”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định.
Đền bù, giải phóng mặt bằng sân bay Long Thành như thế nào?
Ông Mai Sỹ Diến, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hoá, cũng lên tiếng bày tỏ lo lắng về tiến độ cho dự án sẽ làm tăng tiền đền bù giải phóng mặt bằng.
Theo ông, sau khi báo cáo nghiên cứu khả thi được phê duyệt thì tiếp tục phải lập, phê duyệt thiết kế kỹ thuật dự án, sau đó mới khởi công, thời gian cần thiết để hoàn thành còn khá dài. Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế cũng lưu ý, “qua tham khảo việc xây dựng các cảng hàng không đã thực hiện thì tiến độ này là rất khó khả thi”. Mặt khác, theo Báo cáo thẩm tra, công tác đền bù, giải phóng mặt bằng theo Nghị quyết 53 của Quốc hội đang được UBND tỉnh Đồng Nai thực hiện, nhưng đến tháng 8/2019 việc giải ngân mới chỉ đạt 1,07% (khoảng 123 tỷ đồng) mức vốn được giao (dự kiến đến hết năm 2019 chỉ đạt 15,75%).
Do vậy, nhiều ý kiến cho rằng tiến độ thu hồi đất khó bảo đảm. Nếu điều này xảy ra sẽ ảnh hưởng lớn đến tiến độ giai đoạn 1 của dự án. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ có các giải pháp, chỉ đạo quyết liệt để dự án hoàn thành đúng tiến độ khi đã được Quốc hội thông qua. Bên cạnh đó, các đại biểu Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương), Nguyễn Văn Thân (Thái Bình) và Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cũng bày tỏ lo lắng về tiến độ của đại dự án này và đề nghị nghiên cứu thành lập ủy ban quốc gia về dự án này.
Bộ trưởng Bộ GTVT phát biểu xin tiếp thu toàn bộ các ý kiến của đại biểu. Trên cơ sở ý kiến của các nhà tư vấn đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp và Việt Nam, Bộ GTVT sẽ thẩm tra, rà soát tổng mức đầu tư sao cho sát với thực tế, không lãng phí và trượt giá như dự án khác. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng thừa nhận thực trạng chậm giải phóng mặt bằng hiện nay và cho biết đang nỗ lực khắc phục.
Không để sân bay Long Thành thành di sản
Tham gia thảo luận trước Quốc hội về dự án trọng điểm của đất nước này, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) bày tỏ, dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành phải “tạo động lực cho Việt Nam cất cánh, vươn cao, thoát bẫy thu nhập trung bình”. Nhưng nếu làm không tốt sẽ đè nặng lên đôi cánh phát triển của đất nước như một số dự án trùm mền, đắp chiếu đang tồn tại.
Ông Trương Trọng Nghĩa đề nghị phải bảo đảm gia tăng 4 tiêu chí: Tăng hiệu quả kinh tế, tăng ổn định xã hội, tăng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, tăng trình độ công nghệ.
“Dự án phải là một phần thưởng quý báu, không thể là một di sản 'bỏ thì thương, vương thì tội' trên vai các thế hệ mai sau”, ông Nghĩa chia sẻ.
ĐBQH Nghĩa tán thành chủ trương giao cho các nhà đầu tư trong nước, nhưng về vốn sẽ phải sử dụng cả tư nhân và đầu tư công, bao gồm vốn tự có, vốn ngân sách, vốn vay trong nước và nước ngoài; cần có chủ trương, chính sách cụ thể, thông minh và chặt chẽ. Nếu cần tăng nợ công thì vẫn nên tăng, bởi vì nợ công mọi quốc gia không phải là mức trần mà là hiệu quả.
Theo quan điểm của ông, nếu thu hút không khéo thì toàn bộ lợi nhuận về tay tư nhân hết và lỗ thì nhà nước gánh.
“Nếu có chủ trương hợp lý, minh bạch, tạo được niềm tin thì hoàn toàn có thể huy động vốn nhàn rỗi của người dân ở trong nước và hải ngoại”, ĐB Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh. Theo ông, những điều nhất định phải bảo đảm là: pháp luật nghiêm minh, không tham nhũng, lãng phí, không bị lợi ích nhóm và lợi ích sân sau chi phối.
Bên cạnh đó, dự án sân bay Long Thành phải có chất lượng cao và trình độ công nghiệp đuổi kịp, đón đầu thế giới, phải cạnh tranh rất mạnh với sân bay khác trong khu vực nếu không sẽ lỗ nặng.