Cát Linh - Hà Đông, là dự án đường sắt đô thị đầu tiên của Việt Nam, do Bộ Giao thông vận tải (Bộ GTVT) là chủ đầu tư, Công ty hữu hạn tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc là Tổng thầu, dự kiến bàn giao cho Thành phố Hà Nội tiếp quản, vận hành và trả nợ các khoản vay đầu tư, xây dựng dự án. Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch Covid-19 còn phức tạp, tiến độ lại bị lùi lại. Hiện vẫn chưa xác định được thời hạn vận hành thử.
Đường sắt Cát Linh- Hà Đông: Tổng thầu Trung Quốc đã nhận 79% giá trị hợp đồng
Cát Linh – Hà Đông là dự án thu hút sự quan tâm vô cùng lớn của các cơ quan đơn vị và dư luận nhân dân bởi đây là tuyến đường sắt trên cao đầu tiên của Việt Nam, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong tổng thể cấu trúc cơ sở hạ tầng giao thông của Hà Nội. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, đến nay dự án vẫn chậm tiến độ, nợ lớn, lãi khủng và đặc biệt, chưa biết bao giờ mới vận hành thật, phục vụ nhu cầu đi lại và kỳ vọng của người dân.
Ngày 30.3, đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt (Bộ Giao thông Vận tải) cho biết, đến hiện tại, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông đã thanh toán cho tổng thầu Trung Quốc 509/644 triệu USD. Số tiền này tương đương 79% giá trị hợp đồng. Số cò lại rơi vào khoảng 135 triệu USD (tương đương 3.078 tỷ đồng).
Theo hợp đồng đã ký kết, khi dự án được nghiệm thu, đưa vào sử dụng sẽ thanh toán cho tổng thầu đến 95% giá trị (tương đương tăng thêm 105 triệu USD); 5% còn lại là giá trị bảo hành dự án.
Trước đó, đơn vị quản lý dự án và tổng thầu dự kiến sẽ bắt đầu vận hành thử toàn hệ thống đường sắt Cát Linh - Hà Đông liên tục 20 ngày vào tháng 2.2020, nhằm tiếp tục phục vụ công tác đánh giá an toàn hệ thống, nghiệm thu, thanh toán.
Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch Covid-19 còn phức tạp, tiến độ lại bị lùi lại. Hiện vẫn chưa xác định được thời hạn vận hành thử. Hệ lụy kéo theo là chậm trễ trong hoàn thành, bàn giao dự án.
Đơn vị quản lý dự án cho biết, hiện dự án đang được nghiệm thu các hạng mục thành phần để tiếp tục thanh toán, giải ngân. Tuy nhiên, công tác thanh, quyết toán đang gặp một số vướng mắc do Kiểm toán Nhà nước yêu cầu giảm trừ thanh toán tại một số hạng mục đã thanh toán tại một số hạng mục với tổng số tiền là 2.386 tỷ. Do đó, đến nay vẫn chưa thể hoàn thành thanh toán các hạng mục bị yêu cầu giảm trừ.
Bên cạnh đó, dự án Cát Linh - Hà Đông vẫn tồn tại một số vấn đề về về kỹ thuật trang thiết bị mà tổng thầu phải khắc phục theo yêu cầu được đơn vị tư vấn Pháp (Liên danh tư vấn Apave - Certifer – Tricc (ACT) đánh giá độc lập đưa ra về an toàn hệ thống.
Theo Đại diện Ban Quản lý dự án, cơ quan này đang khẩn trương chuẩn bị các bước như: rà soát, phân loại công việc cần giải quyết... để thực hiện theo kết luận cuộc họp giữa Bí thư Thành ủy Hà Nội Vương Đình Huệ và Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể mới đây về giải pháp đẩy nhanh tiến độ dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Bao giờ đường sắt Cát Linh – Hà Đông chạy thật?
Sau khi đơn vị tư vấn ACT hoàn thành đánh giá, cấp chứng nhận an toàn hệ thống cho dự án, nếu các khó khăn của dự án được tháo gỡ cùng với nỗ lực của tổng thầu, dự kiến trong tháng 4/2020 tới đây sẽ kết thúc vận hành thử. Nếu đúng như diễn tiến này, đến khoảng 30.6.2020 dự án mới có thể bàn giao cho TP Hà Nội.
“Nội dung nào thuộc thẩm quyền của đơn vị nào thì đơn vị đó giải quyết. Với những vấn đề vượt thẩm quyền, cần thống nhất báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét giải quyết, tháo gỡ để sớm đưa vào vận hành, sử dụng”, Bí thư Thành ủy Vương Đình Huệ phát biểu tại buổi làm việc với Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, cùng nhiều bộ, ngành liên quan về các dự án giao thông trọng điểm trên địa bàn Hà Nội chiều 27.3 vừa qua.
Bộ Giao thông Vận tải cho rằng, vấn đề thanh toán, quyết toán là vướng mắc lớn nhất hiện nay của dự án, nhất là việc tuân thủ kết luận liên quan của Kiểm toán Nhà nước ban hành cách đây hơn 1 năm. Cùng với đó, tình hình dịch Covid-19 đang làm chậm tiến độ vận hành thử và bàn giao dự án cho thành phố Hà Nội theo kế hoạch đề ra.
Tại cuộc họp, Bí thư Thành ủy Hà Nội đã thống nhất góp ý của Bộ Giao thông Vận tải, lãnh đạo các bộ, ngành và UBND TP. Hà Nội về việc lập tổ công tác cho vấn đề này. Tổ công tác sẽ do một Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải làm tổ trưởng, Phó chủ tịch UBND TP. Hà Nội làm tổ phó và thành viên là lãnh đạo một số bộ, ngành nhằm xây dựng một kế hoạch, phân loại các công việc của Ban quản lý dự án, tổng thầu, từng bộ, ngành và TP. Hà Nội, báo cáo Chính phủ quyết định, nhằm thúc đẩy dự án sớm đi vào hoạt động.
“Đây là dự án quan trọng quốc gia, cần thúc đẩy đi vào hoạt động nhằm giảm thiểu tổn thất, lãng phí và có ý nghĩa quan trọng trong đối ngoại”, ông Vương Đình Huệ nhấn mạnh.
Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông có chiều dài 13,05km, đi trên cao và có 12 nhà ga, 13 đoàn tàu. Sau khi hoàn thành, dự án sẽ được bàn giao cho UBND TP. Hà Nội đưa vào quản lý, khai thác vận hành.
Dự án bắt đầu được thực hiện từ tháng 10.2011, với tổng mức đầu tư hơn 18.000 tỷ đồng bằng vốn vay ODA của Trung Quốc theo Hiệp định khung ký ngày 30.5.2008 giữa Chính phủ hai nước Việt Nam - Trung Quốc.
Tổng thầu thực hiện dự án là là Công ty TNHH Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc, tư vấn giám sát thi công là Công ty TNHH GSXD Viện nghiên cứu thiết kế công trình đường sắt Bắc Kinh.
Dự án Cát Linh - Hà Đông và những lần lỡ hẹn, đội vốn khủng khiếp
Dự án đường sắt đô thị trên cao Cát Linh - Hà Đông được Chính phủ Việt Nam ký kết với Chính phủ Trung Quốc thực hiện bằng vốn vay Hỗ trợ Phát triển Chính thức (ODA). Thỏa thuận này có tổng mức đầu tư 552,86 triệu USD vào năm 2008. Trong đó, vốn vay Trung Quốc là 419 triệu USD, vốn đối ứng Việt Nam là 133,86 triệu USD. Tuy nhiên, tổng mức đầu tư sau đó đã đội vốn lên 868 triệu USD (18.000 tỷ đồng) sau hai năm chậm dự án.
Đáng chú ý, Bộ GTVT khi ấy là đơn vị thẩm định, phê duyệt cho Tổng thầu EPC (Công ty hữu hạn Tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc) - đơn vị mà chính Bộ này cũng lên tiếng thừa nhận, chưa bao giờ thi công đường sắt, trúng thầu.
3 năm sau, ngày 10.10.2011, dự án chính thức khởi công và lộ trình ấn định vận hành vào tháng 6.2014. Từ tháng 10.2014-tháng 6.2015 sẽ tổ chức chạy thử và đưa vào khai thác từ ngày 30.6.2015.
Tuy nhiên, đến tháng 7.2015, Tổng thầu EPC báo cáo tiến độ các nhà ga trên tuyến Cát Linh- Hà Đông chỉ đạt 30-50% khối lượng và xin lùi tiến độ. Ông Đinh La Thăng là Bộ trưởng Bộ GTVT khi đó đã yêu cầu thay đổi Tổng thầu và phải quyết đưa dự án về đúng đích 30.6.2016.
Đến đầu năm 2016, Cát Linh Hà Đông lại lỗi hẹn khiến ông Đinh La Thăng phải yêu cầu nhà thầu Trung Quốc chạy thử tàu vào tháng 9.2016 và tiến hành khai thác tuyến vào 31.12.2016. Thế rồi sau đó ông Thăng lại được điều chuyển công tác.
Bộ GTVT ra “tối hậu thư” buộc nhà thầu phải hoàn thành xây lắp dự án trước 31.12.2016 và vận hành chính thức vào cuối quý II năm 2017. Tuy nhiên, Tổng thầu EPC lại thất hứa và xin lùi đến năm 2018.
Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ, cam kết chốt tiến độ hoàn thành trong quý IV/2018, đồng thời sẽ chạy thử và thực hiện những công việc còn lại từ 3-6 tháng.
Đến hết năm 2018, tiến độ dự án một lần nữa “phá sản”, Tổng thầu Trung Quốc hứa sẽ đưa vào khai thác vào tháng 4.2019 nhưng tới hết năm tuyến đường sắt vẫn không thể đưa vào khai thác do Tổng thầu không thực hiện đúng cam kết.
Ngoài vấn đề tiến độ, tư vấn độc lập của Pháp còn đưa ra nhiều khuyến cáo về sự an toàn của tuyến đường sắt mà nhà thầu Trung Quốc thực hiện suốt 10 năm không xong. Trong khi đó, Tổng thầu thừa nhận “mất giấy tờ” khi không cung cấp được đầy đủ trong hồ sơ dự án mà tư vấn Pháp yêu cầu.
Dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông có 13 báo cáo đánh giá chuyên ngành do liên doanh tư vấn Apave -Certifer- Tricc (ACT) đảm trách. Tính đến nay, đơn vị tư vấn đã đánh giá xong 12 trong số 13 báo cáo của dự án.
Dự án đường sắt đô thị trên cao Cát Linh- Hà Đông đã thi công từ hơn chục năm nay, cũng đã hơn mười lần thất hứa lỗi hẹn với nhân dân, năng lực, uy tín và trách nhiệm của Tổng thầu EPC Trung Quốc cũng như những giải pháp mà Bộ Giao thông Vận tải đã thực hiện thực sự khiến người dân phải nghi ngờ, thậm chí là “nản lòng” khi gọi dự án này là “bảo tàng kinh nghiệm”, lỡ hẹn, đội vốn không biết bao nhiêu lần.