Trong khi đó, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định, việc tỉnh táo, chủ động trong ứng phó, gắn kết trong hành động sẽ giúp ASEAN vượt mọi thách thức.
“Gắn kết và chủ động thích ứng” trở thành “thương hiệu” của ASEAN
Sáng 9/9, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch ASEAN 2020 đã đến tham dự và có bài phát biểu khai mạc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM 53).
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, ASEAN đã bước sang thập kỷ thứ 6. Đến nay, Cộng đồng ASEAN đã hình thành được 5 năm, phát triển mạnh mẽ, thành nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới và là lực lượng quan trọng, giữ vai trò trung tâm cho đối thoại, hợp tác vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực.
Tuy nhiên, đi kèm với những thành quả đó là những thách thức chưa từng thấy, đặc biệt là sự bùng phát dịch COVID-19.
“Gắn kết và chủ động thích ứng” không chỉ đơn thuần là chủ đề của ASEAN 2020 mà còn là “thương hiệu” của ASEAN, giúp các thành viên tay trong tay, ngẩng cao đầu đối diện với khó khăn thách thức, đoàn kết cùng vượt sóng gió, tự tin tiến lên”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định.
Trong 8 tháng qua, “thương hiệu” đó được khẳng định rõ, thể hiện qua cam kết ở cấp cao nhất khi Lãnh đạo ASEAN thông qua tại Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN, Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN+3 diễn ra tháng 4/2020, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 diễn ra tháng 6/2020. Đó cũng là nỗ lực của các trụ cột Cộng đồng hợp tác, mở rộng liên kết, thực hiện “mục tiêu kép” vừa đẩy mạnh phát triển vừa kiểm soát hiệu quả dịch bệnh.
Thủ tướng nhấn mạnh, năm 2020 chỉ còn lại 4 tháng nữa, thời gian không còn nhiều, dịch bệnh còn rất phức tạp, người dân và doanh nghiệp đang phải gánh chịu nhiều thiệt hại quá sức; môi trường địa chính trị, kinh tế khu vực, trong đó có cả Biển Đông, đang có nhiều biến động ảnh hưởng hòa bình, ổn định.
Do đó, Thủ tướng đề nghị các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tiếp tục đề cao đoàn kết, giữ vững thống nhất, triển khai thành công các Kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.
Việt Nam cam kết nỗ lực vì cộng đồng ASEAN thịnh vượng
Song song với đó, cần kịp thời đánh giá, nâng cao hiệu quả triển khai Hiến chương ASEAN, bộ máy ASEAN, làm cơ sở hoạch định tầm nhìn phát triển cho ASEAN sau năm 2025.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đề nghị sử dụng hiệu quả Quỹ ứng phó Covid-19 và đưa vào vận hành Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp khu vực, hỗ trợ năng lực ứng phó của ASEAN.
Cùng với đó, các nước cần nhanh chóng hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống, các doanh nghiệp, địa phương khôi phục sản xuất, kinh doanh, phục hồi tăng trưởng kinh tế, thực hiện thuận lợi hóa thương mại, đầu tư, khắc phục gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy mạnh kết nối, hỗ trợ thu hẹp khoảng cách phát triển, gắn kết các tiểu vùng trong đó có Mê Công, với phát triển chung của ASEAN.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị các nước thành viên phát huy hiệu quả vai trò trung tâm của ASEAN trong thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, từ đó hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử.
Thủ tướng Việt Nam đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật, tôn trọng, bình đẳng, tin cậy lẫn nhau trong quan hệ giữa các quốc gia, giải quyết hòa bình các tranh chấp, khác biệt trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 và tinh thần các văn kiện quy chuẩn của ASEAN về ứng xử chung ở khu vực như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
“Trong môi trường phức tạp hiện nay, ASEAN cần tiếp tục thể hiện đoàn kết, kiên định với con đường và phương cách của mình trong hơn 5 thập kỷ, đúng với tinh thần Tuyên bố ngày 8/8 vừa qua. Chúng ta tiếp tục phát huy những giá trị, bản sắc của ASEAN, đó là chất keo gắn bó người dân các nước thành viên trong tình thân ái, sẻ chia, gắn kết như hình ảnh bó lúa vàng trên nền xanh Lá cờ ASEAN thể hiện niềm tự hào của người dân ASEAN”, Thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết, Việt Nam cam kết nỗ lực hết mình cùng các nước thành viên xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN và trông đợi sự ủng hộ, hợp tác từ các bạn để có thể hoàn thành tốt nhiệm kỳ 2020, vì một ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng.
Điều gì sẽ giúp ASEAN vượt mọi thách thức?
Sáng 9/9, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã có bài phát biểu tại phiên khai mạc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53. Ông Phạm Bình Minh khẳng định, những đặc trưng của ASEAN trong hơn 5 thập kỷ qua gồm có năng động trong hành động, linh hoạt trong ứng phó, sáng tạo trong hợp tác.
Trong suốt thời gian 10 năm qua, Cộng đồng ASEAN đã từng bước thành hiện thực với tinh thần “Từ tầm nhìn đến hành động”. Nền tảng quan trọng cho tiến trình xây dựng Cộng đồng đã hình thành.
ASEAN đã dần dần từng bước phát huy vai trò trung tâm trong định hình cấu trúc khu vực rộng mở và bao trùm, minh bạch và dựa trên luật lệ.
Trong thập kỷ thứ 6, ASEAN tiến đến giai đoạn tăng tốc, đẩy mạnh xây dựng Cộng đồng, vừa vươn tầm phát huy vai trò và vị thế ở khu vực, vừa tích cực đóng góp cho các nỗ lực vì hòa bình, ổn định và phát triển của cộng đồng quốc tế.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh, ASEAN đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ trong cách thức vận hành của hệ thống các quan hệ quốc tế. Nhiều thách thức đặt ra cho vai trò của luật pháp quốc tế và các thể chế đa phương. Xu thế chính trị cường quyền, toan tính vị kỷ và tính bất định trong hành xử của các quốc gia đang có chiều hướng gia tăng.
Tiến trình toàn cầu hóa, liên kết khu vực, tự do hóa kinh tế cũng phần nào bị chững lại. Bên cạnh đó, những diễn biến phức tạp của các vấn đề toàn cầu, dịch bệnh Covid-19 trong năm 2020 đang đặt ra nhiều thách thức mới.
Trong bối cảnh đó, ASEAN đã đoàn kết, kiên định với các mục tiêu, chung tay đẩy lùi dịch bệnh. Tuyên bố Tầm nhìn về một ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng tại Cấp cao ASEAN 36 vừa qua đã thể hiện quyết tâm này.
Các nước ASEAN đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong thời gian qua. Năm nay, nhiều nền kinh tế ASEAN có khả năng duy trì tăng trưởng dương, mặc dù thấp hơn so với mục tiêu đề ra. Tăng trưởng thương mại với các Đối tác được duy trì nhiều tháng qua. Bên cạnh đó, ASEAN cũng kịp thời tận dụng các làn sóng dịch chuyển đầu tư đến khu vực.
Việc củng cố và mở rộng quan hệ của ASEAN với các Đối tác tiếp tục được chú trọng. Có sự gia tăng số lượng các nước ngoài khu vực mong muốn tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác (TAC) của ASEAN, muốn thiết lập mới hoặc đẩy mạnh quan hệ đối tác với ASEAN.
Liên quan đến dịch Covid-19, tỉ lệ bệnh nhân mắc bệnh ở ASEAN được chữa khỏi khá cao và tỉ lệ tử vong thuộc nhóm thấp.
ASEAN cũng thể hiện được tâm thế vững vàng, duy trì cách tiếp cận riêng theo phương cách ASEAN để giữ vững hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực trước những tác động đa chiều từ môi trường chiến lược bên ngoài, như Tuyên bố chung mà các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã nhất trí thông qua dịp kỷ niệm thành lập ASEAN ngày 8/8/2020 vừa qua.
Giữ vững hợp tác, vững vàng vượt qua thử thách
Nhân dịp này, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN sẽ cùng nhau trao đổi những biện pháp cụ thể triển khai chỉ đạo của Cấp cao ASEAN 36, tiếp tục giữ vững hợp tác và liên kết khu vực, vững vàng vượt qua thử thách, khó khăn, thực hiện thành công các mục tiêu đề ra và định hướng phát triển lâu dài cho ASEAN cho giai đoạn tiếp theo.
Tiếp tục củng cố đoàn kết, thống nhất, đồng cảm và chia sẻ, tôn trọng những lợi ích, quan tâm của nhau để các nước thành viên gắn kết bền vững trong một Cộng đồng ASEAN vững mạnh.
Ông Phạm Bình Minh nhấn mạnh, ASEAN quyết tâm khắc phục khó khăn, triển khai hiệu quả và đúng tiến độ các mục tiêu trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, đồng thời đảm bảo các quy định, thể thức hoạt động của Hiến chương ASEAN được thực thi đầy đủ, tiếp tục cải tiến, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy ASEAN cũng như các cơ chế đối thoại và hợp tác khu vực do ASEAN chủ trì.
Cùng với đó, ASEAN tiếp tục đẩy mạnh kết nối, phát triển bền vững, khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và đồng đều, không để ai bị bỏ lại phía sau. Tiếp tục triển khai hiệu quả các sáng kiến của ASEAN về Mạng lưới các đô thị thông minh, Kết nối các Kết nối.
Về công tác ứng phó với dịch bệnh Covid-19, các nước ASEAN cần chủ động kiểm soát và đẩy lùi dịch bệnh thông qua nỗ lực ngăn ngừa lây nhiễm, phát triển vaccine và thuốc điều trị tiếp cận rộng rãi với người dân.
Bên cạnh đó, cần triển khai ngay các biện pháp hiệu quả hỗ trợ người dân và doanh nghiệp khắc phục hậu quả của dịch bệnh, từng bước phục hồi nền kinh tế và ổn định đời sống xã hội. Việc thúc đẩy hiệu quả các nỗ lực và sáng kiến ứng phó Covid-19 của ASEAN sẽ được Hội đồng Điều phối ASEAN thảo luận sâu rộng.
Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nhận định, để giảm thiểu hệ quả từ những biến động phức tạp của môi trường chiến lược khu vực và quốc tế, để duy trì ổn định tình hình, tập trung ứng phó dịch bệnh, ASEAN cần chú trọng củng cố các thiết chế đối thoại và hợp tác khu vực do ASEAN dẫn dắt và làm động lực.
Vấn đề Biển Đông, tin cậy chiến lược sẽ là yếu tố quan trọng hóa giải nghi kỵ
Trong dịp này, ASEAN sẽ trao đổi về phương hướng phát triển của các diễn đàn như: EAS nhân kỷ niệm 15 năm hình thành, ARF với giai đoạn hợp tác và chương trình hành động mới 2020-2030, tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác với các Đối tác theo các khuôn khổ ASEAN+1, ASEAN+3, để các cơ chế này có thể phát huy tốt nhất vai trò của mình trong bối cảnh mới.
Bên cạnh đó là nỗ lực xây dựng và thực thi các chuẩn mực ứng xử phổ quát, đề cao các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc và Hiến chương ASEAN trong quan hệ giữa các quốc gia, bao gồm việc tuân thủ luật pháp quốc tế, bình đẳng, tổn trọng, hiểu biết và tin cậy lẫn nhau. Như Tuyên bố ngày 8/8 nhấn mạnh, tin cậy chiến lược sẽ là yếu tố quan trọng hóa giải nghi kỵ, thực tâm hợp tác trên cơ sở cùng có lợi và ngăn ngừa nguy cơ xung đột.
Cộng đồng các nước ASEAN sẽ tiếp tục đóng góp và phát huy vai trò trong các nỗ lực duy trì hòa bình, an ninh quốc tế. Đóng góp thiết thực của ASEAN triển khai Nghị quyết 1325 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Phụ nữ, hòa bình và an ninh là đối thoại cấp Bộ trưởng giữa ASEAN và các Đối tác nhằm khuyến khích vai trò của phụ nữ trong hòa bình và an ninh bền vững.
Lãnh đạo Bộ Ngoại giao Việt Nam nêu rõ, vẫn luôn tồn tại những thách thức đối với an ninh và ổn định ở khu vực, trong đó có các nhân tố đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông, tuyến hàng hải huyết mạch của khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, ASEAN kiên định với lập trường nguyên tắc, nhấn mạnh kiềm chế, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, thúc đẩy đối thoại, tăng cường xây dựng lòng tin, không quân sự hóa, không làm phức tạp tình hình.
ASEAN kiên định thúc đẩy triển khai đầy đủ, nghiêm túc Tuyên bố DOC và nỗ lực xây dựng Bộ quy tắc COC hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước Luật biển UNCLOS 1982.
ASEAN cũng sẽ cùng nhau trao đổi và thảo luận về cách thức xây dựng một tầm nhìn mới cho Cộng đồng ASEAN sau 2025, đảm bảo kế thừa các thành tựu đạt được và giúp ASEAN thích ứng hiệu quả với những cơ hội và thách thức ở những thập kỷ tiếp theo.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh hy vọng, các phiên trao đổi sẽ diễn thực chất, hiệu quả tại chuỗi Hội nghị quan trọng lần này.