Với tình hình đặc biệt của năm đại dịch Covid-19 2020, năm nay, thưởng Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021 cũng có thể được nhiều doanh nghiệp áp dụng bằng nhiều hình thức như cổ phần, cổ phiếu, hiện vật, quà Tết, sản phẩm, phiếu mua hàng…thay vì tiền mặt, thưởng tháng lương thứ 13.
Thưởng Tết Dương lịch cao kỷ lục
Như thường lệ, tại nhiều quốc gia, làm việc cả một năm, thời điểm cuối năm, người lao động lại mong ngóng được thưởng Tết, vừa như thành quả của cả một năm vất vả, vừa góp phần lo mua sắm, chuẩn bị một cái Tết đủ đầy, no ấm hơn.
Tuy nhiên, năm vừa qua, đại dịch Covid-19 như một đòn giáng mạnh vào các nền kinh tế, hệ thống y tế, chăm sóc, bảo trợ phúc lợi xã hội. Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Vấn đề thất nghiệp, giảm thu nhập, người lao động gặp khó khăn được Chính phủ Việt Nam chú trọng quan tâm, ưu tiên giải quyết trong năm vừa qua.
Chính phủ, bên cạnh gói hỗ trợ hàng chục ngàn tỷ đồng đối với người dân, doanh nghiệp, địa phương, còn luôn có nhiều biện pháp nhằm duy trì sản xuất, tạo công ăn việc làm, đảm bảo mức thu nhập cho người lao động.
Về phần doanh nghiệp, dù hoạt động cầm chừng, kinh doanh sản xuất khó khăn, nhưng cũng cố gắng đảm bảo việc làm, mức thu nhập cho công nhân, người lao động của mình. Vấn đề lương thưởng cuối năm cũng đặc biệt được quan tâm.
Báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội vừa qua cho thấy, dịp cuối năm 2020, đầu năm 2021 này, mức thưởng Tết Dương lịch bình quân trên cả nước là 2,34 triệu đồng/ người.
Bộ này cho hay, mức tiền lương, thưởng cao chủ yếu tập trung vào các ngành có nhiều lợi thế, ít chịu ảnh hưởng của đại dịch do coronavirus gây ra như tài chính, ngân hàng, điện tử công nghệ, y tế, hóa mỹ phẩm. Mức thưởng cao cũng tập trung vào khối các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài FDI hay một số doanh nghiệp dân doanh có thành tích kinh doanh khả quan.
Mức thưởng này tăng 151% so với con số thưởng Tết Dương lịch hồi năm 2020 là mức trung bình 930.000 đồng/người.
Mức thưởng 2,34 triệu đồng vừa qua được các nhà làm chính sách đánh giá là conn số thưởng Tết Dương lịch bình quân cao nhất từ trước đến nay.
Trong báo cáo hồi đầu tháng của Bộ Lao động – Thương binh và xã hội cũng cho thấy, nếu tiền lương giảm nhẹ, thì tiền thưởng Tết lại có xu hướng tăng. Tuy nhiên, thưởng Tết Nguyên đán 2021 cũng chỉ tương đương một tháng lương.
Theo báo cáo của Bộ này, tổng hợp từ báo cáo của 63 tỉnh, thành phố, đã có gần 63.000 doanh nghiệp có báo cáo (tương ứng với 4,65 triệu lao động, chiếm 17,9% tổng số lao động làm công hưởng lương trên cả nước), cho thấy tiền lương bình quân năm 2020 ước đạt 7,54 triệu đồng/tháng, giảm khoảng 3% so với năm 2019 (7,77 triệu đồng/tháng).
Mức lương cao nhất năm 2020 vừa qua là 516 triệu đồng/tháng được trả cho vị quản lý một doanh nghiệp có vốn FDI chuyên sản xuất kinh doanh đồ điện gia dụng ở TP.HCM. Gần 500 triệu cũng là mức lương mà một doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khác trả cho người lao động. Đà Nẵng cũng ghi nhận trường hợp nhận mức lương 263 triệu đồng/tháng. Tại Hà Nội, 185 triệu đồng/tháng là mức lương được trả ở một công ty cổ phần có vốn góp chi phối của Nhà nước.
Trong khi đó, tiền thưởng Tết dịp Tết Dương lịch 2021, báo cáo cho thấy, chỉ có khoảng 45% trong tổng số gần 63.000 doanh nghiệp có báo cáo về việc có kế hoạch thưởng Tết, với mức bình quân 2,34 triệu đồng/người như đã nêu.
Mức thưởng cao nhất dịp Tết Dương lịch vừa qua là xấp xỉ gần 1 tỷ đồng (990 triệu đồng) cho một quản lý tại doanh nghiệp FDI hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng ở TP.HCM.
Ngoài ra, mức thưởng cao của một số doanh nghiệp (chủ yếu là FDI – có vốn đầu tư nước ngoài) khác tại các địa phương cả nước như ở Hà Nội là 68 triệu đồng, tại Đà Nẵng là 83,43 triệu đồng, tại Bình Dương là 350 triệu đồng.
Trong khi đó, bình quân, mức thưởng Tết ở các công ty cổ phần, vốn góp chi phối của Nhà nước thưởng cao nhất bình quân là 4,58 triệu đồng/người (tăng 230%).
Doanh nghiệp dân doanh tại Việt Nam có mức thưởng thấp nhất 2,15 triệu đồng/người (tăng 166%).
Lý giải về mức thưởng Tết Dương lịch tăng cao so với năm 2020 vừa qua, đại diện Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho hay, đây là do nhiều doanh nghiệp muốn hỗ trợ thêm cho người lao động trong bối cảnh đời sống của họ chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực, mức thu nhập giảm vì ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
“Điều này thể hiện sự chia sẻ của doanh nghiệp đối với một năm bị giảm giờ làm, giảm thu nhập của người lao động”, lãnh đạo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội nhấn mạnh.
Đảo lộn thưởng Tết Âm lịch 2021
Thưởng Tết Dương lịch cao, nhưng thưởng Tết Âm lịch – Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021 lại chứng kiến xu hướng sụt giảm. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, có khoảng 55% trong tổng số gần 63 ngàn doanh nghiệp có báo cáo kế hoạch thưởng Tết Nguyên đán năm 2021 với mức thưởng bình quân gần một tháng lương (tức tương đương gần 6,36 triệu đồng/người), bằng 95% so với thưởng Tết Nguyên đán 2020.
Bộ cho biết, về những trường hợp doanh nghiệp chưa có báo cáo thì do chưa lường được mức thưởng vì cả năm gặp khó khăn, chưa dự liệu được tình hình kinh doanh sản xuất năm 2021.
“Từ đó, doanh nghiệp chưa lên được mức thưởng cụ thể, dự liệu mức thưởng thấp hơn nên chưa công bố để tránh sự xáo trộn trong quan hệ lao động hoặc đang chờ xin ý kiến công ty mẹ ở nước ngoài”, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội nhấn mạnh.
Báo cáo cho thấy, doanh nghiệp có yếu tố vốn đầu tư nước ngoài thường ghi nhận mức thưởng cao nhất, với bình quân 6,99 triệu đồng/người (tăng 2% so với 2020). Trong khi đó, các công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thưởng thấp nhất, với mức bình quân là 5,85 triệu đồng/người (bằng 95% so với năm 2020).
Mức thưởng cao nhất dịp Tết Tân Sửu năm 2021 được ghi nhận tại một doanh nghiệp dân doanh ở TP.HCM với số tiền thưởng lên tới 1,07 tỷ đồng.
Sự đối lập còn được thể diện rõ khi có mức thưởng Tết tại một số doanh nghiệp chỉ là 100.000 đồng, hay thậm chí là không có thưởng Tết.
Có thể thấy, mức chênh lệch (không thưởng Tết, hay chỉ 100.000 đồng so với con số 1,07 tỷ đồng) dịp Tết Nguyên đán phản ánh những mảng màu sắc kinh doanh, tình hình hoạt động sản xuất của nhiều doanh nghiệp năm nay.
Ngoài thưởng lương, tiền mặt, thưởng Tết 2021 còn bằng nhiều hiện vật
Theo quy định tại Điều 104, Bộ Luật Lao động năm 2019 của Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 01/01/2021, ngoài thưởng tiền mặt, nhiều doanh nghiệp sẽ được phép thưởng Tết bằng hiện vật, quà cáp, phiếu mua hàng…
Cụ thể, quy chế thưởng sẽ do người sử dụng lao động quyết định và công bố công khai tại nơi làm việc sau khi tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở đối với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.
Đồng thời, việc “thưởng” bằng tiền hay tài sản, hiện vật hay các hình thức khác cũng sẽ được người sử dụng lao động (chủ doanh nghiệp) áp dụng với công nhân, người lao động của mình dựa vào kết quả sản xuất, kinh doanh, mức độ hoàn thành công việc.
Ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội trao đổi về vấn đề thưởng Tết với TTXVN cũng có nhận định rằng, thưởng Tết năm 2021 có sự phân loại.
Theo ông Huân, đối với những doanh nghiệp năm 2020 không bị ảnh hưởng nhiều bởi dịch Covid-19 mà vẫn có công ăn việc làm cho người lao động, có lợi nhuận từ sản xuất kinh doanh thì vẫn sẽ có thưởng Tết, đơn cử như ngành viễn thông, ngân hàng, điện lực.
Ngược lại, đối với các doanh nghiệp năm vừa qua làm ăn kém hơn, nhưng vẫn cố gắng tiết kiệm, tích lũy từ quỹ lương, thì cũng sẽ thưởng tháng lương thứ 13 cho người lao động, như điện tử, sản xuất chế tạo, thủy sản...
“Số lao động được thưởng ít và không được thưởng cũng có nhưng sẽ không nhiều, thường rơi vào các ngành dệt may, da giày, du lịch, dịch vụ”, nguyên Thứ trưởng Phạm Minh Huân cho biết.
Ông Huân cũng cho rằng, những năm trước, chỉ số GDP tăng 6-7%, nhưng năm 2020 giảm còn khoảng 3%, số lao động mất việc trong năm 2020 là 1,3 triệu người là “rất lớn”.
Vị chuyên gia cho rằng, dù bản thân người lao động đều mong muốn có thưởng Tết, nhưng với tình hình khó khăn chung, cả thế giới cũng bị ảnh hưởng nên người lao động cũng phải chia sẻ khó khăn với các doanh nghiệp.
Nguyên Thứ trưởng Nguyễn Minh Huân cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh cạnh tranh nguồn nhân lực ngày càng gay gắt, đa số các doanh nghiệp đều hướng tới xây dựng cơ chế đãi ngộ phù hợp, đáp ứng nguyện vọng chính đáng, tạo niềm tin cho người lao động, mà thưởng Tết là một trong những giải pháp hữu hiệu. Do đó, thưởng cũng là một trong những nội dung được quy định mới trong Bộ Luật Lao động năm 2019, có hiệu lực từ năm 2021.
Cụ thể, ông Phạm Minh Huân cho hay, nếu như trước đây Bộ Luật Lao động năm 2012 quy định thưởng phải bằng tiền mặt thì bây giờ cho phép thưởng có thể là tiền hoặc bằng tài sản và các hình thức khác.
Như vậy, người sử dụng lao động không chỉ thưởng bằng tiền như quy định hiện nay mà có thể thưởng bằng tài sản, hình thức khác như cổ phần, cổ phiếu, hiện vật mà doanh nghiệp có được.
Hầu hết người lao động vẫn muốn thưởng Tết bằng tiền
Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho biết, thực tế, có một bộ phận người lao động lo lắng rằng, nếu quy định thưởng Tết có thể bằng hiện vật thì sẽ có nhiều trường hợp doanh nghiệp lợi dụng quy định này để lấy những sản phẩm của doanh nghiệp không tiêu thụ được để thưởng cho người lao động.
Ông Quảng cũng chỉ rõ, thực tế từ trước đến nay có một số trường hợp doanh nghiệp gặp khó khăn nên dùng biện pháp lấy một số sản phẩm như: Màn tuyn, nước mắm, thậm chí gạch xây nhà…để thưởng Tết.
Tuy nhiên, theo Phó Ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, đây hầu hết là những trường hợp doanh nghiệp hết sức khó khăn, và họ cũng rất thiện chí muốn có một khoản cho người lao động.
“Nhưng cũng có thể có doanh nghiệp không khó khăn, vẫn có điều kiện nhưng lại lợi dụng quy định, lấy sản phẩm tặng người lao động để người lao động tiêu thụ hộ sản phẩm của mình, nhưng tôi nghĩ rằng rất ít trường hợp như vậy xảy ra”, ông Lê Đình Quảng nói.
Theo vị lãnh đạo, từ tham khảo một số thông tin thì hầu hết người lao động vẫn mong muốn là thưởng bằng tiền.
“Tuy nhiên, quy định ở Bộ luật Lao động năm 2019 về thưởng đa dạng là phù hợp, linh hoạt với cơ chế thị trường”, ông Quảng nhấn mạnh.
Điển hình, có rất nhiều doanh nghiệp hiện nay có quà thưởng rất hữu ích, phù hợp, có ý nghĩa ví dụ như thưởng bằng tài sản có giá trị như là tivi, tủ lạnh, ô tô, xe máy và có những hình thức thưởng phù hợp với nhu cầu người lao động.