Khai trước tòa, ông Trần Trọng Mừng, cựu Tổng Giám đốc TISCO phủ nhận cáo buộc cẩm đầu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hành vi phạm tội và cho biết, lựa chọn Tổng Công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm nhà thầu phụ dù không đủ năng lực vì Thứ trưởng Bộ Công Thương giới thiệu.
Vì sao phải triệu tập ông Hoàng Trung Hải, Vũ Huy Hoàng?
Như Sputnik Việt Nam đã thông tin, sáng nay 12/4, TAND TP. Hà Nội đã mở phiên tòa (dự kiến kéo dài 10 ngày) xét xử sơ thẩm 19 bị cáo trong vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Đây là một trong những đại án thuộc diện Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng (do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đứng đầu) theo dõi, được dư luận Việt Nam và quốc tế quan tâm vì có liên quan đến nhiều cựu lãnh đạo “cốt cán” như nguyên Phó Thủ tướng, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải hay cựu Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng.
Theo danh sách công bố của TAND Hà Nội, có 19 bị cáo được đưa ra xét xử trong vụ án này. Trong đó có 14 người bị Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao truy tố về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo quy định tại Điều 360, khoản 3 - Bộ luật Hình sự năm 2015.
Ngoài ra còn có Đồng Quang Dương (sinh năm 1960, nguyên Phó Giám đốc kiêm Thư ký Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 TISCO), Trịnh Khôi Nguyên (sinh năm 1963, nguyên Trưởng Phòng Đầu tư phát triển VNS), Nguyễn Văn Tráng (sinh năm 1958, nguyên Ủy viên Ban kiểm soát VNS), Đỗ Xuân Hòa (sinh năm 1954, nguyên Kế toán trưởng TISCO), , Lê Thị Tuyết Lan (sinh năm 1963, nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO), Uông Sỹ Bính (sinh năm 1953, nguyên Phó Trưởng Phòng Kế toán Thống kê Tài chính TISCO).
5 người còn lại gồm hai nguyên thành viên HĐQT VNS Lê Phú Hưng (sinh năm 1962) và Nguyễn Minh Xuân (sinh năm 1958), 3 bị cáo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị TISCO gồm Nguyễn Chí Dũng (sinh năm 1955), Hoàng Ngọc Diệp (sinh năm 1966) và Đoàn Thu Trang (sinh năm 1985) cùng bị VKSND Tối cao truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại Điều 360, khoản 3 - Bộ luật Hình sự năm 2015 của Việt Nam.
Phiên tòa này đặc biệt quy mô với 5 thành viên Hội đồng xét xử (HĐXX) gồm 2 thẩm phán và ba Hội thẩm nhân dân do thẩm phán Phan Huy Cương làm chủ tọa cùng hơn 30 luật sư tham gia bào chữa cho 17 bị cáo.
Hiện diện tại phiên tòa có đại diện Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) với tư cách nguyên đơn dân sự. Trong khi đó, phía Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) có mặt với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Ngoài ra, phiên tòa cũng có đại diện của 5 Bộ, ngành Việt Nam như Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Xây dựng.
Tại phiên xét xử hôm nay, đại diện Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) và Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) cũng có mặt tại phiên xét xử sơ thẩm trong khi đại diện Bộ Xây dựng lại vắng mặt.
Đáng chú ý, HĐXX cho biết, bị cáo Đậu Văn Hùng, cựu Tổng Giám đốc Tổng công ty thép Việt Nam (VNS) xin được xét xử vắng mặt vì “mắc nhiều bệnh nan y hiểm nghèo như dễ bị trụy tim và mất trí nhớ (?). Tuy nhiên, bị cáo này lại cam kết rằng sẽ tuân thủ đầy đủ bản án, quyết định của TAND TP.Hà Nội vì có thể nhận thức đầy đủ hành vi.
Tại phiên xét xử hôm nay, luật sư Nguyễn Đình Khỏe đề nghị HĐXX triệu tập thêm một số nhân chứng, trong đó có một số vị lãnh đạo chủ chốt, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong vụ án này như nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải hay cựu Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng.
Đối với ông Hoàng Trung Hải, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, luật sư Khỏe cho rằng, cần triệu tập vị lãnh đạo này đến phiên xét xử vụ án TISCO vì ông Hải là người ký rất nhiều văn bản quan trọng của vụ án.
Trong khi đó, luật sư Trần Văn Tạo, đề nghị HĐXX triệu tập cả nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải và cựu lãnh đạo Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng vì đây là những cá nhân liên quan đến nhiều nội dung quan trọng của vụ án.
Ngoài các ông Hoàng Trung Hải và Vũ Huy Hoàng, các luật sư cũng đề nghị triệu tập giám định viên của Bộ Xây dựng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Cụ thể, luật sư Đinh Anh Tuấn (bảo vệ quyền lợi cho ông Trần Trọng Mừng) cho biết, do các kết luận giám định tư pháp chưa làm rõ được nhiều nội dung nên đề nghị triệu tập giám định viên của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Xây dựng.
Trước các đề nghị của luật sư, HĐXX cho biết, đã có tài liệu ở giai đoạn điều tra, nếu thấy cần thiết làm rõ thông tin, tòa sẽ công bố, do đó, chưa cần thiết phải triệu tập nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải hay cựu Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng. HĐXX đồng tình với ý kiến cần thiết phải triệu tập giám định viên của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như Bộ Xây dựng.
“Đây là vụ án được xét xử trong nhiều ngày nên nếu cần thiết, HĐXX có thể tiếp tục triệu tập những người mà luật sư đề nghị trong thời gian xét xử”, đại diện VKS thực hành quyền công tố và giám sát hoạt động xét xử tại phiên tòa cho biết.
Ông Hoàng Trung Hải liên quan gì đến vụ án Gang thép Thái Nguyên?
Theo cáo trạng của VKSND Tối cao, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên do TISCO làm chủ đầu tư, cấp quyết định đầu tư là Hội đồng quản trị Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS).
Dự án ban đầu có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng. Năm 2007, đơn vị trúng thầu xây dựng là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Ngày 12/7/2007, ông Trần Trọng Mừng, Tổng Giám đốc TISCO cùng ông Thẩm Hạc Đình (Shen He Ting), Tổng Giám đốc MCC ký Hợp đồng số 01#EPC/TISCO-MCC (viết tắt là Hợp đồng EPC số 01#) với giá trị 160 triệu USD (khoảng 3.500 tỷ đồng), trọn gói và không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng theo phương thức Tổng thầu EPC.
Tuy nhiên, đến 9/2012, sau khi TISCO, VNS và Bộ Công Thương xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án lên 8.104 tỷ đồng (do ông Trình Văn Khâm, người đại diện vốn chính của VNS ở TISCO ký), Văn phòng Chính phủ đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan. Đa số các bộ, ngành lấy ý kiến đều phản đối, cho rằng việc tăng mức đầu tư cho dự án hơn 4.200 tỷ đồng là thiếu cơ sở.
Theo đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có Văn bản số 6618 nêu quan điểm rằng, tổng mức đầu tư của dự án tăng lớn nên hiệu quả dự án đã thay đổi, phải được thẩm định lại về hiệu quả kinh tế - xã hội và tính khả thi, đồng thời đề nghị Bộ Công Thương phải làm rõ trách nhiệm các bên khi tăng mức đầu tư đối với dự án TISCO II này.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu quan điểm, nhà thầu MCC Trung Quốc rõ ràng đã chậm tiến độ so với hợp đồng đã ký, chưa có giải pháp khắc phục, vì vậy, không có lý do gì để được điều chỉnh giá.
Bộ Tài chính vào thời điểm đó cũng cho rằng, việc dự án điều chỉnh tăng 110,8% với đầu tư ban đầu là rất lớn, nhiều nội dung điều chỉnh tăng không rõ và không hợp lý, do đó đề nghị chính phủ xem xét lại.
Tuy nhiên, ngày 21/4/2013, Văn phòng Chính phủ lại có Văn bản số 3136 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải gửi Bộ Công thương và VNS nêu rõ quan điểm rằng, Hội đồng Quản trị VNS quyết định chịu trách nhiệm thực hiện việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu quả…
“Đồng ý về nguyên tắc Ngân hàng phát triển Việt Nam, Ngân hàng TMCP Công Thương xem xét cho vay tiếp” , trích văn bản 336 của VPCP, đồng thời, dẫn đến TISCO nhận định việc điều chỉnh tổng mức đầu tư đã được Thủ tướng (thời điểm đó là nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đang lãnh đạo Chính phủ) chấp thuận.
Ngoài ra, trên cơ sở đề nghị của Bộ Công thương và TISCO, ngày 20/11/2014, nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải ký Văn bản số 2339 thể hiện nội dung “tiếp tục thực hiện dự án với tổng mức đầu tư điều chỉnh 8.104 tỷ đồng”.
Tiếp đó, đến ngày 11/6/2015, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 196 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải (thời điểm đó) về việc “đồng ý để TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (đối với các vật tư thiết bị hư hỏng do rỉ sét, lão hóa do lưu kho lâu ngày)”.
Các kết luận liên quan cũng cho thấy, những ý kiến chỉ đạo của ông Hoàng Trung Hải trên cương vị Phó Thủ tướng Chính phủ đã gây ra nhiều hậu quả đối với dự án gang thép TISCO.
Theo đó, bình quân mỗi tháng, TISCO phải trả tiền lãi vay ngân hàng khoảng 40 tỷ đồng. Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỷ đồng, thậm chí còn cao hơn tổng mức đầu tư của dự án này ban đầu.
Hôm 9/12/2019, như Sputnik Việt Nam đã thông tin, Ủy ban Kiểm tra Trung ương họp đánh giá và xác định, ông Hoàng Trung Hải trong thời gian giữ cương vị Ủy viên Ban cán sự Đảng, Phó thủ tướng Chính phủ, đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với dự án Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO II).
Thanh tra Chính phủ từng kết luận rằng, những nội dung nêu tại hai văn bản của Văn phòng Chính phủ, trình Phó Thủ tướng và thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng không đúng với hợp đồng EPC và quy định pháp luật về đầu tư.
“Trách nhiệm liên quan đến việc tăng tổng mức đầu tư này thuộc về lãnh đạo và các cán bộ liên quan thuộc Văn phòng Chính phủ, Bộ Công thương, lãnh đạo của VNS, TISCO”, Thanh tra Chính phủ kết luận và chuyển kết quả thanh tra sang Ủy ban Kiểm tra Trung ương để có quyết định xem xét, xử lý với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
Đối với ông Vũ Huy Hoàng, Bí thư Ban cán sự Đảng, Bộ trưởng Công thương (giai đoạn 2007 - 2016), Ủy ban Kiểm tra Trung ương cũng khẳng định vị cựu lãnh đạo này phải chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự Đảng Bộ Công thương đối với các chủ trương, chỉ đạo liên quan đến dự án của TISCO.
Vụ án TISCO: Lựa chọn nhà thầu vì Thứ trưởng Công Thương giới thiệu?
Tổng Giám đốc TISCO Trần Trọng Mừng là người đầu tiên bước lên bục khai báo sau phần công bố cáo trạng của Viện Kiểm sát. Ông Mừng phủ nhận cáo trạng luận tội quy kết cựu Tổng Giám đốc TISCO có vai trò chính, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hành vi phạm tội là không chính xác, đề nghị xem xét lại một số nội dung.
Bị cáo này chỉ thừa nhận bản thân có một phần trách nhiệm khi đứng ra giới thiệu Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm nhà thầu phụ dù đơn vị này không đủ năng lực. Tuy nhiên, ông Trần Trọng Mừng cho biết, lúc đó VINAINCON là doanh nghiệp thuộc Bộ Công Thương.
Theo cựu Tổng Giám đốc Trần Trọng Mừng, TISCO khi đó nhận được văn bản giới thiệu VINAINCON từ Thứ trưởng Bộ Công Thương Lê Dương Quang khẳng định, đây là doanh nghiệp của Bộ Công Thương, “có kinh nghiệm và từng xây lắp nhiều công trình quan trọng”.
Theo bị cáo, quá trình triển khai dự án, đơn vị trúng thầu là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) vi phạm hợp đồng nên ông Mừng đã lập văn bản nhắc nhở, đốc thúc đối tác thực hiện thỏa thuận.
Đồng thời, ông Mừng khẳng định bản thân cũng báo cáo tình trạng của MCC cho Tổng công ty Thép Việt Nam và Bộ Công Thương trước khi về hưu.
Theo bị cáo, thời điểm đó, TISCO đề xuất dừng hợp đồng với Tập đoàn MCC, phạt doanh nghiệp này do vi phạm thỏa thuận. TISCO cũng chuẩn bị phương án thuê hãng luật ở Singapore để kiện MCC ra tòa trọng tài quốc tế, buộc doanh nghiệp này trả lại tiền. Tuy nhiên sau đó, Công ty Gang thép Thái Nguyên lại nhận được chỉ đạo phải tìm cách tháo gỡ khó khăn để đảm bảo tiến độ.
Ông Trần Trọng Mừng trình bày sau khi được giới thiệu làm nhà thầu phụ, VINAINCON đã tính toán điều chỉnh giá trị phần C của hợp đồng EPC tăng thêm 15,6 triệu USD. Bị cáo đã trình số liệu này lên để Tổng công ty Thép Việt Nam phê duyệt. Đáp lại câu hỏi của Chủ tọa về việc luật quy định hợp đồng EPC không được thay đổi giá, nhưng vì sao các bị cáo lại vẫn đề xuất tăng giá, ông Mừng cho biết, Thông tư số 09 của Bộ Xây dựng cho phép tăng giá dù hợp đồng là EPC.
Bên cạnh đó, theo cựu lãnh đạo TISCO, trong hợp đồng cũng có điều khoản cho phép các bên đàm phán lại giá nếu có chính sách.
Khai báo trước HĐXX, ông Trần Trọng Mừng khẳng định bản thân luôn thực hiện công việc với tư cách là Tổng Giám đốc TISCO, đơn vị trực thuộc Tổng Công ty thép Việt Nam. Tuy nhiên, bị cáo này một lần nữa khẳng định, cáo trạng quy kết ông Mừng là người tổ chức thực hiện điều chỉnh hợp đồng theo đơn giá là chưa chính xác vì khi đó cựu lãnh đạo TISCO đã về hưu.
Cũng trong phiên xét xử chiều 12/4, bị cáo Trần Văn Khâm, cựu Tổng Giám đốc Kiêm chủ tịch HĐQT TISCO khai nhận có mảnh đất ở Thái Nguyên vợ bị cáo mua từ năm 2007 nhưng sau đó bán đi để làm nhà ở phường Trung Thành, TP. Thái Nguyên.
“Tất cả việc đó vợ bị cáo chịu trách nhiệm. Bị cáo đi làm, không biết”, ông Khâm nói.
Cáo trạng của VKSND Tối cao chỉ rõ, sai phạm của các bị can là nguyên nhân khiến dự án quá thời hạn gần 10 năm nhưng vẫn chưa hoàn thành. Việc chậm tiến độ làm phát sinh lãi vay và tăng chi phí đầu tư, gây thất thoát hơn 830 tỷ đồng cho ngân sách Nhà nước.