Sina cũng đặt vấn đề, liệu Không quân Việt Nam trang bị máy bay huấn luyện tiên tiến do Nga sản xuất Yak-130 có nhằm mở đường lên thẳng tiêm kích thế hệ thứ 5 hay không.
Lịch sử phát triển của Yak-130
Hôm 26/11, truyền thông Trung Quốc bất ngờ phân tích việc Việt Nam mua tiêm kích hiện đại Yak-130 của Liên bang Nga.
Theo đó, ở Trung Quốc cho rằng, sau việc nhận chuyển giao Yak-130 từ Nga, Không quân Việt Nam đang nhắm đến việc sở hữu loạt chiến đấu cơ uy vũ thế hệ thứ 5 để hiện đại hóa nhiều binh chủng chủ lực của Quân đội.
Sina dẫn lại thông tin mà Sputnik đã đăng tải trước đó về việc Nga tiến hành chuyển giao lô 6 máy bay huấn luyện tiên tiến Yak-130 đầu tiên cho Việt Nam.
Theo thỏa thuận được hai nước ký kết vào cuối năm 2019, Việt Nam đặt mua 12 máy bay huấn luyện tiên tiến Yak-130 từ Nga, với tổng giá trị hợp đồng 350 triệu USD, tức bình quân mỗi chiếc hơn 29 triệu USD.
Sina phân tích nguyên nhân vì sao Bộ Quốc phòng Việt Nam quyết định trang bị dòng máy bay này cho lực lượng Không quân?
Theo Sina, so với các máy bay cùng loại được phát triển tại các quốc gia khác, Yak-130 có thể được coi là người tiền nhiệm “đáng kính” và được xếp vào loại máy bay huấn luyện tiên tiến thế hệ thứ ba trên thế giới đồng thời cho phép mô phỏng hiệu suất của máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư và thứ năm.
Vào cuối những năm 1980, với sự phục vụ của các máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư hiệu suất cao như Su-27 và MiG-29, Lực lượng Phòng không và Không quân Liên Xô bắt đầu trang bị máy bay huấn luyện tiên tiến L-39 "Albatros" do Tiệp Khắc sản xuất.
Máy bay L-39 Albatros trong chuyến bay huấn luyện đầu tiên của các học viên Trường Hàng không Quân sự Cao cấp Krasnodar tại sân bay Kushchevskaya ở Khu vực Krasnodar
© Sputnik / Vitaliy Timkiv
/ Tuy nhiên, do hạn chế về yếu tố kỹ thuật, máy bay không thể đáp ứng nhu cầu đào tạo của một thế hệ phi công máy bay chiến đấu mới. Do vậy, để đạt được mục tiêu này, Liên Xô đã quyết định phát triển thế hệ máy bay huấn luyện tiên tiến mới vượt trội hoàn toàn L-39 "Albatross" và có thể kết nối trực tiếp với quá trình huấn luyện chiến đấu của máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư.
Đến năm 1990, dự án chế tạo máy bay huấn luyện tiên tiến thế hệ mới của Liên Xô chính thức được khởi động. Không quân Liên Xô dự kiến mua và biên chế hơn 1.200 chiếc.
Ban đầu dự án được xem xét giao cho Phòng thiết kế MiG, nhưng đến tháng 1 năm 1991, quy mô đấu thầu được mở rộng, Phòng thiết kế Yakovlev, Phòng thiết kế MiG, Phòng thiết kế Miasishev và Phòng thiết kế Sukhoi là 4 bên tham gia trong đấu thầu, với các kế hoạch thiết kế được đệ trình tương ứng nhằm hiện thực hóa dự án tham vọng trên.
Đến tháng 12 năm 1991, sau khi Liên Xô tan rã, nước Nga độc lập thừa hưởng phần lớn di sản quân sự của Liên Xô, và dự án máy bay huấn luyện tiên tiến là một trong số ít các chương trình R&D được quân đội Nga hỗ trợ.
Do thiếu nguồn lực tài chính quốc gia, Không quân Nga đã tái ban hành kế hoạch đấu thầu dự án máy bay huấn luyện tiên tiến vào năm 1993, với việc hạ thấp các yêu cầu về hiệu suất và đồng thời giảm số lượng mua.
Khi đó, Phòng thiết kế Yakovlev và Phòng thiết kế MiG bước vào vòng đấu thầu thứ hai, trong khi thiết kế của Phòng thiết kế Miasishev và Phòng thiết kế Sukhoi bị loại, không đáp ứng được yêu cầu.
Năm 1994, cũng vì không đủ kinh phí nghiên cứu, Bộ Quốc phòng Nga buộc phải thỏa thuận để Cục thiết kế Yakovlev và Cục thiết kế MiG có thể cùng phát triển máy bay với các nước Âu Mỹ.
Đối tác mà Phòng thiết kế Yakovlev tìm đến là Alenia Aermacchi, một nhà sản xuất đầu máy xe lửa nổi tiếng của Ý. Trong quá trình hợp tác nghiên cứu và phát triển, Alenia Aermacchi đã kết hợp một số lượng lớn các khái niệm thiết kế tiên tiến của phương Tây và công nghệ hàng không vào thiết kế ban đầu, đồng thời mở rộng tính đa dụng để gia tăng khả năng chiến đấu đáng kể.
Kết quả là, hiệu suất thiết kế và cách bố trí khí động học của máy bay được cải thiện mạnh mẽ. Năm 1999, sau khi Phòng thiết kế Yakovlev và Công ty Alenia Aermacchi hoàn thành kế hoạch thiết kế cơ bản của máy bay, hai bên quyết định tách ra và mỗi bên phát triển các mẫu của riêng mình.
Đề án thiết kế Yak-130 được cải tiến toàn diện và đánh bại MiG-AT của Cục thiết kế MiG vào năm 2002. Năm 2004, nguyên mẫu máy bay sản xuất hàng loạt đầu tiên của Yak-130 đã thực hiện thành công chuyến bay đầu tiên.
Tuy nhiên, do nguồn vốn mua sắm bị hạn chế, Không quân Nga phải đến năm 2010 mới chính thức nhận được lô 4 chiếc Yak-130 đầu tiên. Nhu cầu mua sắm Yak-130 của Không quân Nga chưa đến 300 chiếc, và Tổng công ty Xuất nhập khẩu Quốc phòng Rosneft đã quảng bá loại máy bay này đến thị trường thương mại quân sự quốc tế để có được nhiều đơn đặt hàng hơn.
Hiện tại, như Sputnik đề cập, đã có 5 quốc gia gồm Belarus, Algeria, Bangladesh, Lào và Myanmar mua và trang bị máy bay huấn luyện Yak-130.
Việt Nam là quốc gia thứ 6 sử dụng loại máy bay này. Hiện tổng số đơn đặt hàng xuất khẩu của Yak-130 là 68 chiếc.
Số lượng máy bay huấn luyện Yak-130 hiện đang được sử dụng trong cơ quan Hàng không Vũ trụ Nga đã vượt quá 110 chiếc.
Nhu cầu của Không quân Việt Nam: Vì sao chọn Yak-130?
Báo chí Trung Quốc cũng đặc biệt tập trung phân tích, vì sao Việt Nam chọn Yak-130.
“Đối với Không quân Việt Nam, lý do trực tiếp nhất để mua máy bay huấn luyện Yak-130 của Nga là để thay thế chiếc L-39 Albatros cũ do Tiệp Khắc sản xuất”, Sina nhấn mạnh.
Theo đó, máy bay huấn luyện L-39 "Albatros" được Không quân Việt Nam mua từ những năm 1980 và đã có gần 40 năm phục vụ.
Hơn nữa, khả năng hoạt động của máy bay huấn luyện L-39 "Albatros" cũng khó đáp ứng được nhu cầu huấn luyện của các máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư hiện tại và tương lai của Không quân Việt Nam.
Không quân Việt Nam hiện được trang bị 18 chiếc L-39 "Albatros", có thể thay thế bằng 12 chiếc Yak-130 để đáp ứng yêu cầu huấn luyện.
Các máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư chủ lực của Không quân Việt Nam đang trong biên chế gồm 11 chiếc Su-27P / SK / UBK và 35 chiếc Su-30MK2V.
Máy bay huấn luyện Yak-130 ban đầu được thiết kế để đáp ứng yêu cầu huấn luyện thế hệ thứ tư do Nga sản xuất. Ngoài ra, Yak-130 cũng có thể đáp ứng yêu cầu huấn luyện của các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm do Nga sản xuất, chẳng hạn như Su-57 và Su-75 "Checkmate" mới được công bố và các máy bay chiến đấu tàng hình khác.
“Do đó, xuất hiện ý kiến cho rằng Bộ Quốc phòng Việt Nam có thể đang chuẩn bị cho việc mua máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm do Nga sản xuất trong tương lai”, Sina lưu ý.
Tuy nhiên, xét về kinh phí mua sắm nước ngoài của Không quân Việt Nam hiện nay, báo chí Trung Quốc cho rằng Việt Nam không đủ khả năng mua Su-57E, một mẫu Su-57 xuất khẩu của Nga có giá thành tương đối cao.
Theo hợp đồng mua sắm được ký kết giữa Nga và Algeria, tổng giá trị của 12 chiếc Su-57E lên tới 2 tỷ USD, tức bình quân mỗi chiếc là 140 triệu USD, truyền thông Trung Quốc nhận định đây là mức giá “trên trời” đối với Không quân Việt Nam.
Máy bay chiến đấu Su-30MK2V đắt nhất hiện nay của Không quân Việt Nam có đơn giá chỉ 50 triệu USD.
“Máy bay chiến đấu tàng hình S-75 mới nhất như Sukhoi tuyên bố có đơn giá chỉ từ 25 đến 30 triệu đô la Mỹ, và nếu giá thực tế không vượt quá 80 triệu USD/chiếc thì nhiều khả năng Việt Nam sẽ mua một đến hai phi đội máy bay chiến đấu S-75”, Sina bình luận.
Chuyên gia quân sự của Sputnik, Dmitry Shorkov từng có ý kiến đánh giá vì sao Việt Nam chọn Yak-130 để nâng cao tính chiến đấu cho phi đội tiêm kích Không quân của mình.
Theo đó, việc Việt Nam lựa chọn máy bay Nga là rất xứng đáng, đồng thời, cũng “không cần phải cố gắng vận động theo lợi ích của bất kỳ ai”.
Thứ nhất, Yak-130 hoàn toàn do Nga sản xuất và là một phần của tổ hợp huấn luyện đào tạo phi công, cũng bao gồm máy bay động cơ phản lực cánh quạt huấn luyện ban đầu Yak-152 cũng như các hệ thống mô phỏng đặc biệt.
Thứ hai, Yak-130 là phương tiện hai động cơ, đảm bảo an toàn hoạt động.
Thứ ba, vốn là một máy bay cận âm, Yak-130 có thể mô phỏng các đặc tính ổn định và khả năng điều khiển của các máy bay khác, kể cả các dòng siêu âm. Điều này cho phép đào tạo phi công cho một số phương tiện chiến đấu thuộc thế hệ thứ 4 và thứ 5 (Su-30 của Nga, Su-35, Su-57, MiG-35, F-15 của Mỹ, F-16, F-22, F-35, Rafale và Eurofighter Typhoon), mà vẫn tiết kiệm tài nguyên, nhiên liệu.
Ngoài ra, Yak-130 có thể duy trì hoạt động ngay tại những sân bay có điều kiện hạn chế (kể cả đường băng không trải nhựa), do trọng lượng cất cánh nhỏ (10 290 kg).
Thứ tư, Yak-130 đem lại lợi ích kinh tế khi vận hành. Điển hình như khi thực hiện chuyến bay từ nhà máy ở Irkutsk (vùng đông Siberia) đến căn cứ Armavir phía Nam Liên bang Nga, Yak-130 bay quãng đường dài 4 561 km mà chỉ tiêu thụ chưa đến 7,5 tấn nhiên liệu hàng không.
Điểm quan trọng khác là tính linh hoạt của Yak-130. Là tiêm kích đa nhiệm, Yak-130 có thể nhanh chóng được chuyển đổi thành máy bay tấn công hạng nhẹ, có khả năng mang tải trọng chiến đấu lên đến 3 tấn, thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và bom vào các mục tiêu mặt đất, tiêu diệt các mục tiêu trên không tốc độ thấp
Yak-130 sẽ củng cố sức mạnh cho Không quân Việt Nam
Theo Sina, ngoài việc được sử dụng để huấn luyện phi công, Yak-130 có khả năng tác chiến đường không, tấn công trên bộ và trên biển rất đáng kể, mẫu tiêm kích này cũng có thể bổ sung cho lực lượng yểm trợ đường không còn trống của Không quân Việt Nam.
Sau khi Việt Nam thống nhất năm 1975, Không quân Việt Nam đã thu giữ một số lượng lớn máy bay chiến đấu và máy bay trực thăng do Mỹ sản xuất, với một lượng đáng kể trong tình trạng tốt vào lực lượng phục vụ tại ngũ. Trong số đó, tiêm kích hạng nhẹ F-5 và máy bay cường kích hạng nhẹ A-37 do Mỹ sản xuất đã trở thành những mẫu máy bay chủ lực được Không quân Việt Nam sử dụng để yểm trợ tầm gần lúc bấy giờ.
Tuy nhiên, do nguồn phụ tùng cạn kiệt và không thể bổ sung nên các máy bay chiến đấu do Mỹ sản xuất này dần dần được biên chế hoạt động, Không quân Việt Nam chỉ có thể dựa vào số lượng máy bay tiêm kích Su-22 hạn chế để thực hiện các nhiệm vụ nêu trên.
Giờ đây, với sự phục vụ của máy bay Yak-130, hiệu suất chiến đấu của nó hoàn toàn có thể đảm nhiệm vai trò máy bay tấn công yểm trợ đường không tầm gần.
Máy bay có tới 9 điểm treo bên ngoài, bao gồm 2 điểm trên đầu cánh, 6 điểm dưới cánh và 1 điểm dưới bụng.
Các giá treo ở đầu cánh có thể lắp giá đỡ tác chiến điện tử hoặc tên lửa không đối không chiến đấu tầm gần, giá treo dưới cánh có thể lắp thùng nhiên liệu phụ, tên lửa không đối không, rocket, bom dẫn đường và các loại vũ khí, thiết bị khác.
Ngoài ra, máy bay còn có thể gắn được dưới bụng các khẩu pháo nòng đơn 30mm hoặc nòng kép 23mm. Yak-130 có thể mang tới 3 tấn bom, tuy không thể so sánh với các máy bay cường kích chuyên nghiệp như Su-25 và A-10 nhưng cũng khá ấn tượng.
Ngoài ra, máy bay huấn luyện Yak-130 cũng được thiết kế phù hợp cho sân bay dã chiến có điều kiện không tốt. Cửa hút gió có thể đóng lại trong quá trình cất cánh và hạ cánh, và lượng khí nạp được cung cấp bởi cửa hút gió phụ phía trên thanh bên của máy bay để tránh bụi cát và đất đá bị hút vào động cơ.
Thiết kế độc đáo này hiện chưa xuất hiện trên các máy bay huấn luyện tiên tiến khác trên thế giới. Do đó, thiết kế cửa hút khí phụ này được sử dụng để cho phép Yak-130 thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu như một máy bay cường kích.
Cũng như nhận định từ truyền thông Nga, báo Trung Quốc cho rằng, việc mua Yak-130 có thể được xem là “bước đệm” để Không quân Việt Nam mở đường tiến thẳng lên thế hệ tiêm kích thứ 5.