Mặc dù vậy, Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức nhất địnhtrong quá trình hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt, Việt Nam cũng là nước dễ bị tổn thương trước những căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc.
Năng lực thích ứng của Việt Nam
Việt Nam là một trong số ít quốc gia có nền kinh tế duy trì được đà tăng trưởng trong đại dịch Covid-19 vào năm 2020. Nhiều ý kiến cho rằng điều này là do chính phủ có hành động sớm và quyết liệt, cũng như chiến lược Zero Covid đã giữ cho số ca mắc ở mức thấp trong một thời gian dài.
Tuy nhiên, vào mùa hè năm 2021, trước khi biến thể Omicron thay đổi cách các quốc gia tiếp cận với đại dịch, đợt bùng phát dịch thứ 4 ở Việt Nam đã bắt đầu vượt ngoài tầm kiểm soát.
Khi tỷ lệ lây nhiễm tăng cao, các nhà máy từ các công ty quốc tế như Samsung, Apple, Nike và Zara đã buộc phải đóng cửa trong nhiều tuần.
Tình trạng thiếu việc làm buộc công nhân phải đổ dồn về quê nhà. Theo Ngân hàng Thế giới, tăng trưởng kinh tế hàng năm của Việt Nam giảm xuống còn 2,58%.
Trước tình hình đó, Việt Nam quyết định thay đổi chiến lược của mình và đẩy mạnh chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 cho người dân. Hà Nội đã triển khai một cách tiếp cận thực dụng và, không giống như Trung Quốc, họ cũng sử dụng vaccine của phương Tây.
Daniel Müller, Giám đốc Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Á - Thái Bình Dương của Đức, nói với tờ Deutsche Welle: “Việt Nam đã hành động tương đối nhanh chóng và điều đó cho thấy năng lực thích ứng của hệ thống Việt Nam”.
Hiện hầu hết các hạn chế về đại dịch Covid-19 ở Việt Nam đã được dỡ bỏ.
Ông Đặng Đức Anh, Giám đốc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết nguy cơ tiếp tục đóng cửa là rất thấp, theo hãng tin Reuters. Ngân hàng Phát triển Châu Á dự báo kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 6,5% vào năm 2022 và 6,7% vào năm 2023.
Chuỗi sản xuất chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam
Có những dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Việt Nam đang được hưởng lợi từ việc thay đổi chính sách tiếp cận đại dịch của mình.
Nhiều công ty, đặc biệt là trong ngành công nghiệp điện tử, đang chi rất nhiều tiền. Vào tháng 2, gã khổng lồ điện tử Hàn Quốc Samsung đã thông báo sẽ đầu tư thêm 920 triệu USD (857 triệu Euro) vào Việt Nam.
Xu hướng chuyển dịch sản xuất công nghệ cao từ Trung Quốc sang Việt Nam hiện vẫn đang tiếp tục diễn ra.
Theo tạp chí thương mại điện tử Elektronik Praxis của Đức, các tập đoàn điện tử Trung Quốc như Luxshare Precision Industry, Goertek và nhà lắp ráp iPhone Đài Loan Pegatron, đang chuyển cơ sở sang Việt Nam.
Chia sẻ với Reuters, chuyên gia Raphael Mok từ công ty tư vấn Fitch Solutions cho rằng, Việt Nam sẽ là một trong những nước hưởng lợi chính từ việc chuyển dịch chuỗi cung ứng.
Trong khi đó, ông Müller từ Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Á - Thái Bình Dương của Đức cho biết Việt Nam luôn “lọt vào tầm ngắm” của các công ty Đức.
“Sự chuyển dịch lớn thực sự vẫn chưa bắt đầu, nhưng điều đó có thể thay đổi ngay bây giờ vì sự bất mãn trong kinh doanh ở Trung Quốc giờ đã đạt đến mức độ trước đây chưa từng có”, Müller nói.
Trung Quốc đang bị chỉ trích ngày càng nhiều với chính sách Zero Covid và các đợt phong tỏa kéo dài hàng tuần. Việc đóng cửa liên tục ở Thượng Hải, trung tâm sản xuất và kinh tế của Trung Quốc, đã tạo ra các vấn đề về chuỗi cung ứng toàn cầu trong bối cảnh các nhà máy và bến cảng đứng ngồi không yên.
Những thách thức đối với tăng trưởng của Việt Nam
Mặc dù có triển vọng tốt, Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức nhất định. Trước hết, Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đây vừa là một lợi thế, cũng vừa là một thử thách của Việt Nam.
Chính sách kinh tế mở trong những năm gần đây đã giúp Việt Nam hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu, mang đến sự tăng trưởng tích cực ban đầu.
Tuy nhiên, mặt hạn chế là Việt Nam phụ thuộc vào nguồn cung cấp nguyên liệu thô và các sản phẩm linh kiện, một số bị thiếu hoặc chậm do đại dịch.
Việt Nam cũng dễ bị tổn thương trước những căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc.
Do đó, chuỗi cung ứng linh hoạt là chìa khóa cho sức mạnh kinh tế của Việt Nam trong tương lai. Tuy nhiên, quốc gia này vẫn chưa xây dựng vững chắc vị thế trong lĩnh vực này, theo Müller.
Ví dụ, chuỗi cung ứng kỹ thuật số vẫn chưa được chú trọng ở Việt Nam, ông nói. Chuỗi cung ứng kỹ thuật số bao gồm mạng kỹ thuật số trong tất cả các quy trình và bước đi trong chuỗi cung ứng nhằm giám sát chúng trong thời gian thực, giúp chúng hoạt động hiệu quả hơn.
Nhưng không chỉ chuỗi cung ứng cần trở nên linh hoạt hơn, mà cả nền kinh tế Việt Nam nói chung cũng cần phải như thế. Theo Müller, điều cốt yếu là mở rộng cơ sở của sản xuất giá trị gia tăng.
“Điều này đòi hỏi sự chuyên nghiệp hóa hơn nữa ở tất cả các cấp, và rằng hệ thống giáo dục và đào tạo của Việt Nam, chẳng hạn, cần phải cải thiện. Hiện tại, nó hầu như không thể theo kịp với nhu cầu ngày càng tăng”, ông nói.
Khả năng phục hồi cũng đồng nghĩa với việc gia tăng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Khi đợt dịch thứ 4 bùng phát vào cuối mùa hè năm 2021, nền kinh tế Việt Nam, vốn phụ thuộc nhiều vào ngoại thương, đã bị ảnh hưởng nặng nề.
Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ ngoại thương của Việt Nam là 209% vào năm 2020, cho thấy mức độ phụ thuộc kinh tế cao. Với dân số dưới 100 triệu người, Việt Nam không thể đặt mục tiêu phát triển kinh tế tập trung vào nhu cầu trong nước như Trung Quốc.
Việt Nam đã nhận ra vấn đề này, và vẫn đang nỗ lực để thực hiện các bước cần thiết nhằm thúc đẩy nền kinh tế tiêu dùng của mình. Nhu cầu trong nước gia tăng sẽ đòi hỏi các bộ phận dân cư lớn hơn được hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, một điểm cần lưu ý nữa là bất bình đẳng đang gia tăng, cũng như sự phân chia khoảng cách thành thị-nông thôn, theo một nghiên cứu vào tháng 3 năm 2021 trên tạp chí thương mại Economies.