Nhận thức của Trung Quốc về vai trò của Hoa Kỳ ở châu Á

Trong bối cảnh bá quyền ngày càng tăng của Hoa Kỳ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, một số nước thành viên ASEAN có xu hướng chấp nhận khái niệm về một không gian “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” như một đối trọng với sáng kiến​​ của Trung Quốc “một vành đai, một con đường”.

Tờ Bangkok Post lưu ý, trước mối đe dọa đang nổi lên từ Hoa Kỳ, Trung Quốc đang thận trọng trong việc duy trì các lợi ích cốt lõi của mình trong khu vực, đồng thời từng bước mở rộng các mối liên hệ với các đồng minh của Hoa Kỳ.

Ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Á tiếp tục làm suy giảm vai trò chủ đạo của Mỹ trong việc cung cấp hàng tỷ đô la cho các nước đang phát triển, bao gồm Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam.

Về mặt này, Trung Quốc không quên những ví dụ về hậu quả tiêu cực trong quá khứ. Ví dụ, hai quốc gia đang trỗi dậy - Đức trước Thế chiến thứ nhất và Nhật Bản trước Thế chiến thứ hai - là những người chơi nguy hiểm nhất, họ đã xúi giục các đồng minh của mình hành động chống lại các quốc gia đang trỗi dậy khác, điều này cuối cùng dẫn đến các cuộc đối đầu khốc liệt hơn. Có chú ý đến những kinh nghiệm này, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã hành động rất cẩn thận để tránh viễn cảnh thảm khốc như vậy khi đất nước của họ trỗi dậy, coi uy tín của Mỹ đang tăng cao ở châu Á là mối đe dọa chính.

Bản chất của cuộc đối đầu trong tương lai giữa Washington và Bắc Kinh là không thể đoán trước, điều này khiến Trung Quốc lo ngại về phản ứng tiêu cực của Mỹ trước ảnh hưởng và sức mạnh ngày càng tăng của Bắc Kinh ở châu Á. Do đó, nếu Trung Quốc phản ứng trước các hành động của Mỹ mà không có tư duy chiến lược phù hợp, lợi ích của nước này sẽ bị hủy hoại, tờ Bangkok Post viết.

Ví dụ, dưới thời tổng thống George W. Bush, Trung Quốc đã biết về những mâu thuẫn phức tạp nội bộ nước Mỹ, điều đó dẫn đến việc vào năm 2003 Triều Tiên đã có những hành động khiêu khích và tuyên bố thỏa thuận hạt nhân năm 1994 đạt được với Mỹ vô hiệu. Hậu quả là trong thời kỳ đó, chính phủ đã gặp nhiều khó khăn do tầm nhìn xa không rõ ràng và đã từ bỏ các biện pháp đa phương được coi là tối quan trọng đối với sự ổn định lâu dài của châu Á.

Một thất bại khác của chính quyền Bush là sự lãnh đạo yếu kém trong việc củng cố lợi ích ở các quốc gia nhỏ. Sau khi Mỹ xâm lược Iraq, Trung Quốc hiểu rằng, Mỹ đã không chú ý đến nguyên nhân gốc rễ của chủ nghĩa khủng bố, thay vào đó Mỹ đã can thiệp để tiêu diệt một quốc gia mà không chịu trách nhiệm. Điều quan trọng hơn, Mỹ có thái độ khinh thường LHQ và cố gắng biện minh cho sự thống trị đơn phương của họ ở các khu vực khác trên thế giới.

Cuộc tấn công nhằm vào cộng đồng người Hồi giáo ở Iraq đã làm dấy lên nhận thức tiêu cực giữa các quốc gia Hồi giáo ở Đông Nam Á, khiến Indonesia và Malaysia chỉ trích Mỹ, bởi vì sự bất mãn với hành vi của Hoa Kỳ ở Iraq và Afghanistan thúc đẩy các phong trào cực đoan ở Trung Đông.

Ngoài các vấn đề ở Iraq và những nước khác, chính quyền Bush đã bị chỉ trích vì cách hành xử với Triều Tiên, nơi lợi ích của Trung Quốc đang bị đe dọa. Do đó, Trung Quốc cho rằng, sự thống trị của Mỹ ở châu Á vẫn còn mạnh mẽ là một vấn đề lớn hơn so với vấn đề Iraq.

Bất chấp những lời chỉ trích trong thời gian Chiến tranh Iraq, George W. Bush vẫn duy trì và thậm chí cải thiện mối quan hệ tốt đẹp với hầu hết các quốc gia châu Á, bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Ấn Độ và những nước khác.

Các quốc gia này coi trọng các cam kết an ninh của Mỹ và sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ trong khu vực để ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc. Ví dụ, việc Mỹ phát triển sự hiện diện quân sự ở Hàn Quốc đã thúc đẩy Trung Quốc tăng cường khả năng quốc phòng.

Về mặt kinh tế, các nhà lãnh đạo Trung Quốc thừa nhận rằng, nền kinh tế Mỹ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế của chính họ và toàn châu Á. Tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản và khoảng 20% ​​xuất khẩu từ Hàn Quốc, Đài Loan và các nước ASEAN.

Hơn nữa, dòng vốn đầu tư trực tiếp từ Mỹ ra Trung Quốc đã tăng đáng kể, dù vẫn ít hơn so với Nhật Bản, Singapore và Úc. Về mặt này, vai trò quân sự ngày càng tăng của Mỹ ở các khu vực khác trên thế giới sau cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 đã trở nên quan trọng và chiếm ưu thế, đặc biệt là sau thất bại của Nhật Bản trong Thế chiến II và sau khi lật đổ chế độ độc tài của Tổng thống Saddam Hussein ở Iraq vào năm 2003.

Nói về Biển Đông là nơi tồn tại tranh chấp chủ quyền lãnh thổ hết sức phức tạp, thì các quốc gia tuyên bố chủ quyền luôn có sự cám dỗ dựa vào sự hiện diện của Mỹ, điều mà Trung Quốc coi là mối đe dọa quan trọng đối với lợi ích cốt lõi của họ ở các khu vực xung quanh. Vị thế nổi bật của Mỹ trong khu vực buộc Trung Quốc phải liên tục đưa ra những tính toán chiến lược, đánh giá vai trò của Hoa Kỳ trong khu vực.

Ví dụ, Trung Quốc luôn sử dụng chính sách các hành động đơn phương để giải quyết các vấn đề hàng hải trong phạm vi biên giới chung, hoặc mời các cơ chế do ASEAN lãnh đạo để giải quyết các vấn đề và làm giảm ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực, mặc dù một số thành viên ASEAN, bao gồm cả Philippines, Việt Nam và Malaysia, hoan nghênh sự hiện diện của Hoa Kỳ.

Trong khi đó, nguồn tài trợ của Trung Quốc đã tăng vọt, Bắc Kinh cung cấp cho các đồng minh của họ ở Đông Nam Á các phương tiện để củng cố lá chắn chống lại chính sách mơ hồ chiến lược của Mỹ.

Cần lưu ý rằng, chính sách an ninh của Mỹ ở châu Á là nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực. Washington biện minh cho hành động của mình bằng cách thường xuyên nhắc nhở với Bắc Kinh về những vấn đề an ninh, kinh tế và nhân quyền trong danh sách kiểm tra của Mỹ. Đến lượt mình, Trung Quốc đang tăng cường tài trợ cho các nước nhận viện trợ để chống lại ảnh hưởng của phương Tây.

Sự thống trị ngày càng tăng của Hoa Kỳ chưa bao giờ ngăn cản Trung Quốc từ bỏ quan hệ kinh tế lâu dài với liên minh không thuộc Hoa Kỳ ở châu Á và nắm bắt cơ hội này để củng cố vai trò lãnh đạo của Bắc Kinh và trở thành một nhân tố kinh tế chủ chốt ở châu Á.