Chính sách ngoại giao ''tư vấn'' Trung Quốc ở Đông Nam Á: Trao đổi ý tưởng hay chỉ là tiếng vọng?

Vào ngày 15 tháng 7 năm 2022, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kêu gọi các học giả và tổ chức tư vấn Trung Quốc tạo ra "hệ thống kỷ luật, học thuật và thuyết minh" về văn minh và lịch sử Trung Quốc để thế giới có thể hiểu rõ hơn về Trung Quốc. Việc công bố "Tam đại hệ thống" này theo chỉ thị của Tập Cận Bình nhằm hợp lý hóa "hệ thống tuyên truyền đối nội và đối ngoại" của Trung Quốc với mục đích "nâng cao sức hấp dẫn của văn hóa Trung Quốc, cũng như thể hiện sức mạnh thuyết phục của ngôn từ Trung Quốc và sức mạnh hướng dẫn dư luận quốc tế". Trong phạm vi của chiến dịch thay đổi diễn ngôn toàn cầu này, Bắc Kinh gần đây đã tăng cường nỗ lực tạo ra "các trung tâm tư vấn mới với đặc điểm Trung Quốc" và tăng cường ngoại giao think tank (trung tâm tư vấn) ở nước ngoài.

Với tầm quan trọng của Đông Nam Á trong nỗ lực ngoại giao quốc tế của Bắc Kinh, Trung Quốc đang cố gắng tác động đến các nhà tư vấn trong khu vực để phục vụ lợi ích của mình như thế nào?

Nhìn chung, Trung Quốc coi việc hợp tác với các trung tâm tư vấn là kênh quan trọng nhất để định hình dư luận quốc tế, bảo vệ và thúc đẩy quan điểm của Trung Quốc về các vấn đề toàn cầu và khu vực. Phù hợp với bản chất chính phủ của hệ thống Trung Quốc, Ngoại giao ''trung tâm đầu não'' của Trung Quốc là một nỗ lực phối hợp không chỉ liên quan đến các tổ chức tư vấn và trường đại học của Trung Quốc mà còn cả các cơ quan chính quyền trung ương và địa phương, cơ quan truyền thông nhà nước, doanh nghiệp nhà nước và đại sứ quán Trung Quốc. Những ''người chơi '' này đang đa dạng hóa các kênh tương tác của họ với các tổ chức tư vấn trong khu vực. Ngoài việc thành lập mạng lưới quan hệ và quan hệ đối tác, Trung Quốc tài trợ và tổ chức các sự kiện, thực hiện các dự án nghiên cứu chung và xuất bản các nghiên cứu chung.

Kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình nhậm chức vào năm 2012, Trung Quốc đã tạo ra nhiều mạng lưới các tổ chức tư vấn để thúc đẩy các sáng kiến ​​chính sách đối ngoại của mình như sáng kiến ''​​Một vành đai, Một con đường'', ''Cộng đồng Chung một tương lai''. Trung Quốc cũng đã tổ chức các hội nghị cấp cao để thúc đẩy chương trình ngoại giao tích cực của họ ở Đông Nam Á. Trong Diễn đàn truyền thông và trung tâm tư vấn RCEP do Trung Quốc tổ chức vào tháng 5 năm 2022, các chuyên gia Trung Quốc đã trình bày Quan hệ Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực như một "ví dụ thành công của chủ nghĩa khu vực mở", hạ thấp Kế hoạch Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương (IPEF) do Mỹ dẫn đầu như một mưu đồ của phương Tây để chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Việc xây dựng thương hiệu RCEP như một biểu tượng của sự cởi mở và hòa nhập cho thấy ý định của Bắc Kinh nhằm đưa ra một "diễn ngôn tích cực về sự ủng hộ của Trung Quốc đối với thương mại tự do và các cách tiếp cận đa phương".

Ngoài ra, Trung Quốc đã tăng cường làm việc trực tiếp với các tổ chức tư vấn được chọn ở Campuchia, Indonesia và Malaysia để củng cố các tuyên bố chính thức của mình và gây ảnh hưởng đến dư luận địa phương.

Huaneng Group, công ty năng lượng quốc doanh hàng đầu của Trung Quốc, đã tài trợ cho một cuộc khảo sát gần đây về nhận thức về Trung Quốc của giới trẻCampuchia. Một cuộc khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Campuchia (Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh) và Trung tâm Nghiên cứu Con đường Tơ lụa trên biển thế kỷ 21 (Đại học Hoàng gia Phnom Penh) phối hợp thực hiện cho thấy những người được hỏi nói chung có thái độtích cực đối vớiđầu tư của Trung Quốc vào Campuchia. Trung tâm Nghiên cứu Con đường Tơ lụa trên biển Thế kỷ 21 đã xuất bản cuốn sách "Sáng kiến ​​Một vành đai, Một Con đường: Ý nghĩa cho sự phát triển của Campuchia". Tại buổi lễ giới thiệu cuốn sách, cố vấn chính trị Đại sứ quán Trung Quốc Zuo Wenxing bày tỏ hy vọng tác phẩm sẽ là “cửa sổ mới” để người dân Campuchia hiểu rõ hơn về Sáng kiến ​​" ​​Một vành đai, Một Con đường''.

Những pha quảng cáo công khai như vậy nhằm thúc đẩy quan điểm tích cực về chương trình nghị sự kinh tế của Trung Quốc và hình ảnh quốc gia ở các nước tương ứng.

Tại Indonesia, Cộng đồng Chính sách Đối ngoại Indonesia (FPCI) là đối tác của Trung Quốc trong chính sách ngoại giao think tank. Hợp tác với Đại sứ quán Trung Quốc tại Jakarta, FPCI đã tổ chức một số sự kiện liên quan đến Trung Quốc như Diễn đàn Trung Quốc (2020) và (Halo China! Video Competition) (2021)). Phái đoàn Trung Quốc tại ASEAN đã tài trợ cho Tiếng nói Thanh niên FPCI về Hợp tác ASEAN-Trung Quốc sắp tới: Cuộc thi Viết và Phòng thí nghiệm Chính sách cho sinh viên các trường đại học từ các nước ASEAN. Kể từ năm 2020, FPCI đã tiến hành cuộc khảo sát ''ASEAN-Trung Quốc''hàng năm cho thấy những người được hỏi có nhận thức tương đối tích cực về sự tham gia của Trung Quốc vào các vấn đề Đông Nam Á. Tại buổi lễ khởi động cuộc khảo sát năm 2021, Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Đặng Xi Quân đã thúc đẩy Sáng kiến ​​Phát triển Toàn cầu của Trung Quốc nhưng cũng chế nhạo các liên minh của Hoa Kỳ và liên minh "bên nhỏ" ở Ấn Độ-Thái Bình Dương, ông nói rằng "làm cho sợ hãi không và sẽ không bao giờ có trong máu của dân tộc Trung Quốc chúng ta ''.

Cách tiếp cận của Trung Quốc đối với ngoại giao trung tâm tư vấn chủ yếu tập trung vào việc thúc đẩy các câu chuyện của chính họ hơn là tạo điều kiện cho các cuộc trao đổi thẳng thắn với các đối tác của họ.

Tại Malaysia, Trung tâm một châu Á hòa nhập mới (CNIA), tự gọi mình là "tiếng nói độc lập của châu Á hòa nhập", đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược độc quyền với các tổ chức tư vấn của Trung Quốc. Các ấn phẩm của CNIA xuất hiện thường xuyên trên các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc. Sự tham gia chặt chẽ của Trung Quốc với CNIA là một ví dụ điển hình cho thấy Bắc Kinh đang sử dụng tiếng nói của các tổ chức tư vấn trong khu vực để ''khuếch đại'' lịch sử của mình trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, bất chấp mọi nỗ lực và đầu tư, chính sách ngoại giao trung tâm tư vấn của Trung Quốc vẫn phải đối mặt với những thách thức. Như đã chỉ ra trong cuộc khảo sát thường niên '' Tình trạng Đông Nam Á trong năm 2022'' , Trung Quốc vẫn là cường quốc ít được tin cậy nhất trong giới tinh hoa chính sách đối ngoại Đông Nam Á, cho thấy những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm củng cố hình ảnh của Trung Quốc như một nước ủng hộ trung thành chủ nghĩa đa phương và thương mại tự do đã không được đón nhận rộng rãi giữa những người ra quyết định. Hơn nữa, cách tiếp cận của Trung Quốc đối với ngoại giao ''trung tâm tư vấn'' chủ yếu tập trung vào việc thúc đẩy các câu chuyện của chính họ hơn là tạo điều kiện cho các cuộc trao đổi thẳng thắn với các đối tác của họ. PR hời hợt này ngăn cản sự tham gia thực sự với các nhóm tư vấn trong khu vực, vốn có thể đưa ra các quan điểm đa dạng và truyền cảm hứng cho các ý tưởng chuyển đổi đáp ứng nhu cầu và mối quan tâm của tất cả các bên. Chinh phục trái tim và khối óc của người Đông Nam Á đòi hỏi nhiều thứ hơn là áp đặt một hình ảnh quá tích cực về Trung Quốc và " trao đổi" một chiều. Liệu Bắc Kinh có thực sự tôn trọng tiếng nói của Đông Nam Á và có đủ cởi mở với các quan điểm phê phán và các quan điểm khác nhau hay không vẫn còn phải xem xét.