Việt Nam hiện đã trở thành nước xuất khẩu viên nén gỗ lớn thứ hai thế giới chỉ thua Mỹ, giá trị xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam cũng tăng mạnh, thậm chí chưa có dấu hiệu chững lại.
Do đó, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang nắm trong tay lợi thế rất lớn và triển vọng lạc quan thu về lợi nhuận cao đối với thị trường viên nén gỗ khi thế giới lo khủng hoảng năng lượng vì thiếu nguồn cung khí đốt của Nga.
EU khốn khổ tìm viên nén gỗ thay thế khí đốt của Nga
Thực tế, trong bối cảnh tình hình thế giới đang diễn biến phức tạp, việc thiếu nguồn nguyên liệu, nhiên liệu, nguồn cung khí đốt nhập khẩu từ Nga đang khiến rất nhiều quốc gia EU khốn khổ.
Mùa đông lạnh giá và khắc nghiệt sắp tới sẽ trở thành thời gian thử thách kinh hoàng sức chịu đựng của người dân châu Âu vốn đã quen với nguồn cung khí đốt từ Nga nhiều năm trước.
Giới quan sát cho rằng, việc thiếu khí đốt của Nga đẩy EU bên bờ vực khủng hoảng năng lượng và phải tính đến việc gia tăng nhu cầu nhập khẩu viên nén gỗ, hay còn gọi là viên nén mùn cưa từ nhiều nhà cung cấp trên khắp thế giới, trong đó có Việt Nam.
Cũng xuất phát từ chính nguy cơ thiếu hụt trầm trọng khí đốt ở EU, giá xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam thời gian qua đã tăng cao cũng như chưa có dấu hiệu chững lại.
Báo cáo trước đó của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ cho thấy, EU hiện là thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất thế giới, chiếm 75% nhu cầu viên gỗ toàn cầu, đạt 23,1 triệu tấn vào năm 2021.
Cũng theo nghiên cứu của giới chức Mỹ, mức kỷ lục dự kiến sẽ tiếp tục bị phá vỡ trong năm nay khi con số tiêu thụ tăng lên 24,3 triệu tấn khi rõ ràng dân châu Âu sẽ không còn nguồn cung khí đốt từ Nga.
Do đó, với nhu cầu tăng cao của thị trường này, giá xuất khẩu viên nén gỗ của nhiều nước, trong đó có Việt Nam cũng tăng nhanh và hứa hẹn mang về nhiều lợi nhuận vì quốc gia Đông Nam Á này được đánh giá là đang nắm giữ một mặt hàng quan trọng – “thứ vũ khí” đặc biệt có thể giúp người dân EU giảm bớt phần nào cái lạnh mùa đông.
Giá xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam tăng cao, chuyển hướng sang EU
Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) thông tin với báo Doanh nghiệp và Kinh doanh cho hay, vào cuối năm 2021, giá xuất khẩu viên nén gỗ có lúc xuống 100 USD/tấn nhưng hiện nay giá đang ở mức 180-200 USD/tấn.
Như vậy, rõ ràng, giá viên nén gỗ xuất khẩu có mức tăng gần như gấp đôi. Lý giải về đà tăng nhanh của giá mặt hàng này, ông Ngô Sỹ Hoài cho rằng, trước đây, Việt Nam tập trung xuất khẩu viên nén gỗ sang Hàn Quốc và Nhật Bản là chủ yếu, tuy nhiên, hiện nay tình hình đã khác.
“Hiện nay châu Âu đang có nhu cầu cao đối với mặt hàng này, từ đó đẩy giá xuất khẩu tại Việt Nam tăng cao”, Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phân tích.
Thêm vào đó, theo ông Hoài, từ tháng 3/2022 khi Nga ban hành lệnh cấm xuất khẩu một số sản phẩm gỗ, trong đó có viên nén và gỗ tròn nhằm đáp trả các lệnh trừng phạt nhằm vào Moskva của các nước phương Tây, châu Âu, với lệnh cấm này, viên nén xuất khẩu từ Nga được coi là bất hợp pháp.
Do đó, theo chuyên gia Việt, khi nguồn cung viên nén từ Nga bị gián đoạn thì thị trường nhập khẩu viên nén trên thế giới có sự xáo trộn, theo đó, các nước EU phải lo đi tìm nguồn cung thay thế nhiên liệu từ Nga.
Cũng theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, xung đột địa chính trị giữa các nước châu Âu, sự khan hiếm nguồn cung năng lượng và cam kết của các nước về việc giảm phát thải khí nhà kính là điều kiện để viên nén gỗ tăng xuất khẩu.
“Vì đây được xem là năng lượng sinh khối, ít phát thải hơn nhiều so với các nhiên liệu hóa thạch truyền thống”, ông Hoài lưu ý.
Đáng nói, không chỉ tăng giá khả quan tại thị trường EU, báo cáo mà Nhóm nghiên cứu từ các Hiệp hội gỗ và tổ chức lâm sản Forest Trends cho thấy, những tháng đầu năm 2022 vừa qua, giá viên nén gỗ xuất khẩu sang Hàn Quốc cũng tăng mạnh.
Điển hình như một số đơn vị xuất khẩu đã ký được các đơn hàng xuất khẩu sang Hàn Quốc có giá 150 - 160 USD/tấn, tăng khoảng 19,4% so với cuối năm 2021. Trong khi đó, giá xuất khẩu sang Nhật Bản dao động trong khoảng 140 - 145 USD/tấn, tăng khoảng 10%.
Theo ông Nguyễn Liêm, Chủ tịch HĐQT Công ty Lâm Việt, vì giá nhiên liệu tăng nên các nhà máy nhiệt điện tại Hàn Quốc, Nhật Bản cũng quyết định dùng viên nén nhiều hơn, nhu cầu sử dụng tăng cao dẫn đến giá xuất khẩu mặt hàng này cũng tăng đáng kể.
Việt Nam là nước xuất khẩu viên nén gỗ lớn thứ hai thế giới
Lãnh đạo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam thông tin thêm cho biết, viên nén là mặt hàng mới nổi của ngành chế biến, xuất khẩu gỗ Việt Nam.
Đáng chú ý, tính đến nay, Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu viên nén lớn thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ, với sản lượng viên nén và giá trị xuất khẩu tăng liên tục.
Báo cáo từ nhà chức trách cho thấy, năm 2021, lượng xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam đạt trên 3,5 triệu tấn, mang về hơn 400 triệu USD cho ngành gỗ.
Trong đó, hai thị trường truyền thống là Nhật Bản và Hàn Quốc “bao” thầu gần như phần lớn lượng viên nén gỗ xuất khẩu của Việt Nam. Cụ thể, theo Viforest, Nhật Bản và Hàn Quốc là hai thị trường tiêu thụ viên nén của lớn nhất của Việt Nam. Lượng xuất vào hai thị trường này chiếm trên 95% tổng lượng viên nén xuất khẩu của cả nước.
Đại diện Viforest cũng cho biết, hiện nay, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương có số lượng nhà máy điện than nhiều nhất thế giới nên đây là khu vực kỳ vọng sẽ giúp cho các nhà máy sản xuất viên nén tại Việt Nam phát triển trong thời gian tới.
Thêm vào đó, với thị trường Liên minh châu Âu, vốn còn nhiều dư địa với Việt Nam, cộng thêm việc thiếu hụt nguồn nguyên nhiên liệu khí đốt nhập khẩu từ Nga khiến EU càng phải gia tăng nhập khẩu viên nén từ nhiều nước trong đó có từ Việt Nam.
Điều đáng lưu ý, trong bối cảnh căng thẳng quan hệ Nga – Ukraina, nguồn cung 2,4 triệu tấn/năm viên nén xuất khẩu từ thị trường Nga bị gián đoạn hoàn toàn sau lệnh cấm xuất khẩu.
“Điều này đòi hỏi các nước trước đó nhập khẩu viên nén từ Nga, chủ yếu từ EU, tìm kiếm nguồn cung thay thế”, theo chuyên gia lưu ý.
Theo đó, các nguồn cung thay thế được EU cân nhắc bao gồm Mỹ, Canada. Đặc biệt, một số doanh nghiệp Việt Nam cũng trở thành nguồn cung lý tưởng.
“Đây sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp tăng xuất khẩu vào thị trường tiêu thị viên nén gỗ lớn nhất thế giới”, đại diện Viforest nhận định.
Giá viên nén gỗ xuất khẩu của Việt Nam chưa có dấu hiệu chững lại
Đánh giá từ Wood Resources International LLC cho thấy, ở khu vực châu Âu, viên nén gỗ được sử dụng để sưởi ấm khu dân cư chiếm đến 40%.
Mặt hàng viên nén gỗ cũng được sử dụng cung cấp cho các nhà máy điện chiếm 36%, sưởi ấm các tòa nhà thương mại chiếm 14% và các nhà máy điện và nhiệt điện chiếm 10%.
Như vậy, theo Wood Resources International LLC, nhu cầu đối với viên gỗ có khả năng tăng 30 - 40% trong 5 năm tới và tùy thuộc vào cách thức phát triển nhập khẩu, sản lượng viên gỗ của châu Âu có thể cần tăng lên đến 10 triệu tấn, theo dự đoán.
Cũng cần lưu ý rằng, không chỉ là nguồn cung quan trọng mới cho EU, Mỹ và Canada cũng là thị trường xuất khẩu viên nén gỗ hàng đầu cho Nhật Bản và Hàn Quốc.
Trong bối cảnh khi các nước EU tiếp tục khốn khổ vì thiếu nguồn cung khí đốt của Nga, “khát” viên nén gỗ và nguồn cung mặt hàng này từ Mỹ và Canada, điều này cũng sẽ tạo ra sự thiếu hụt cho hai quốc gia châu Á là Nhật Bản và Hàn Quốc.
Thực trạng này đồng nghĩa với việc nguồn cung khan hiếm chung sẽ đẩy giá viên nén gỗ tiếp tục ở mức cao thời gian tới. Lãnh đạo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam có đánh giá đáng chú ý.
“Hiện chưa có dấu hiệu giá viên nén xuất khẩu của Việt Nam sẽ chững lại trong tương lai”, Viforest nhấn mạnh.
Thách thức xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam là gì?
Tuy vậy, thách thức hiện nay đối với việc xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam, theo báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, đó là các thị trường xuất khẩu đang đưa ra nhiều yêu cầu chặt chẽ về tính hợp pháp của gỗ được sử dụng để làm viên nén gỗ.
Cũng chung phương thức đánh mạnh vào “nguồn gốc xuất xứ” và tính hợp pháp của gỗ “nguồn” được dùng để chế biến sản phẩm.
Cụ thể, hầu hết các nước EU và hiện nay có cả Nhật Bản đều yêu cầu chứng chỉ FSC, chứng chỉ đảm bảo nguồn gỗ nguyên liệu đưa vào làm viên nén có nguồn gốc từ diện tích rừng được quản lý bền vững.
Tuy nhiên, theo báo cáo của Viforest, hiện naym diện tích rừng trồng sản xuất có chứng chỉ FSC ở Việt Nam hiện chỉ có khoảng 186.000 ha, trong đó, diện tích cho khai thác mới chỉ chiếm khoảng 40 - 50% nên lượng gỗ nguyên liệu có chứng chỉ FSC đưa vào làm viên nén còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung, những vùng có nhiều diện tích rừng trồng có chứng chỉ FSC.
Thêm vào đó, theo Viforest, dù giá xuất khẩu mặt hàng viên nén gỗ tăng, tuy nhiên, sản lượng cung ứng không tăng được nhiều vì nguyên liệu đầu vào đang bị cạnh tranh bởi mặt hàng dăm gỗ.
Ông Ngô Sỹ Hoài lưu ý rằng, giá viên nén gỗ tăng nhưng giá dăm gỗ xuất khẩu còn tăng cao hơn, hai loại sản phẩm này đều sử dụng gỗ từ rừng trồng do đó với việc nhu cầu tăng trong khi nguyên liệu có hạn khiến lượng xuất khẩu viên nén gỗ khó tăng nhanh.
Thêm vào đó, như nhiều chuyên gia đã lưu ý, việc “mập mờ” trong xác minh nguồn gốc gỗ chế biến ra sản phẩm xuất khẩu cũng có thể khiến mặt hàng của Việt Nam có nguy cơ bị khởi xướng điều tra như các sản phẩm gỗ dán và tủ gỗ mà Bộ Thương mại Hoa Kỳ đang thực hiện với nguồn hàng nhập khẩu từ Việt Nam.
Nếu giải quyết được các thách thức này và tận dụng tốt “thời điểm vàng” trong bối cảnh nguồn cung nhiên liệu, khí đốt của Nga vào EU bị thiếu hụt trầm trọng do các lệnh trừng phạt, Việt Nam sẽ hưởng lợi rất nhiều từ chính mặt hàng tưởng như nhỏ bé nhưng lại đặc biệt quan trọng như viên nén gỗ.