Ngày 7/9, Ngân hàng HSBC đã công bố báo cáo “Thực thi RCEP: Nhìn lại quá trình thực thi trong bối cảnh thách thức thương mại”, qua đó, chỉ ra nhiều lợi thế giúp Việt Nam có thêm nhiều động lực tăng trưởng mới.
RCEP và “cú hích” tăng trưởng nhảy vọt
Trong báo cáo của mình, HSBC cho rằng, thực thi Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), các thị trường châu Á đang xây dựng quan hệ thương mại ngày càng sâu sắc hơn.
Báo cáo mới nhất của HSBC cho hay, theo ước tính của ngân hàng ADB, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ đạt bước nhảy vọt lớn nhất về xuất khẩu vào năm 2030.
“Trong khi đó RCEP có thể sẽ mang lại cú hích năng suất lớn nhất cho các nền kinh tế như Thái Lan, Việt Nam và Malaysia”, báo cáo chỉ rõ.
Như Sputnik đã thông tin, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (Regional Comprehensive Economic Partnership, viết tắt RCEP) là một hiệp định thương mại tự do bao gồm 10 nước thành viên ASEAN và 6 quốc gia mà ASEAN đã ký hiệp định thương mại tự do (Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand) hướng tới mục tiêu hình thành Hiệp định thương mại tự do Đông Á và khởi đầu cho Đối tác Kinh tế toàn diện Đông Á. Các bên bắt đầu đàm phán từ ngày 9/5/2013 và sau 8 năm đàm phán kéo dài RCEP được ký kết và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.
Ngân hàng HBSC nhắc lại rằng, Philippines vẫn đang trong giai đoạn phê duyệt cuối cùng. Cùng với đó, RCEP cũng rất mong nhận được “cái gật đầu” của Ấn Độ. Đồng thời, phạm vi của RCEP không rộng lớn như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một hiệp định thương mại tự do đã có trong khu vực trước đó, nhất là trong các lĩnh vực lao động và môi trường.
Tuy nhiên, theo HSBC, RCEP có độ bao phủ “phù hợp hơn” với các quy tắc và thủ tục giao thương, loại bỏ thuế quan đối với đến 90% hàng hóa. Thêm vào đó, số lượng lớn các nước tham gia, các quy tắc xuất xứ hàng hóa mở rộng của RCEP cũng cho phép các doanh nghiệp địa phương hưởng lợi từ việc “xuất khẩu miễn phí” trong khối RCEP, miễn là một số nguyên vật liệu đầu vào (khoảng 40%) có nguồn gốc từ các thành viên RCEP còn lại.
Hóa hức với lợi ích từ RCEP
Trong báo cáo mới nhất của mình, ngân hàng HSBC đã điểm lại cách một số quốc gia háo hức với RCEP và tận dụng triệt để lợi thế của hiệp định này.
Theo HSBC, trong 8 tháng thực hiện (kể từ khi có hiệu lực) nhiều doanh nghiệp trong khu vực đã nhanh chóng tận dụng lợi thế của RCEP. HSBC cũng dẫn chứng cho biết, ưu đãi thuế quan là một trong những yếu tố đáng chú ý. Cụ thể, theo Hội đồng Xúc tiến Thương mại Quốc tế Trung Quốc (CCPIT), có 43.600 giấy chứng nhận xuất xứ RCEP được cấp từ tháng 1 đến tháng 5/2022, trị giá đến 2,08 tỷ USD.
“Việc áp dụng các ưu đãi thương mại RCEP sẽ gia tăng nếu thỏa thuận tiếp tục được thực thi và tự do hóa thương mại được thực hiện nhiều hơn nữa”, HSBC khẳng định.
Bên cạnh đó, ngoài việc tận dụng các ưu đãi thuế quan, còn có những lợi ích khác. Đối với Nhật Bản, việc đăng ký tham gia RCEP mang ý nghĩa đây là lần đầu tiên nước này tham gia một hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc. Thực tế, cũng chính nhờ RCEP mà nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Guangxi Auto đã nhanh chóng đạt được thỏa thuận với công ty khởi nghiệp xe điện ASF của Nhật Bản, sản xuất một dòng xe điện thương mại nhỏ ở Trung Quốc để bán tại Nhật Bản. Hai công ty dự định hợp tác phát triển các nguyên mẫu theo thỏa thuận được ký kết tại Diễn đàn Lãnh đạo Doanh nghiệp RCEP vào đầu năm nay (Just Auto, 10/1/2022), theo HSBC.
Cùng với đó, tuyến đường biển cao tốc giữa Thanh Đảo của Trung Quốc và Osaka của Nhật Bản cũng được khánh thành vào tháng 6/2022, sau khi Thanh Đảo và Dongchen Line Co ký kết một thỏa thuận hợp tác chiến lược khi RCEP có hiệu lực. Nhờ vậy, tàu thuyền có thể lên hàng trực tiếp với thiết bị chất hàng (ví dụ: xe tải) và hàng hóa, với hải trình cắt giảm từ hai đến ba ngày xuống chỉ còn 36 giờ.
Ở ASEAN, theo HSBC, Indonesia gần đây đã phê duyệt RCEP trong khi đó Philippines gần như cũng chuẩn bị phê chuẩn hiệp định này. Đặc biệt, đây là hai trong ba nền kinh tế lớn nhất ASEAN.
“Myanmar đã phê duyệt thỏa thuận, nhưng New Zealand và Philippines cho biết họ sẽ không công nhận phê duyệt này do tình hình chính trị tại Myanmar (ABC News, 18/2/2022). Ấn Độ đã từ chối tham gia hiệp định, và trong khi cánh cửa vẫn rộng mở cho quốc gia này, chúng tôi cho rằng khả năng này khó xảy ra vì Ấn Độ gần đây đã đạt được thỏa thuận song phương với Australia và đang trong các cuộc đàm phán với Anh”, theo HSBC.
Đối với các nền kinh tế khác, HSBC cho rằng, Hồng Kông đã nộp đơn gia nhập, vì khoảng 70% thương mại của Hồng Kông đang diễn ra với các thành viên RCEP. Bangladesh và Sri Lanka cũng có thể cân nhắc tiềm năng của RCEP. Theo HSBC, lợi ích lớn và trực tiếp nhất mà các nước tham gia RCEP có được chính là các ưu đãi thuế quan.
Theo hiệp định, thuế quan áp đặt trên hơn 90% các loại hàng hóa sẽ được loại bỏ, dù điều này sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn trong vòng 20 năm (các lĩnh vực nhạy cảm và chiến lược sẽ được miễn trừ). Loại bỏ thuế quan trên diện rộng sẽ khuyến khích đầu tư, các điều khoản về sở hữu trí tuệ và thương mại điện tử trong khối, HSBC lưu ý.
Nhiều nước trong khu vực cũng đang tận dụng rất tốt RCEP, chẳng hạn như Malaysia đang làm việc với tỉnh Trùng Khánh của Trung Quốc để xem xét khởi động các dự án đầu tư liên quan đến xe điện (EV). Hay việc một số thị trường như Nhật Bản hay Hàn Quốc sẽ đạt được bước nhảy vọt lớn nhất về mặt xuất khẩu vào năm 2030 (ADB, 2021).
HSBC nhấn mạnh rằng, tác động về xuất khẩu đối với các thành viên ASEAN (trong đó có Việt Nam), trước và sau khi ký kết hiệp định dù được đánh giá có thể không nổi bật như với các nước phát triển, tuy nhiên, các hiệp định thương mại tự do của ASEAN đã có từ trước với những thành viên RCEP cũng đã xóa bỏ thuế quan áp đặt trên 86% đến 90% hàng hóa. Cũng theo ADB, nói chung, các nước RCEP sẽ đóng góp đến 30% sản lượng xuất khẩu toàn cầu vào năm 2030.
Việt Nam được hưởng lợi
Các chuyên gia của Ngân hàng HSBC cho rằng, RCEP không chỉ giúp thúc đẩy xuất khẩu mà còn có các ảnh hưởng tích cực gián tiếp khác đến thu nhập của một quốc gia nhờ vào chiều sâu của hiệp định này.
“RCEP vượt xa các hiệp định thương mại tự do ASEAN hiện nay về mặt cơ hội đầu tư. Trước khi có hiệp định này, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật đã là những nhà đầu tư hàng đầu tại một số nền kinh tế ASEAN. Tuy nhiên, mở rộng các thị trường ASEAN hơn nữa sẽ thu hút thêm đầu tư vào công nghệ sản xuất mới, giúp thúc đẩy năng suất lao động hơn”, theo HSBC.
Nhóm nghiên cứu cũng cho rằng, các thành viên đã cam kết xem xét việc áp dụng điều khoản giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư – nhà nước trong thời gian 5 năm. Dẫn báo cáo từ Petri và Plummer năm 2018, HSBC cho biết, xét về mọi mặt, tự do hóa FDI có thể giúp thu nhập thực tế của tất cả các nước thành viên RCEP tăng đến 0,53%.
HSBC lưu ý rằng, gia tăng thương mại và dòng vốn FDI cũng sẽ kéo theo năng suất được nâng cao hơn. Chưa kể, chi phí nhập khẩu các nguyên liệu đầu vào sẽ giảm, nhờ đó, sẽ đẩy mạnh sản xuất địa phương. HSBC mong đợi sẽ có sự thay đổi trong tính cạnh tranh giữa các lĩnh vực khác nhau.
Cùng với đó, việc gỡ bỏ các rào cản đối với đầu tư nước ngoài có thể thúc đẩy sự phân bổ nguồn lực và công nghệ tốt hơn. Kết quả là điều này sẽ tạo nên một “cú hích” năng suất ở nhiều lĩnh vực, trong khi đẩy mạnh sự chuyển dịch nguồn lực khỏi những ngành không còn tính cạnh tranh nữa, theo nhóm nghiên cứu của HSBC.
Tuy nhiên, lợi ích không được phân chia đồng đều giữa các thành viên và lĩnh vực. Những quốc gia phát triển như Nhật Bản sẽ có mức tăng năng suất thấp hơn, nhưng vẫn được hưởng lợi nhờ tăng cường tích hợp chuỗi cung ứng và hỗ trợ khả năng cạnh tranh của các công ty địa phương.
Trong khi đó, vài thị trường, như Việt Nam và Malaysia, sẽ có khả năng đạt được mức tăng thu nhập thực tế lên đến gần 5% vào năm 2035 nhờ cú hích năng suất (WB- 2022). HSBC ngoài chờ đợi sự gia nhập của Hồng Kông, tổng hợp GDP thực tế của các nền kinh tế đã tham gia hiệp định, dự kiến vào năm 2030, không tính đến cú hích năng suất tiềm năng do RCEP tạo nên, cũng kỳ vọng rằng, tỷ trọng GDP toàn cầu của các thị trường thành viên RCEP sẽ đạt 32,9%, tăng từ mức 31,7% của năm 2021.
Trước đó, như Sputnik đề cập, báo cáo nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển Singapore DBS cho thấy, Việt Nam có thể trở thành nước hưởng lợi chính nhờ thực thi RCEP trong số 15 quốc gia châu Á – Thái Bình Dương nhờ vào việc cắt giảm thuế quan và tăng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Trong đó, Việt Nam có nhiều lợi thế để thu hút các nhà đầu tư lao động nước ngoài, chẳng hạn như chi phí lao động cạnh tranh, gần Trung Quốc, ổn định chính trị và kế hoạch của chính phủ để phát triển lĩnh vực sản xuất trong những năm tới và điều này sẽ được hưởng lợi từ quy tắc xuất xứ hợp lý và duy nhất của RCEP.