Trong đó, có 4 dự án BOT mà chủ đầu tư là doanh nghiệp nước ngoài, gồm Sông Hậu 2, Vĩnh Tân 3, Nam Định 1 và Quảng Trị 1. Dù khó xoay vốn, đổ bể liên doanh hay thay đổi đầu tư nhưng không chủ đầu tư nào tự nguyện dừng dự án nhiệt điện than.
Tình hình chung về nhiệt điện than Việt Nam
Bộ Công Thương đã có tờ trình Chính phủ về việc phê duyệt đề án quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050 (Quy hoạch điện VIII).
Theo báo cáo, tính đến hết tháng 9 năm 2022, Việt Nam có 39 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành với tổng công suất 24.674 MW. Có 12 dự án nhiệt điện than, đang được chuẩn bị đầu tư, hoặc đang xây dựng, với tổng công suất 13.792 MW.
Trong đó, có 5 dự án chắc chắn đưa vào vận hành, bao gồm Thái Bình 2, Quảng Trạch 1, Vân Phong 1 và Vũng Áng 2.
“Riêng dự án Long Phú 1 hiện vẫn đang đàm phán tháo gỡ vướng mắc với nhà thầu”, - Bộ Công Thương lưu ý.
Hai dự án An Khánh và Na Dương 2 hiện cũng đã có phương án vay vốn trong nước để triển khai tiếp.
Còn 5 dự án nhiệt điện than (với công suất 6.800 MW) đang chuẩn bị đầu tư. Trong đó, có 4 dự án BOT mà chủ đầu tư là doanh nghiệp nước ngoài, gồm Sông Hậu 2, Vĩnh Tân 3, Nam Định 1 và Quảng Trị. Còn lại dự án Công Thanh là do doanh nghiệp trong nước đầu tư.
“Không chủ đầu tư nào tự nguyện dừng dự án điện than”
Theo Bộ Công Thương, khó khăn chung của các dự án điện than tại Việt Nam hiện nay là thu xếp vốn, thay đổi nhà đầu tư trong quá trình triển khai, nhưng “không chủ đầu tư nào tự nguyện dừng dự án”.
Vì vậy, để tránh rủi ro pháp lý và đền bù, Bộ Công Thương đề nghị tiếp tục giữ 5 dự án trên tại dự thảo Quy hoạch điện VIII, nhất là các dự án BOT có chủ đầu tư nước ngoài.
“Theo các văn bản gửi Bộ Công Thương gần nhất, không chủ đầu tư nào tự nguyện dừng dự án. Vì vậy, để tránh rủi ro pháp lý và đền bù nhà nước, cần tiếp tục để trong Quy hoạch Điện VIII các dự án này, nhất là các dự án BOT có chủ đầu tư nước ngoài”, - tờ trình nêu.
Bộ Công Thương lưu ý, các dự án này trên thực tế đều đã mất nhiều thời gian, nhân lực và chi phí để triển khai sau khi được chấp thuận.
Lấy ví dụ, chủ đầu tư dự án Nam Định 1 đã tạm ứng cho tỉnh Nam Định 6 triệu USD để xây khu tái định cư và hỗ trợ hoa màu. Hoặc như trường hợp dự án Sông Hậu 2, chủ đầu tư đã thanh toán cho UBND tỉnh Hậu Giang hơn 343,2 tỷ đồng tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người dân.
Do đó, đại diện Cục Điện lực & Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, hầu hết đều khẳng định sẽ cố gắng khắc phục khó khăn, thu xếp vốn để triển khai tiếp các dự án điện than đang dang dở này.
Điện than: Tiền không có, khó xoay vốn, đổ bể liên doanh
Về khó khăn của từng dự án, Bộ Công Thương cho biết cụ thể. Chẳng hạn, dự án Sông Hậu 2 (2.000 MW) được Chính phủ giao Tập đoàn Toyo In Group Berhad (Malaysia) làm chủ đầu tư từ tháng 3/2013. Các hợp đồng của dự án đã được ký kết vào tháng 12/2020, đã có hiệu lực pháp lý.
Đồng thời, chủ đầu tư đã thanh toán cho UBND tỉnh Hậu Giang 343,25 tỷ đồng tiền bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
“Tuy nhiên, dự án chưa hoàn thành thu xếp vốn, đang đề nghị được gia hạn ngày đóng tài chính bắt buộc thêm 12 tháng, đến tháng 6/2023”, - Bộ Công Thương cho biết.
Dự án nhiệt điện than Vĩnh Tân III có quy mô công suất 1.800 MW, chủ đầu tư là tổ hợp gồm OneEnergy Ventures Limited (Hong Kong, Trung Quốc), sở hữu bởi Mitsubishi Corporation (Nhật Bản) và CLP Holdings Ltd. (Hồng Kông), Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Công ty cổ phần Tập đoàn Thái Bình Dương (Pacific).
Thủ tướng Chính phủ cũng đã đồng ý đề xuất của tổ hợp nhà đầu tư về việc Pacific xin rút khỏi dự án, tuy nhiên thủ tục chưa hoàn thành. Dự án đã được phê duyệt FS và các tài liệu dự án đã được ký tắt vào tháng 12/2020, đang tìm phương án thay đổi các cổ đông sở hữu và đàm phán thu xếp vốn.
Cũng có chung vướng mắc, dự án điện than Nam Định 1 (1.200 MW) được chấp thuận chủ trương đầu tư từ tháng 4/2017, hiện cũng tìm nhà đầu tư mới thay thế sau khi một cổ đông ngoại rút vốn.
Khó khăn nhất là dự án điện than Quảng Trị (1.200 MW), được Chính phủ giao cho chủ đầu tư - Công ty Điện lực Quốc tế Thái Lan (EGATi) từ tháng 8/2013, theo Bộ Công Thương. Dự án này hiện gặp khó về thu xếp vốn, nên đang dừng đàm phán các hợp đồng triển khai.
Trong khi đó, dự án nhiệt điện Công Thanh (600MW) không thu xếp được vốn, chủ đầu tư và UBND tỉnh Thanh Hóa đang đề nghị chuyển đổi sang sử dụng LNG, tăng công suất lên 1.500 MW.
Bộ Công Thương cho biết, dự án này không được cân đối trong cơ cấu nguồn điện than của Quy hoạch Điện VIII, nhưng vẫn giữ trong danh mục.
“Việc chuyển đổi dự án này sang điện khí LNG sẽ được xem xét trong quá trình thực hiện Quy hoạch điện VIII”, - Bộ Công Thương lưu ý.
Ngoài ra, đối với các dự án điện mặt trời đã được quy hoạch, Bộ Công Thương đề nghị Chính phủ cho phép tiếp tục phát triển các dự án điện mặt trời đã được chấp thuận nhà đầu tư trong giai đoạn đến năm 2030, với tổng công suất 2.360 MW để tránh rủi ro về mặt pháp lý, tránh xảy ra khiếu kiện và đền bù cho các nhà đầu tư như đã báo cáo chi tiết ở mục 2.2.3.
Bộ Công Thương cũng đề xuất loại bỏ các dự án điện mặt trời đã được quy hoạch, nhưng chưa được chấp thuận nhà đầu tư với tổng công suất 4.136 MW ra khỏi Quy hoạch Điện VIII trong giai đoạn 2021-2030 và để xem xét trong giai đoạn 2011-2045.
Không xây mới nhà máy điện than sau 2030
Trong lần rà soát trước đó hồi tháng 7/2022, Bộ Công Thương đã đề nghị bỏ 14.120MW điện than ra khỏi Quy hoạch Điện VIII để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 – net zero vào 2050. Trong số này, có 8.420 MW do các doanh nghiệp Nhà nước đầu tư, dự án BOT là 4.500 MW và chưa giao nhà đầu tư 1.200 MW.
Theo đề xuất, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được giao 3.600 MW, gồm các dự án Quảng Trạch 1, Tân Phước 1 và Tân Phước 2. Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đầu tư dự án Long Phú 3, công suất 1.980 MW. Còn Tập đoàn Than & khoáng sản Việt Nam (TKV) được giao 2.840 MW, gồm dự án Cẩm Phả 3, Hải Phòng 3 và Quỳnh Lập 1. Dự án đầu tư theo hình thức BOT khoảng 4.500 MW và chưa giao nhà đầu tư 1.200 MW.
Đối với 3 dự án đầu tư theo hình hức BOT, chủ đầu tư các dự án Vũng Áng 3 là Công ty Samsung C&T và dự án Long Phú 2 là Công ty TATA Power đã có văn bản xin rút và được Thủ tướng đồng ý. Dự án BOT Quỳnh Lập 2 (công suất 1.200 MW) mới được Thủ tướng giao cho Công ty Posco Energy nghiên cứu, phát triển, chứ chưa chính thức giao cho doanh nghiệp này làm chủ đầu tư.
Hiện, nhiệt điện than chiếm khoảng 31% tổng công suất lắp đặt hệ thống điện, khoảng 21.383 MWcủa Việt Nam. Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), 8 tháng đầu năm nay, nhiệt điện đóng góp gần 71,7 tỷ kWh, chiếm hơn 39% sản lượng điện toàn hệ thống.
Hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 năm 2050, nhà chức trách Việt Nam cho hay, sẽ không có dự án điện than mới nào được phát triển sau năm 2030.
Việt Nam cũng xem xét chuyển một số dự án dùng nhiên liệu than sang sử dụng LNG và phát triển điện khí LNG ở quy mô phù hợp.