Do đó, tại một số kỳ trả nợ, nguồn vốn trả nợ gốc chưa kịp bố trí dẫn đến phát sinh lãi phạt chậm trả mà hợp đồng cho vay lại đã quy định.
Chính phủ chỉ đạo vụ đường sắt Cát Linh - Hà Đông
Ngày 1/2, Văn phòng Chính phủ đã ra công văn thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Lê Minh Khái về việc lãi phạt chậm trả của hợp đồng cho vay lại dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Theo đó, căn cứ đề nghị của Bộ Giao thông Vận tải tại văn bản số 13934/BGTVT về việc lãi phạt chậm trả của hợp đồng cho vay lại dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, Phó thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải làm rõ cơ sở chính trị, căn cứ pháp lý, thẩm quyền và quy định pháp luật, ý kiến các bộ, cơ quan liên quan để kiến nghị cơ quan chức năng có thẩm quyền xử lý theo đúng quy định pháp luật.
Theo thông tin được báo Tuổi trẻ phản ánh, trước đó, ngày 28/12/2022, Bộ Giao thông Vận tải đã có văn bản số 12934/BGTVT gửi Thủ tướng Chính phủ, cho biết dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đã hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng.
Bộ cũng cho biết đã hoàn thành thủ tục đối chiếu số liệu nhận nợ và trả nợ khoản vay để bàn giao UBND TP. Hà Nội tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của người vay lại, trong đó không bao gồm lãi phạt chậm trả của dự án.
Ngày 17/6/2022, Bộ Tài chính có thông báo Bộ Giao thông Vận tải cần trả nợ cho Bộ Tài chính khoản phát sinh 740.263 USD, liên quan đến lãi phạt chậm trả của dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Đã trả nợ 772 tỷ đồng
Bộ Giao thông vận tải cho biết, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông có tổng mức đầu tư hơn 18.001 tỷ đồng (tương đương 868,04 triệu USD). Trong đó, vốn vay Trung Quốc là 13.867 tỷ đồng (tương đương 669,62 triệu USD), vốn đối ứng là 198,42 triệu USD (tương đương 4.134 tỷ đồng).
Trong phần vốn vay Trung Quốc, có tất cả 3 hiệp định vay: hiệp định tín dụng ưu đãi Chính phủ trị giá 1,2 tỷ NDT (tương đương 169 triệu USD), trả nợ gốc từ ngày 21/9/2015; hiệp định tín dụng ưu đãi bên mua trị giá 250 triệu USD, trả nợ gốc từ ngày 21/1/2016; hiệp định tín dụng ưu đãi Chính phủ bổ sung trị giá 1,598 tỷ NDT (tương đương 250,62 triệu USD), trả nợ gốc từ 21/3/2023.
Cơ chế tài chính dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông được thực hiện theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ. Cụ thể, Ban Quản lý dự án đường sắt được Bộ Giao thông Vận tải uỷ quyền ký thỏa thuận vay lại đối với phần vốn vay nước ngoài đối với các hạng mục liên quan tới khai thác, vận hành kinh doanh vận tải của dự án với cơ quan cho vay lại.
Bộ Giao thông Vận tải chịu trách nhiệm bố trí vốn đối ứng để trả nợ nước ngoài cho phần vốn vay lại của dự án và các khoản phí liên quan trong giai đoạn xây dựng và cho tới khi hoàn thành.
UBND TP. Hà Nội tiếp nhận dự án để khai thác và nhận nợ vay lại trực tiếp đối với phần vốn vay lại của dự án, có trách nhiệm hoàn trả ngân sách nhà nước số vốn đã được bộ ứng ra để trả khoản vay lại.
Với cơ chế này, Bộ Giao thông Vận tải đã phê duyệt điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư của dự án để bố trí vốn trả nợ gốc phần vốn vay lại. Từ tổng mức đầu tư dự án để trả nợ phần vốn vay lại trong giai đoạn xây dựng, Bộ đã bố trí tổng số vốn là hơn 772 tỷ đồng (hơn 33,734 triệu USD).
Vướng mắc thủ tục pháp lý
Thế nhưng, theo quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng và kết luận của Kiểm toán Nhà nước, việc tiếp tục bố trí vốn ngân sách từ tổng mức đầu tư dự án để trả nợ gốc như đề xuất của Bộ Tài chính vào tháng 8/2016 là chưa phù hợp.
Để có nguồn vốn trả nợ, Bộ Giao thông Vận tải đã nhiều lần có văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kiến nghị Thủ tướng xem xét, bổ sung danh mục "trả nợ gốc các hiệp định vay của dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông" trong kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn để trả nợ.
Tuy nhiên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định, việc sử dụng vốn ngân sách trung ương thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn để trả nợ gốc là không phù hợp với quy định "mức vốn bố trí cho từng chương trình, dự án không vượt quá tổng mức vốn của chương trình, dự án đã được phê duyệt" của Luật đầu tư công.
Vì nguồn vốn để trả nợ gốc đến hạn chưa có, Bộ Tài chính phải ứng hơn 224 tỷ đồng từ Quỹ tích lũy trả nợ để trả nợ gốc của 9 kỳ hạn trả nợ sau ngày 21/1/2020.
Sau khi UBND TP. Hà Nội nhận bàn giao dự án để đưa vào khai thác sử dụng, đơn vị này đã hoàn trả ngân sách nhà nước số vốn đã được Bộ Giao thông vận tải ứng ra để trả nợ trong giai đoạn xây dựng là hơn 756 tỷ đồng; đồng thời hoàn trả hơn 224 tỷ đồng cho Quỹ tích lũy trả nợ mà Bộ Tài chính đã ứng trả nợ dự án.
Lý giải vì sao phát sinh tiền lãi phạt chậm trả, Bộ Giao thông Vận tải cho biết, sau khi ký hợp đồng vay lại, dự án còn nhiều vướng mắc về thủ tục pháp lý trong việc bố trí nguồn vốn trả nợ gốc từ kế hoạch vốn trung hạn và kế hoạch vốn hằng năm. Do đó, tại một số kỳ trả nợ, nguồn vốn trả nợ gốc chưa kịp bố trí dẫn đến phát sinh lãi phạt chậm trả theo quy định của hợp đồng cho vay lại.
Thêm vào đó, ở kỳ trả nợ ngày 21/1/2020, số vốn bố trí trong tổng mức đầu tư đã sử dụng hết (398/400 tỷ đồng). Do đó, việc tiếp tục điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư để bố trí vốn trả nợ gốc lại vướng mắc thủ tục pháp lý. Điều này cũng đã được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra. Do đó, Bộ Giao thông Vận tải không có nguồn vốn để trả nợ.
Hiện, sau khi chậm 606 ngày thuộc 5 kỳ đến hạn trả nợ, số tiền lãi phạt chậm trả của hiệp định 250 triệu USD là hơn 421.000 USD. Trong khi đó, lãi phạt chậm trả của hiệp định 1,2 tỷ NDT và hiệp định 1,598 tỷ NDT (từ kỳ 21/3/2019 đến kỳ 21/9/2021) là hơn 318.000 USD, chậm 1.094 ngày.