Đã không có những cuộc biểu tình như vậy ở Israel kể từ năm 1973, do Chiến tranh Yom Kippur, Israel buộc phải trả lại Bán đảo Sinai cho Ai Cập.
Tất cả bắt đầu từ đâu?
Vào ngày 4 tháng 1 năm 2023, sáu ngày sau khi chính phủ mới của Israel do Netanyahu lãnh đạo tuyên thệ nhậm chức, một dự thảo cải cách ngành tư pháp được Bộ trưởng Tư pháp Yariv Levin trình bày. Cải cách bao gồm hạn chế đáng kể Tòa án Tối cao trong khả năng ảnh hưởng đến các quyết định của cơ quan lập pháp và hành pháp chính phủ. Các sửa đổi được đề xuất đối với luật pháp có nghĩa là bất kỳ quyền phủ quyết nào của Tòa án Tối cao đều có thể bị hủy bỏ do đa số phiếu trong nghị viện một cách đơn giản.
Chính phủ Netanyahu biện minh cho cải cách tư pháp về nhu cầu hạn chế ảnh hưởng quá mức của cơ quan tư pháp đối với việc thông qua luật. Các thành viên liên minh cầm quyền giải thích họ đang tìm cách chuyển giao nhiều quyền lực hơn từ các thẩm phán không qua bầu cử cho các quan chức được bầu.
Tuy nhiên, trong xã hội Israel, dự luật mới được nhìn nhận một cách mơ hồ. Làn sóng phản đối lên đến đỉnh điểm vào ngày 27 tháng 3: khoảng 600.000 người phản đối cải cách và 200.000 người ủng hộ xuống đường, đụng độ với nhau và với cảnh sát. Các cuộc biểu tình đi kèm với bạo loạn, đóng cửa đường phố, gián đoạn giao thông công cộng, hoạt động của các cơ quan chính phủ và ngân hàng. Cảnh sát thường sử dụng vũ lực để giải tán những người biểu tình và bắt giữ những người vi phạm luật pháp và trật tự trắng trợn nhất.
Những người biểu tình ở Israel giương cao biểu ngữ có hình Thủ tướng Benjamin Netanyahu trong một cuộc biểu tình phản đối dự luật đại tu hệ thống tư pháp ở Tel Aviv, ngày 25 tháng 3 năm 2023
© AFP 2023 / Ahmad Gharabli
Ai chống lại cải cách?
Cải cách bị phản đối từ các chính trị gia đối lập do cựu Thủ tướng Yair Lapid lãnh đạo, các đại diện doanh nghiệp cánh tả, cộng đồng đầu tư và một số sĩ quan IDF. Sau đó, Histradrut, hiệp hội trung tâm của các công đoàn, cũng tham gia vào các cuộc biểu tình.
Theo truyền thông Israel, hai tổ chức hóa ra là nhà tài trợ chính cho các cuộc biểu tình: Tổ chức New Israel và SHATIL. Họ là nòng cốt của cuộc xuống đường chống đối. Được biết, gần đây họ nhận được hàng trăm triệu đô la tài trợ từ Quỹ Ford, một số tổ chức phi chính phủ từ EU và Hoa Kỳ.
Những người biểu tình phản đối cải cách tư pháp Israel đốt lửa và chặn đường cao tốc trong một cuộc biểu tình ở Tel Aviv, Israel, 26/03/2003
© AP Photo / Oren Ziv
Các khoản tài trợ này cho Israel cũng bị nghi ngờ liên quan trực tiếp đến CIA. Viện Dân chủ Israel cũng được liên kết với điều này - chỉ riêng trong năm 2021, Viện nhận được khoản tài trợ 35 triệu shekel, trong đó 27 triệu (76%) từ các nhà tài phiệt và nhà nước nước ngoài.
Trong số các nhà tài trợ có một tổ chức của người Do Thái Mỹ: Hỗ trợ từ Mỹ cho Israel, theo dữ liệu, đã chuyển 739.252 shekel để hỗ trợ những người biểu tình. Về phần mình, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Israel phân bổ 48.105 shekel "để hỗ trợ nền dân chủ".
Đằng sau các cuộc biểu tình không chỉ có các tổ chức, mà còn có những cá nhân cụ thể - và đây không phải là Yair Lapid. Ông ta chưa bao giờ là một chính trị gia độc lập: một người đàn ông không có bằng tốt nghiệp trung học làm việc theo lệnh của Washington.
Biểu tình phản đối cải cách tư pháp ở Israel
© AP Photo / Ohad Zwigenberg
Trên thực tế, những người hưởng lợi từ cuộc biểu tình là:
Dan Halutz - cựu Tổng tham mưu trưởng IDF, người bán danh mục đầu tư của mình trong Chiến tranh Liban lần thứ hai, và theo bằng chứng cho thấy, khiến binh lính thiếu nước và phương tiện sơ tán những người bị thương ở biên giới với Liban.
Amos Schocken - nhà tài phiệt thân Mỹ, chủ nhân của ấn phẩm cánh tả Haaretz.
Yuval Harari - nhà tương lai học Israel, tác giả của bộ ba cuốn sách bán chạy nhất thế giới «Sapiens», cố vấn trưởng cho Klaus Schwab, và là bạn của Mark Zuckerberg. Harari là một trong những người dẫn đầu dư luận không chỉ ở phương Tây, mà còn ở Israel.
Do đó, người hưởng lợi từ làn sóng phản đối rộng rãi chỉ là một - Hoa Kỳ. Các nhà tài phiệt tự do Israel đang làm việc vì lợi ích của Mỹ, những người không muốn đánh mất ảnh hưởng của mình đối với đời sống chính trị, vốn phát triển hơn một năm mà không có Netanyahu. Yair Lapid không phải là thủ lĩnh của phe đối lập, mà là người đứng đầu biết nói của các nhà tài trợ của chính ông ta.
Chia rẽ trong liên minh cầm quyền
Vào Chủ nhật, Netanyahu sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Galant, người trở thành bộ trưởng chủ chốt đầu tiên trong chính phủ dám kêu gọi đình chỉ cải cách trong bối cảnh chia rẽ xã hội và các cuộc biểu tình trên toàn quốc.
Quyết định này gây ra một đợt căng thẳng công khai khác ở Israel. Sau đó, các phương tiện truyền thông Israel xuất hiện tin một số thành viên khác của chính phủ cũng đe dọa từ chức.
Tổng thống Israel Yitzhak Herzog, người chủ yếu thực hiện các chức năng đại diện và nghi lễ, trong bối cảnh các cuộc biểu tình ở nước này, kêu gọi chính phủ ngừng ngay việc áp dụng cải cách tư pháp và ngồi vào bàn đàm phán do Phủ Tổng thống làm trung gian. Đề xuất này được Yair Lapid - lãnh đạo danh nghĩa của phe đối lập, ủng hộ.
Người biểu tình phản đối dự luật cải cách tư pháp của Chính phủ ở Tel Aviv, Israel.
© AFP 2023 / Jack Guez
Tuy nhiên, những người phản đối cải cách không vội vàng giải tán và tiếp tục cố gắng chặn các con đường quan trọng ở Jerusalem và Tel Aviv. Những người ủng hộ cải cách cũng nói họ sẽ tiếp tục xuống đường nếu các cuộc biểu tình của phe đối lập không dừng lại ngay cả khi có các thỏa thuận giữa các chính trị gia.