Hiệp hội Điều Việt Nam đề nghị Chính phủ sớm đàm phán, ký các hiệp định song phương với từng nước về miễn thuế xuất nhập khẩu với hàng hóa của nhau, trong đó có việc nước đối tác phải miễn thuế với điều thô xuất khẩu sang Việt Nam.
Ngành điều Việt Nam ‘kêu cứu’
Vừa qua, Hiệp hội Điều Việt Nam đã có công văn gửi Bộ Công Thương kiến nghị Bộ có biện pháp để giúp ngành điều đối phó với sự cạnh tranh gay gắt của điều nhân nhập từ châu Phi.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) Bạch Khánh Nhựt cho biết, trong nhiều năm qua, Việt Nam luôn là nước dẫn đầu chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị điều toàn cầu.
Tuy nhiên, vị thế đó của Việt Nam đang bị lung lay nghiêm trọng do việc cho phép nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam mà không có các biện pháp bảo vệ ngành chế biến điều trong nước.
Các nước trồng điều ở châu Phi hiện đều phát triển công nghiệp chế biến điều, giảm dần xuất điều thô. Do đó, họ đưa ra nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ để thu hút đầu tư các nhà máy chế biến loại nông sản này.
Ngoài ra, các nước còn quy định và giám sát chặt giá xuất khẩu điều thô ở mức tối thiểu, áp mức thuế xuất khẩu cao. Tuy vậy, với điều nhân xuất khẩu, các nước này áp dụng chính sách miễn thuế. Trong khi đó, khi nhập vào Việt Nam, cả điều thô và điều nhân để chế biến, xuất khẩu đều được miễn thuế.
Đại diện Vinacas cho rằng, cũng vì chính sách của nhà nước hai bên như vậy nên đã gây ra sự bất bình đẳng trong thương mại, tạo điều kiện để điều nhân từ châu Phi nhập khẩu vào Việt Nam, dẫn đến nhiều nguy cơ lớn với toàn ngành điều Việt Nam.
Những hệ luỵ
Hiện nay, Việt Nam chỉ thực hiện 1 đến 3 công đoạn cuối (chừng 20% toàn dây chuyền chế biến từ điều thô), thậm chí chỉ đóng gói vào bao bì mới nên giá trị gia tăng không lớn.
Theo Vinacas, nếu để phương thức kinh doanh này phát triển, các doanh nghiệp chế biến lớn của Việt Nam cũng sẽ chuyển hướng để tồn tại. Cụ thể, họ sẽ thu hẹp sản xuất theo hướng tập trung vào vài công đoạn cuối, bỏ phí đi phần lớn dây chuyền hiện đại đã đầu tư (mỗi nhà máy hiện đại thường phải đầu tư từ 100 - 500 tỷ đồng). Nhiều công nhân trong ngành này sẽ mất việc làm.
Trong khi đó, các công ty hiện tại ở châu Phi bán được hàng thông qua Việt Nam, có lợi nhuận cao sẽ tiếp tục đầu tư. Các công ty khác cũng đầu tư những nhà máy mới. Công nghiệp chế biến điều của các nước này sẽ phát triển mạnh chính nhờ sự dễ dãi của thị trường Việt Nam và sự không công bằng trong cạnh tranh giữa doanh nghiệp chế biến tại châu Phi và Việt Nam.
Các nhà máy này có thể chặn dần nguồn nguyên liệu điều thô của các nhà máy Việt Nam để đáp ứng nhu cầu chế biến tại chỗ, khiến các nhà máy nhỏ và vừa Việt Nam phá sản. Sau đó, họ dần nắm vững công nghệ, thiết bị, nâng cao chất lượng và chiếm lấy thị trường điều nhân thế giới.
Nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam sau đó xuất khẩu sẽ cạnh tranh trực tiếp với hạt điều thô trong nước. Vì giá thành chế biến, nhập khẩu không cao nên sẽ dễ dàng điều chỉnh giá bán. Giá điều thô trong nước sẽ chịu áp lực giảm lớn.
Các nhà máy chế biến cũng chịu áp lực chuyển sang sử dụng nhân điều nhập khẩu thay vì chế biến từ điều thô do chi phí chế biến và quản lý chế biến thấp hơn. Thời gian hoàn thành sản phẩm để giao cho khách hàng nhanh hơn. Dự trữ nguyên liệu ít hơn, ngắn hơn nên sử dụng vốn ít hơn, quay vòng nhanh hơn.
Từ những nguyên nhân kể trên, hạt điều thô Việt Nam sẽ ngày càng khó tiêu thụ. Việc các nhà máy chế biến của Việt Nam thu hẹp sản xuất khiến cho vùng nguyên liệu bị thu hẹp, tác động tiêu cực đến hàng trăm ngàn hộ nông dân trồng điều.
Từ đó, Vinacas khẩn thiết đề nghị các bộ ngành và Chính phủ sớm đàm phán, ký các hiệp định song phương với từng nước về miễn thuế xuất nhập khẩu với hàng hóa của nhau, trong đó có việc nước đối tác phải miễn thuế với điều thô xuất khẩu sang Việt Nam.
“Trường hợp nếu đối tác không đồng thuận, đề nghị các Bộ, Ngành và Chính phủ xem xét để áp dụng nguyên tắc: Không miễn thuế nhập khẩu với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam; Áp thuế xuất 25% với hạt điều đã bóc vỏ theo Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi theo Nghị định 57/2020/NĐ-CP ngày 10/07/2020; Áp giá nhập khẩu tối thiểu đối với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam”, - Vinacas kiến nghị.