Đặc biệt, Hội đồng lưu ý, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam có quy mô lớn, nếu thời gian triển khai càng kéo dài, qua nhiều thời kỳ sẽ dẫn đến rủi ro về tăng vốn đầu tư, bỏ lỡ cơ hội phát triển kinh tế – xã hội cho đất nước.
Vận tốc khai thác đường sắt tốc độ cao Bắc- Nam ở mức 200km/h
Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa thông báo kết luận phiên họp Hội đồng thẩm định Nhà nước về Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (PreFS) dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Về phần mình, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) cho biết đã nhận được thông báo kết luận phiên họp của Hội đồng thẩm định nhà nước, thẩm định Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Bộ GTVT cũng đã giao các đơn vị liên quan tiếp thu khuyến nghị của Hội đồng để hoàn thiện báo cáo.
Tại kết luận, Hội đồng thẩm định tiếp tục khẳng định tầm quan trọng, chiến lược của đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
“Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đi qua 20 tỉnh/thành phố từ Hà Nội đến TP.HCM là một trong những dự án rất quan trọng, mang tầm chiến lược của đất nước”, - kết luận nêu.
Hội đồng thẩm định nhà nước khuyến nghị 9 nội dung chính, trong đó có đề nghị Bộ GTVT bổ sung, làm rõ sự cần thiết đầu tư dự án, để hình thành tuyến đường sắt trục Bắc - Nam mang tính xương sống giữ vai trò chủ đạo trong chở khách và chở hàng tại Việt Nam.
Cụ thể, để bảo đảm tiến độ, chất lượng Báo cáo PreFS dự án, Hội đồng thẩm định Nhà nước đề nghị Bộ GTVT bổ sung, làm rõ sự cần thiết đầu tư dự án với vai trò khắc phục mất cân đối của hệ thống GTVT trên trục Bắc – Nam.
Đồng thời, tạo một tuyến đường sắt mới tốc độ cao chạy trên trục Bắc - Nam mang tính xương sống giữ vai trò chủ đạo (chở khách, hàng hóa) kết nối với các đầu mối vận tải, hội nhập quốc tế với các nước ASEAN, Trung Quốc, gắn với đảm bảo an ninh - quốc phòng, tạo đột phá chiến lược, động lực phát triển mới cho kinh tế - xã hội các địa phương mà dự án đi qua.
Về phương án đầu tư, đề nghị Bộ GTVT hoàn thiện phương án “kịch bản đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đường đôi, khổ 1.435mm để vận tải hành khách và hàng hóa, tốc độ thiết kế khoảng 200-250 km/h, tốc độ khai thác khoảng 200 km/h”.
Cùng đó, tiếp thu ý kiến của Tư vấn thẩm tra về cấp tốc độ thiết kế, phương án khai thác, hướng tuyến, vị trí nhà ga, khung tiêu chuẩn, công nghệ áp dụng để hoàn thiện phương án đầu tư bảo đảm khả thi, tiết kiệm, hiệu quả.
Chưa thống nhất hướng tuyến, vị trí nhà ga
Nêu quan điểm về hướng tuyến, số lượng nhà ga và vị trí nhà ga, Hội đồng thẩm định cho rằng, đây là yếu tố quan trọng nhằm bảo đảm tính khả thi và hiệu quả cũng như phát huy vai trò của dự án.
Cơ quan thường trực của Hội đồng thẩm định Nhà nước đã xin ý kiến của 20 tỉnh/thành phố về hướng tuyến, số lượng nhà ga và vị trí nhà ga theo đề xuất của Tư vấn thẩm tra.
Kết quả, tất cả 20 tỉnh/thành phố đồng thuận với phương án số lượng nhà ga. Tuy nhiên, chỉ có 8 tỉnh/thành phố đồng thuận với phương án hướng tuyến và vị trí nhà ga.
Đặc biệt, có đến 12 tỉnh chưa đồng thuận. Do đó, Hội đồng đề nghị Bộ GTVT phối hợp Tư vấn thẩm tra, Tư vấn lập Báo cáo tiền khả thi làm việc cụ thể với 12 tỉnh này để rà soát, nghiên cứu và thống nhất hướng tuyến, vị trí nhà ga với phương án tối ưu nhất, đảm bảo phù hợp, khả thi, hiệu quả cũng như phát huy vai trò của dự án.
Về tiến độ thực hiện dự án, hoàn thiện phương án phân kỳ đầu tư hợp lý, đảm bảo tính khả thi, hoàn thành dự án trước năm 2045.
Hội đồng cũng đề nghị Bộ GTVT nghiên cứu phương án đề xuất của Tư vấn thẩm tra để hoàn thiện phương án huy động vốn cho dự án, đảm bảo khả thi. Đồng thời bổ sung nội dung nghiên cứu mô hình thực hiện dự án PPP.
Trong đó, đối tác công có trách nhiệm như huy động phần vốn Nhà nước và quản lý xây dựng cơ sở hạ tầng; bảo trì và bảo dưỡng kết cấu hạ tầng.
Đối tác Tư có trách nhiệm huy động vốn đầu tư phương tiện vận tải và nhà ga cao tầng. Đối tác Tư sẽ thành lập bộ máy vận hành khai thác và trả phí khấu hao cơ sở hạ tầng đã đầu tư (dự kiến thời gian khấu hao 75 năm) và trả phí bảo dưỡng hạ tầng cho Đối tác công. Mô hình triển khai dự án theo hình thức chìa khóa trao tay.
Đề xuất cơ chế đặc thù cho đường sắt cao tốc Bắc-Nam
Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của Bộ Giao thông Vận tải đề xuất đến năm 2050 mới đưa vào khai thác toàn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc Nam.
Tuy nhiên, Hội đồng thẩm định nhà nước cho rằng dự án quy mô lớn, thời gian triển khai càng kéo dài, qua nhiều thời kỳ sẽ dẫn đến rủi ro về tăng vốn đầu tư, bỏ lỡ cơ hội phát triển kinh tế – xã hội.
Do đó, Hội đồng thẩm định nhà nước đề nghị Bộ Giao thông Vận tải xây dựng cơ chế đặc biệt cho dự án để trình Quốc hội, Chính phủ xem xét.
Trước đó, tại Tờ trình số 1281/TTr - BGTVT, ngày 14/2/2019 về Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Bộ GTVT đề xuất đầu tư xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao trên hàng lang Bắc – Nam.
Tuyến đường sắt cao tốc Bắc-Nam này dài 1.559 km, đường đôi, khổ tiêu chuẩn 1.435 mm, điện khí hóa, vận chuyển hành khách, có tốc độ thiết kế 350 km/giờ, tốc độ khai thác 320 km/giờ.
Tổng mức đầu tư dự án ước khoảng 58,71 tỷ USD, trong đó vốn Nhà nước chiếm 80%, vốn tư nhân khoảng 20% tổng mức đầu tư.
Bộ GTVT cũng đề xuất thực hiện phân kỳ đầu tư, giai đoạn 1 sẽ đầu tư trước đoạn Hà Nội - Vinh và Nha Trang - TPHCM, hoàn thành vào năm 2032; giai đoạn 2 sẽ nối thông đoạn Vinh – Nha Trang vào năm 2050.
Trong khi đó, Tư vấn thẩm tra dự án đề xuất, tổng chiều dài toàn tuyến 1.508,6km; đường đôi, khổ tiêu chuẩn 1.435 mm, điện khí hóa, khai thác hỗn hợp; Tốc độ thiết kế tối đa 250 km/h cho tàu khách và tàu hàng tốc độ cao, 180 km/h cho tàu khách liên vùng và tàu hàng container.
Hội đồng thẩm định nhà nước thông qua tư vấn độc lập cũng tiến hành thẩm định và đề xuất chọn phương án đầu tư đường sắt mới khai thác kết hợp tàu khách và hàng để tăng hiệu quả dự án. Cũng phân kỳ đầu tư, nhưng tư vấn thẩm định đề xuất hoàn thành giai đoạn 1 trước năm 2035, giai đoạn 2 hoàn thành trước năm 2041.
Đặc biệt, đơn vị tư vấn thẩm tra cũng đã nêu một số nhược điểm nếu đầu tư đường sắt tốc độ cao 350 km/h và kiến nghị phương án tuyến đường sắt vừa chở khách, vừa chở hàng tốc độ khai thác 225 km/h cho tàu khách, 160 km/h cho tàu hàng. Trên tuyến có 50 ga hành khách và 20 ga hàng hóa. Tổng mức đầu tư sơ bộ là 61 tỷ USD.
Như đã thông tin, tháng 2/2023, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận 49-KL/TW về định hướng phát triển đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Tại kết luận này, Bộ Chính trị xác định, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là trục “xương sống”, đến năm 2025, Việt Nam phấn đấu hoàn thành phê duyệt chủ trương đầu tư dự án, khởi công các đoạn ưu tiên trong giai đoạn 2026 - 2030.