Thắng lợi của Washington hay tính toán khôn ngoan của Hà Nội?

Vì vậy, trong bài tổng quan truyền thống "Việt Nam trên báo chí nước ngoài", chúng tôi sẽ đề cập đến chuyến thăm của Tổng thống Mỹ và ý nghĩa của nó đối với Việt Nam và Hoa Kỳ. Giới quan sát và các nhà khoa học chính trị phương Tây và phương Đông đánh giá kết quả của chuyến thăm này như thế nào?

Các ấn phẩm nước ngoài lưu ý rằng, thỏa thuận hợp tác chiến lược toàn diện mà ông Biden dự định ký trong chuyến thăm lần này sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ cao tại Việt Nam trong các lĩnh vực như sản xuất chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và sản xuất xe điện. Nhưng, điều quan trọng nhất là ý nghĩa chính trị của cấp độ quan hệ mới giữa hai nước. Tờ The Diplomat gọi thỏa thuận này là một thắng lợi của Hoa Kỳ và cho rằng giờ đây Joe Biden có cơ hội ghi tên mình vào lịch sử quan hệ Mỹ-Việt cùng với Clinton và Obama, hai vị tổng thống đảng Dân chủ đã tạo nên bước đột phá trong quan hệ Mỹ-Việt.

Nhiều phương tiện truyền thông lưu ý rằng, chuyến thăm của Tổng thống Mỹ nhằm tăng cường quan hệ với Việt Nam như một chỗ dựa trong cuộc đối đầu với Trung Quốc. Còn Viện Hòa bình Hoa Kỳ (USIP) nói lên quan điểm như sau: “Mặc dù nhiều người có thể coi thành tích này là một thắng lợi của Hoa Kỳ trong cuộc cạnh tranh ngày càng tăng với Trung Quốc, nhưng sẽ là sai lầm nếu coi đây là một dấu hiệu về việc Việt Nam xa rời Trung Quốc. Chuyến đi này thể hiện quá trình củng cố lòng tin khó đạt được, phát triển hợp tác, kết quả của nền ngoại giao hiệu quả, nhưng, điều đó không có nghĩa là Việt Nam liên kết với Washington để chống lại Bắc Kinh.

GZERO Media cũng chia sẻ ý kiến này: Người Việt Nam thực dụng: họ biết rằng lợi ích của các cường quốc xung đột với nhau. Thay vì đoàn kết với một cường quốc để chống lại một cường quốc khác, mà điều đó đã từng dẫn đến hậu quả tai hại ở một nước Việt Nam bị chia cắt, họ sẽ tìm cách hợp tác với tất cả mọi người. Hà Nội sẽ cảnh giác trước việc chọc giận Bắc Kinh và có thể sẽ đồng ý nâng quan hệ với một số quốc gia khác (Úc, Singapore và Indonesia) lên mức này. Tờ Politico nhấn mạnh rằng, xét về mức độ quan hệ trong hệ thống cấp bậc của Việt Nam, Washington đang bắt kịp Bắc Kinh và Matxcơva.

Điều này có nghĩa là Hà Nội sẽ không vượt qua ranh giới đỏ tiềm ẩn (chẳng hạn như cho phép sự hiện diện của quân đội Mỹ trên đất Việt Nam) có thể khiêu khích Bắc Kinh. Reuters đưa tin về phản ứng của Bắc Kinh trước chuyến thăm của Tổng thống Mỹ: vài ngày trước chuyến thăm, Trưởng Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương Trung Quốc Lưu Kiến Siêu đã gặp Tổng Bí thư ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng. Hai bên cho biết nhất trí tăng cường hiểu biết, tin cậy chính trị lẫn nhau và mở rộng hợp tác để giải quyết các vấn đề.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ đã hứa rằng, nhân quyền sẽ là vấn đề trọng tâm trong các cuộc gặp của Joe Biden với các nhà lãnh đạo Việt Nam. Tờ The Diplomat viết: Nhà Trắng hy vọng sẽ thúc đẩy một số ưu tiên thông qua các mối quan hệ chặt chẽ hơn: trong số đó có việc phát triển nền kinh tế công nghệ của Việt Nam, mở rộng hợp tác giáo dục và giảm thiểu khủng hoảng khí hậu. Nhưng, trên con đường tiến tới những mục tiêu chung này, tiến bộ đáng kể sẽ không thể đạt được nếu không có những cải cách mang tính hệ thống nhằm chấm dứt các hành động vi phạm nhân quyền ở cả hai nước. Và Reuters đưa tin rằng, vài ngày trước chuyến thăm Việt Nam của Joe Biden, một ủy ban của chính phủ Hoa Kỳ cáo buộc Hà Nội lại không tuân thủ các cam kết về bảo đảm quyền tự do tôn giáo.

Tờ Washington Post phân tích kết quả của các tổng thống Mỹ trong chuyến thăm Việt Nam trước đây, bắt đầu với Bill Clinton, người đã bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận thương mại. Tác giả bài báo lưu ý rằng, khác với nhiều người Mỹ cùng thế hệ với ông, chuyến đi của Joe Biden sẽ không gợi lên không khí ảm đạm bởi câu chuyện riêng tư gắn liền với khu vực này: ông đã không chiến đấu ở Việt Nam và không tham gia các hoạt động phản chiến.

Tuy nhiên, chuyến thăm có thể củng cố một sự thay đổi rõ rệt trong quan hệ Mỹ-Việt: từ thái độ thù địch gay gắt trong cuộc chiến tranh đã từng gây ra cuộc tranh luận gay gắt và phân cực ở Mỹ đến một liên minh quan trọng. Và chuyên trang kinh tế Vietnam Briefing viết về quan hệ thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ. Tác giả lưu ý rằng, tổng kim ngạch trao đổi thương mại Việt-Mỹ năm 2022 đã tăng lên mức ấn tượng 123 tỷ USD. Hãy lưu ý những con số: ba mặt hàng xuất khẩu lớn nhất từ ​​Hoa Kỳ sang Việt Nam là: máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 3,4 tỷ USD, các sản phẩm khác - 1,7 tỷ USD và bông - 1,3 tỷ USD. Ba mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam sang Hoa Kỳ năm 2022 là: máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác - 20 tỷ USD, dệt may - 17,3 tỷ USD, máy tính, sản phẩm điện tử, phụ tùng và linh kiện - 16 tỷ USD.

Trong hai thập kỷ qua, thương mại giữa hai nước phát triển mạnh mẽ bởi vì các nhà sản xuất và thương hiệu Mỹ tích cực tìm cách đa dạng hóa khỏi Trung Quốc, nhờ đó Việt Nam có vị trí thuận lợi để hưởng lợi, tác giả lưu ý.

Còn các phương tiện truyền thông phương Đông viết gì về chuyến thăm của Tổng thống Mỹ? Theo Jakarta Post, mục tiêu chính của ông trong chuyến đi Hà Nội sẽ giống như thời ông Biden dự hội nghị thượng đỉnh G20 ở New Delhi - giành được sự ủng hộ trong cuộc đấu tranh chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Ấn phẩm trích lời của Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ (nhiệm kỳ 2011-2014) Nguyễn Quốc Cường:

China Daily viết: Việt Nam không thể đoàn kết với Mỹ hoặc chống lại Trung Quốc chỉ dựa trên một số tính toán chiến lược. Trong nhiều thập kỷ, Việt Nam rất coi trọng mối quan hệ lành mạnh với Trung Quốc. Ưu tiên ngoại giao mà Hà Nội dành cho Bắc Kinh sẽ ngăn cản nước này thay đổi chính sách đối ngoại và thành lập liên minh quân sự hoặc chiến lược với Hoa Kỳ. Việt Nam biết rằng, việc tham gia vào cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung hay đứng về một bên sẽ chỉ gây tổn hại đến lợi ích của chính mình cũng như của ASEAN.

Còn tờ South China Morning Post dẫn lời nhà khoa học chính trị, Giáo sư Zachary Abuza cho rằng, với thỏa thuận này, Việt Nam muốn cho thế giới, trong đó có Trung Quốc, thấy rằng, Việt Nam theo đuổi chính sách đối ngoại đa phương, độc lập, không liên kết với bất kỳ quốc gia nào. Tình trạng mới sẽ phản ánh chính xác hiện trạng quan hệ giữa hai nước. Đối với Joe Biden, việc ký kết thỏa thuận Đối tác Chiến lược Toàn diện là một phương pháp để có thêm bạn bè ở châu Á, trong khi Trung Quốc đang mất dần bạn bè. Và việc tăng cường hợp tác với Việt Nam cũng nhằm mục đích cản trở Bắc Kinh tiến tới các mục tiêu của họ trong khu vực.