Mỹ cáo buộc tôm Việt nhận trợ cấp, Việt Nam đã từng chứng minh thành công

Việc Mỹ khởi kiện tôm Việt Nam cùng tôm từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia gây nhiều lo ngại.

Thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) mới đây đã tiếp nhận Đơn đề nghị điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với sản phẩm tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ một số nước, trong đó có Việt Nam.

Cụ thể, sản phẩm bị điều tra là tôm nước ấm đông lạnh thuộc các mã HS 0306.17, 1605.21 và 1605.29, có xuất xứ từ Ecuador, India, Indonesia và Việt Nam.

Trong đó, Việt Nam chỉ bị điều tra chống trợ cấp, do sản phẩm tôm nói trên của Việt Nam đang bị Hoa Kỳ áp thuế chống bán phá giá từ năm 2004 đến nay.

Nguyên đơn đề nghị Bộ Thương mại Mỹ khởi xướng điều tra chống trợ cấp đối với cả tôm đông lạnh và tôm tươi từ Việt Nam.

Thời kỳ điều tra trợ cấp là năm 2022. Thời kỳ điều tra thiệt hại là từ năm 2020 đến nửa đầu năm 2023.

Theo đó, nguyên đơn cáo buộc rằng sản phẩm tôm nước ấm đông lạnh và tôm tươi nhập khẩu từ Việt Nam đang nhận được một loạt các chương trình trợ cấp, gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất tôm nội địa của Hoa Kỳ.

Nguyên đơn đã cáo buộc tổng số 40 chương trình, thuộc các nhóm như: cho vay và đảm bảo; ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn các khoản phải thu (miễn thuế nhập khẩu, miễn thủy lợi phí…); ưu đãi miễn/giảm tiền thuê đất; xúc tiến xuất khẩu và các chương trình hỗ trợ đầu tư, hỗ trợ phí bảo hiểm nông nghiệp, cấp vốn cho nghiên cứu phát triển và nuôi trồng giống mới…

Trong đó, nguyên đơn cáo buộc một danh sách các chương trình thuộc Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045 theo Quyết định số 339/QĐ-TTg ngày 11/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo số liệu của Ủy ban thương mại quốc tế Hoa Kỳ (ITC), năm 2022, Việt Nam xuất khẩu khoảng 645 triệu USD sản phẩm bị cáo buộc sang Hoa Kỳ, chiếm khoảng 10% tổng thị phần xuất khẩu tôm vào Hoa Kỳ.

Theo quy định của Hoa Kỳ, sau khi Việt Nam tham vấn với Bộ Thương mại Mỹ về Đơn đề nghị điều tra, DOC sẽ có 20 ngày để xem xét Đơn đề nghị điều tra và ban hành quyết định khởi xướng/hay không khởi xướng điều tra, dự kiến ngày 14/11/2023.

Trong một số trường hợp đặc biệt, DOC có thể gia hạn thời gian này lên tổng số 40 ngày. ITC có 45 ngày kể từ ngày nhận Đơn đề nghị để ban hành Kết luận sơ bộ về thiệt hại. Trong trường hợp kết luận sơ bộ của ITC là không có thiệt hại, vụ việc sẽ được chấm dứt toàn bộ (tuy nhiên khả năng này thường thấp).

DOC có 65 ngày kể từ ngày khởi xướng để Ban hành kết luận sơ bộ về trợ cấp. DOC có 75 ngày kể từ ngày ban hành Kết luận sơ bộ để Ban hành Kết luận cuối cùng về trợ cấp.

Ủy ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ (ITC) có 45 ngày kể từ ngày DOC ban hành Kết luận cuối cùng về trợ cấp để đưa ra Kết luận cuối cùng về thiệt hại. DOC có 7 ngày để ban hành Lệnh áp thuế trợ cấp (trong trường hơp kết luận có trợ cấp và thiệt hại). Cần lưu ý, các mốc thời gian này đều có thể được gia hạn.

Để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep) hỗ trợ thông báo đến các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm bị cáo buộc để chuẩn bị kế hoạch ứng phó, xử lý vụ việc trong trường hợp DOC khởi xướng điều tra.

Đối với các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu sản phẩm liên quan, Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị rà soát các chương trình/chính sách hỗ trợ nhận được (nếu có) trong giai đoạn điều tra, chuẩn bị trước các hồ sơ, sổ sách chứng từ liên quan; xác định trước chiến lược tham gia, xử lý vụ việc trong trường hợp DOC khởi xướng điều tra.

Bộ Công Thương lưu ý, doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu, nắm vững quy định, thủ tục điều tra chống trợ cấp của Hoa Kỳ, các yêu cầu cung cấp thông tin của DOC để tuân thủ đúng trong trường hợp tham gia vụ việc; dự trù, chuẩn bị trước nguồn lực cho việc xử lý vụ việc.

Bên cạnh đó, theo dõi chặt chẽ diễn biến của vụ việc bằng cách đăng ký tài khoản tại Cổng thông tin điện tử về phòng vệ thương mại của DOC - ACCESS nhằm cập nhật thông tin và nộp các văn bản, tài liệu liên quan (khi cần thiết) tới cơ quan điều tra Hoa Kỳ; và phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội và Cục Phòng vệ thương mại trong suốt quá trình của vụ việc.

Theo Thanh Niên dẫn lời TS Hồ Quốc Lực, nguyên Chủ tịch VASEP, 8 năm trước, người Mỹ đã từng kiện chống bán phá giá đối với tôm Việt, kết quả là các cơ quan chức năng của Chính phủ Việt Nam đã chứng minh hoạt động ngành tôm Việt là sự chủ động của các chủ thể tham gia.

TS. Hồ Quốc Lực nhắc lại, Chính phủ Việt Nam chỉ hỗ trợ định hướng, chiến lược, chủ trương, cơ sở hạ tầng… và phía cơ quan chức năng Mỹ kết luận là tôm Việt không hưởng trợ cấp, nên vụ kiện bị hủy. Chuyên gia lưu ý, hiện nay, tôm Ấn Độ và tôm Việt vẫn còn bị thuế chống bán phá giá với vụ kiện của nguyên đơn từ gần 20 năm trước. Tuy nhiên mức thuế của các doanh nghiệp tôm Việt là 0% và của Ấn Độ là 3,88%. Trong khi đó, tôm Ấn Độ chiếm thị phần cao nhất tại Mỹ với khoảng 37%, tôm Ecuador vươn lên thứ nhì với trên 20% cao hơn đôi chút so với tôm Indonesia, Việt Nam chỉ đạt khoảng 8%.

Ngoài ra, tôm Việt chiếm thị phần khiêm tốn là do tôm từ 3 nước kia có giá bán rất thấp còn tôm Việt chủ yếu là các sản phẩm chế biến hàng giá trị gia tăng. Đây cũng là lý do tại sao các luật sư của nguyên đơn phía ASPA đã tạm tính thuế chống bán phá giá tôm từ Ecuador tới 111% và tôm Indonesia là 37%.

Nguyên lãnh đạo Vasep Lực đánh giá, vụ kiện chống trợ cấp này sẽ có kết quả ổn thỏa. Tuy nhiên, dự phòng xa là điều hết sức cần thiết.

Ông nhấn mạnh, cần tập trung xem xét tác động từ vụ kiện bán phá giá, nếu xảy ra. Mức thuế chống bán phá giá cho tôm Ecuador và Indonesia sẽ được DOC công bố tạm tính chưa biết là bao nhiêu nhưng với giá tiêu thụ tôm của các bị đơn này rất thấp nên mức thuế sẽ là con số không nhỏ.

Giả sử tôm Ecuador bị thuế chỉ khoảng 30% và tôm Indonesia khoảng 10% cũng sẽ gây lỗ lớn cho các doanh nghiệp tôm hai nước này nếu bởi tỷ suất lợi nhuận ngành tôm dưới 5%. Khi đó, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm của hai nước này sẽ phải chuyển hướng thị trường sang EU, Trung Quốc, Nhật Bản...

Thực tế, Mỹ chính thức khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm tôm nước ấm từ Việt Nam và một số quốc gia khác từ năm 2004 và bắt đầu áp dụng thuế cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam kể từ ngày 26/1/2005 với mức thuế từ 4,30% đến 25,76%.

Tháng 7/2016, DOC đã dỡ bỏ lệnh áp thuế chống bán phá giá cho 01 doanh nghiệp Việt Nam đủ điều kiện theo pháp luật Hoa Kỳ trên cơ sở vụ việc giải quyết tranh chấp tại WTO.

Đến tháng 8/2019, tại kết luận cuối cùng của đợt rà soát lần thứ 13 (POR13), DOC đã xác định mức thuế chính thức cho 2 bị đơn bắt buộc và 29 công ty được hưởng thuế suất riêng rẽ của Việt Nam đều ở mức 0%.

Tháng 6/2023, sau khi rà soát cuối kỳ lần thứ 3, Hoa Kỳ quyết định tiếp tục áp thuế chống bán phá giá với tôm nước ấm đông lạnh của Việt Nam, với mức thuế cao nhất là 25,76%.