Năm 2023, Trung Quốc nhập khẩu sầu riêng tăng lên gần 70%. Đáng chú ý, Trung Quốc tăng mạnh lượng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam.
HSBC cho biết, trong tổng lượng xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam thì đến hơn 90% là xuất qua Trung Quốc. Nguồn hàng dồn dập từ Việt Nam cũng đã phá thế độc tôn sầu riêng ở thị trường tỷ dân này của Thái Lan nhiều năm qua.
Việt Nam phá thế độc tôn của sầu riêng Thái Lan tại Trung Quốc
Các sản phầm sầu riêng từ Việt Nam chiếm gần 1/3 thị phần sầu riêng tại Trung Quốc. Thời gian tới, dự báo sẽ có sự cạnh tranh sẽ càng khốc liệt khi cả Malaysia cũng được cấp phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc.
Theo một quan chức từ Kuala Lumpur hé lộ, Trung Quốc và Malaysia sắp ký thỏa thuận song phương cho phép quốc gia Đông Nam Á này xuất khẩu sầu riêng tươi sang thị trường Trung Quốc trong bối cảnh hai bên cũng đã đàm phán về việc gia hạn thỏa thuận du lịch miễn thị thực vào cuối năm nay.
Thời báo Nam hoa buổi sáng (SCMP) dẫn lời ông Muzambli Markam, Tổng lãnh sự Malaysia tại Hồng Kông, thông tin, Trung Quốc và Malaysia "đang thảo luận một số chi tiết" về thỏa thuận cấp phép Malaysia xuất sầu riêng tươi sang Trung Quốc, tương tự hai quốc gia láng giềng dẫn đầu trong xuất khẩu loại trái cây vua này là Thái Lan và Việt Nam.
"Chúng tôi mong thoả thuận sẽ sớm được phê duyệt. Các cuộc đàm phán đang bước vào giai đoạn cuối và hy vọng hai bên đều sẽ sớm nhận được tin vui. Tôi nghị bạn hiểu những cuộc đàm phán kiểu này phức tạp đến mức nào", - nhà ngoại giao Malaysia thẳng thắn.
SCMP dẫn số liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho biết, nước này đã nhập khẩu 1,4 triệu tấn sầu riêng trong năm 2023, tăng đến 69% so với cùng kỳ năm trước.
Nếu như trước đây, sầu riêng Thái Lan gần như chiếm thế độc quyền thì đến năm 2022 đã giảm xuống còn 95,36% và chỉ còn 67,98% vào năm 2023.
Dù vậy, sầu riêng Thái Lan vẫn chiếm khoảng 2/3 thị trường khổng lồ Trung Quốc và chiếm hơn 90% tổng thị trường toàn cầu năm ngoái.
Hơn 90% sầu riêng Việt Nam xuất khẩu là sang Trung Quốc
Trong khi đó, xuất khẩu sầu riêng Việt Nam sang Trung Quốc trong năm 2022 đã tăng từ mức gần 0 lên 4,63% thị phần, đạt 188,1 triệu USD và tăng vọt lên 31,82% trong 11 tháng đầu năm 2023, với tổng giá trị là 2,1 tỷ USD.
Dữ liệu từ Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) cho thấy xuất khẩu sầu riêng Việt Nam chiếm 4,9% tổng khối lượng xuất khẩu toàn cầu trong năm 2022, với 40.880 tấn. Nhịp cầu Đầu tư dẫn số liệu từ Ngân hàng HSBC ước tính, hơn 90% sầu riêng Việt Nam là xuất khẩu sang Trung Quốc.
Nhiều năm nay, sầu riêng, loại trái cây vua, đã trở thành loại trái cây cao cấp được tầng lớp trung lưu Trung Quốc ưa chuộng.
Thậm chí, sầu riêng còn được ưa chuộng đến mức thường được dùng làm quà tặng cho các cặp đôi trong dịp kết hôn. Bất chấp việc có nhiều người khó chịu với mùi sầu riêng, loại trái cây vua này vẫn được yêu thích và mang lại giá trị cao.
Theo TS. Nguyễn Thành Trung Đại học Fulbright, nhiều nông dân Việt Nam đang chuyển sang trồng sầu riêng. Họ biết cách luân canh và kéo dài thời gian thu hoạch.
"Sầu riêng được xem là cây trồng có giá trị kinh tế cao ở Việt Nam và có thể mang lại rất nhiều lợi ích. Nông dân Việt Nam thì biết cách tận dụng tối đa cơ hội", - ông Trung nêu quan điểm.
Cuộc cạnh tranh bắt đầu
Tuy nhiên, trong thời gian tới, sự cạnh tranh trên thị trường Trung Quốc dự báo sẽ khắc nghiệt hơn, với sự tham gia của Philippines.
Cũng như Thái Lan và Việt Nam, Philippines đang nỗ lực tăng thị phần tại thị trường tỷ dân, còn Malaysia cũng tiếp tục đẩy mạnh ký kết thỏa thuận xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc.
Trên thực tế, sầu riêng Philippines đã giành được một phần nhỏ thị phần từ Thái Lan. Tháng 1/2023, Philippines được cho phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc, với kim ngạch trong 6 tháng đầu năm 2023 là 1,88 triệu USD.
Số liệu Hải quan Trung Quốc cho thấy Philippines chiếm 0,2% thị phần nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc trong 11 tháng đầu năm ngoái.
Ở thời điểm hiện tại, sầu riêng Philippines vẫn ưu tiên thị trường nội địa và xuất khẩu phần dư thừa.
Theo giới quan sát, điều này cũng khá dễ hiểu khi vận chuyển sầu riêng từ Philippines đến Trung Quốc còn nhiều khó khăn do các rào cản về khoảng cách địa lý và cơ sở hạ tầng nên giá thành cao.
Tuy nhiên, thực tế này sẽ sớm được thay đổi. Philippines đang được đánh giá là điểm cung cấp sầu riêng thay thế tiềm năng đầu tiên cho Trung Quốc. Chính phủ Philippines có thể cân nhắc cải thiện cơ sở hạ tầng ở các trang trại và kho lạnh của mình.
Trong nước, Trung Quốc cũng đang nỗ lực trồng sầu riêng, nhưng sản lượng không đáng kể.
Ông Feng Xuejie, Giám đốc Viện nghiên cứu cây ăn quả nhiệt đới tại Viện Khoa học Nông nghiệp Hải Nam, sầu riêng nội địa Trung Quốc dự kiến đạt sản lượng 250 tấn trong năm 2024, và đến năm 2025 là 500 tấn.
Riêng năm qua, tại Hải Nam đạt tổng sản lượng 50 tấn sầu riêng, một con số khá thấp để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng tại đất nước tỉ dân. Giá cả và hương vị của sầu riêng nội địa vẫn chưa được đủ sức cạnh tranh với sầu riêng nhập khẩu nên các nhà làm chính sách của Trung Quốc cũng phải tính toán nhiều hơn.
Xét về mặt thu nhập, tổng lượng xuất khẩu sầu riêng của Thái Lan sang Trung Quốc vẫn tăng trong năm 2022, khi thị trường tiêu dùng ở các thành phố trung tâm của đất nước tỉ dân bắt đầu phát triển.
"Nguồn cung sầu riêng không bao giờ đủ để đáp ứng nhu cầu của Trung Quốc", - ông Sam Sin, Giám đốc Phát triển S&P Produce Group (Hồng Kông) khẳng định.
Theo đó, hiện tại, thị trường tiêu thụ sầu riêng đã phát triển khá mạnh ở các thành phố cấp 1 và cấp 2, nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ở các thành phố cấp 3, cấp 4 và cấp 5 của Trung Quốc.
Ông Nguyễn Minh Hiếu (thị xã Phước Long) loại bỏ hoa sầu riêng không cần thiết để cân bằng dinh dưỡng đậu trái non
© TTXVN - K Gửi H
"Át chủ bài"
Số liệu của hải quan Việt Nam cho thấy, năm 2023, Trung Quốc vẫn là thị trường xuất khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam, chiếm tới 65% thị phần.
Ngoài sầu riêng và các loại trái cây thế mạnh khác, dự kiến trong năm 2024, Trung Quốc sẽ mở cửa thêm cho các loại trái cây chủ lực của Việt Nam như bơ, chanh leo, dừa…đặc biệt, cuối năm ngoái, hai bên cũng đã ký nghị định thư về xuất khẩu dưa hấu.
Theo báo Tuổi trẻ dẫn lời Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên bày tỏ, năm 2024 sầu riêng, dừa, chuối, xoài, thanh long vẫn là những mặt hàng chiến lược của Việt Nam, trong đó sầu riêng vẫn là mặt hàng "át chủ bài".
Ông Nguyên nhấn mạnh, đến đầu tháng 1 năm nay có 708 vùng trồng và 168 cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam được phép xuất khẩu sang Trung Quốc. Đặc biệt, nếu nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh được ký kết sớm trong năm nay thì sầu riêng tươi và sầu riêng đông lạnh sẽ đưa về khoảng 3,5 tỷ USD.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp Việt Nam Trần Thanh Nam cho hay, thông qua chuyến công tác tại Trung Quốc vừa qua, các buổi thăm và làm việc với chợ đầu mối ở Giang Nam (Quảng Đông), đoàn nhận thấy các sản phẩm trái cây Việt Nam có lợi thế vào thị trường Trung Quốc, đặc biệt là sầu riêng.
"Phía bạn đánh giá rất cao. Nhưng bạn cũng cảnh báo chúng ta rằng nếu chúng ta không chú trọng vào chất lượng, mẫu mã và xuất xứ hàng hóa sẽ đánh mất tiềm năng. Vì sắp tới có khả năng phía bạn sẽ cho phép một số nước khác xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc", - Thứ trưởng lưu ý.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhắc nhở, phía Trung Quốc than phiền rằng một số sản phẩm trái cây không để rõ ngày sản xuất hoặc một số lô hàng sầu riêng không đảm bảo chất lượng cho nên đã ảnh hưởng rất lớn các tiểu thương phía Trung Quốc.
Do đó, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị đến tất cả những hộ nông dân đang trồng sầu riêng nói riêng và rau quả nói chung cùng các doanh nghiệp xuất khẩu cần chú ý đến đảm bảo chất lượng, mẫu mã, xuất xứ hàng hóa khi xuất sang thị trường Trung Quốc thì hàng Việt Nam mới có chỗ đứng bền vững.