Dù vậy, lãnh đạo Bộ Tài chính cũng thừa nhận, Bộ đã “cấp phép cho nhiều công ty có vai trò thẩm định giá chưa hoàn toàn chính xác”.
“Do kiểm toán viên, thẩm định viên chứ không phải do quản lý”
Sáng 18/3, tại nghị trường Quốc hội, nhiều đại biểu đã chất vấn Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc về vấn đề cấp phép công ty kiểm toán, chất lượng kiểm toán viên, kiểm định viên sau vụ SCB.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) hỏi Bộ trưởng rằng, các doanh nghiệp kiểm toán đã làm tốt nhiệm vụ, nhưng cũng không ít đơn vị đã bỏ qua sai sót của đối tượng kiểm toán vì lợi ích riêng của kiểm toán viên, qua đó gây thất thoát ngân sách.
“Như vụ SCB có đến 3 doanh nghiệp kiểm toán tầm cỡ sai phạm. Là cơ quan quản lý ngành, Bộ trưởng có giải pháp gì để phòng ngừa tiêu cực trong lĩnh vực kiểm toán?”, đại biểu Phạm Văn Hòa đặt vấn đề.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, những sai phạm của kiểm toán độc lập trong các vụ án hình sự có nguyên nhân từ nhiều yếu tố. Thứ nhất là do năng lực của cán bộ kiểm toán ở các bên. Thứ hai là tinh thần trách nhiệm của cán bộ làm kiểm toán trực tiếp. Ngoài ra, cũng không loại trừ có sự cấu kết và cố tình vi phạm pháp luật của kiểm toán viên.
“Các công ty kiểm toán hàng đầu của thế giới đều kiểm toán SCB nhưng đều vi phạm. Rõ ràng cái này là do kiểm toán viên, thẩm định viên chứ không phải do công tác quản lý”, ông Phớc lấy ví dụ trong vụ án tại SCB.
Theo ông, “phải thừa nhận một số văn bản pháp luật còn lỗ hổng để cán bộ thẩm định giá lợi dụng”. Do đó, khi xác định cán bộ kiểm toán, thẩm định giá cố tình làm sai thì phải xử lý kỷ luật, thậm chí là truy tố hình sự.
Theo kết luận của Cơ quan CSĐT (Bộ Công an) và cáo trạng của VKSND Tối cao, sau khi hợp nhất, SCB đã thuê các công ty kiểm toán thuộc nhóm "Big 4", là các hãng danh tiếng hàng đầu thế giới, kiểm tra báo cáo tài chính hàng năm.
Kết quả thẩm định thường niên từ năm 2012 đến năm 2021, tức là thời điểm trước khi vụ án bị khởi tố, đều không cho thấy điểm bất thường nào về tình hình tài chính của ngân hàng, theo các báo cáo kiểm toán mà SCB công bố.
Trong đợt kiểm toán gần nhất trước vụ án vào tháng 6/2021, SCB ghi nhận lợi nhuận lũy kế hơn 1.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ đồng.
Thế nhưng, khi các sai phạm bị phát hiệu, SCB bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022, kết quả kiểm toán cho thấy thời điểm 30/9/2022, ngân hàng này lỗ lũy kế gần 465.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu 444.000 tỷ đồng.
Cấp phép nhiều đơn vị thẩm định giá chưa hoàn toàn chính xác
Trong phiên chất vấn hôm nay, chưa hài lòng với câu trả lời của vị tư lệnh ngành tài chính, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ tham gia tranh luận.
Ông Hạ cho rằng, các công ty thẩm định giá có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, trong các vụ án, sai phạm và vai trò của các đơn vị này rất quan trọng.
“Ở đây có trách nhiệm, thậm chí tiếp tay cho việc dìm giá, nâng giá”, báo Vnexpress dẫn lời ông Tạ Văn Hạ.
Ông Hạ cho rằng, nguyên nhân là việc tăng quá nóng số lượng doanh nghiệp thẩm định giá. Hiệu quả hoạt động, đạo đức nghề nghiệp đi xuống dẫn đến chuyện tiếp tay cho sai phạm.
Từ đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính, với vai trò quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này, cho biết trách nhiệm của Bộ đến đâu, như thế nào và giải pháp khắc phục bất cập trên.
Về vấn đề này, ông Hồ Đức Phớc cho biết Bộ Tài chính đã “cấp phép cho nhiều công ty có vai trò thẩm định giá chưa hoàn toàn chính xác”.
Nguyên nhân là vì cả nước hiện có hàng trăm công ty thẩm định giá. Kiểm định viên về giá có chứng chỉ phải được đào tạo và qua thi cử. Trong 3 năm qua, chưa kỳ thi nào có số lượng trúng tuyển vượt 33%. Như vậy, việc cấp phép hoạt động với các thẩm định viên được quản lý rất chặt.
Bộ trưởng Hồ Đức Phới khẳng định sẽ tiến hành kiểm tra lại các bộ hồ sơ, nếu có sai phạm sẽ xử phạt và xử lý nghiêm.
Báo cáo của Bộ Tài chính ghi nhận, đến cuối tháng 2/2024, Việt Nam có hơn 220 doanh nghiệp kiểm toán độc lập, và 2.343 kiểm toán viên hành nghề.
Năm ngoái, có 21 doanh nghiệp kiểm toán bị xử phạt vi phạm hành chính, 17 kiểm toán viên bị đình chỉ có thời hạn vì vi phạm chuẩn mực và hồ sơ kiểm toán chất lượng kém. Ngoài ra, còn có 21 kiểm toán viên bị nhắc nhở do chất lượng hồ sơ kiểm toán thấp.