Sputnik: Ngày 24 tháng 3 kỷ niệm 25 năm kể từ khi NATO bắt đầu chiến dịch ném bom tại Cộng hòa Liên bang Nam Tư có sử dụng đạn uranium nghèo. Năm năm trước bà đã cho biết rằng, mỗi năm, Serbia ghi nhận khoảng 40 nghìn ca mắc ung thư mới.
Bộ trưởng Y tế Serbia Danica Grujicic: Tỷ lệ mắc ung thư mới vẫn không thay đổi, con số chính xác phụ thuộc vào việc bạn xem xét số lượng bệnh nhân ung thư đã đăng ký hay hệ thống thông tin mới được tạo ra ở Serbia - IZIS (Hệ thống thông tin y tế tích hợp - ed.). Chúng tôi đang cải thiện phần mềm, ngay sau khi chẩn đoán được thực hiện, dữ liệu sẽ tự động thêm vào sổ đăng ký chung theo loại ung thư.
Trong nhiều năm qua, chúng tôi và những người hàng xóm - người Croatia và người Hungary - luân phiên nhau đứng đầu trong xếp hạng tỷ lệ tử vong do ung thư ở Châu Âu. Ví dụ, theo dữ liệu của ECIS (hệ thống thông tin ung thư châu Âu), năm 2020, Serbia đã đứng ở vị trí đầu tiên với chỉ số 150,6 ca tử vong/100 nghìn người, trong khi mức trung bình của châu Âu là 108,7 điểm. Dẫn đầu về tỷ lệ tử vong là các khối u của hệ hô hấp (phổi), tuyến vú, các cơ quan của hệ thần kinh trung ương, tuyến giáp, hệ tuần hoàn và tiêu hóa.
Tỷ lệ cao như vậy không phải do chẩn đoán muộn hay điều trị kém mà do khối u ngày càng hung hãn hơn. Tôi tuyên bố điều này một cách có trách nhiệm và có cơ sở. Xu hướng này thể hiện đặc biệt rõ rệt từ năm 2007 đến năm 2012. Chúng ta đang chứng kiến đặc tính sinh học của các khối u não đang thay đổi như thế nào. Tỷ lệ tử vong ở trẻ em Serbia mắc các bệnh như vậy cao gấp đôi mức trung bình ở châu Âu.
Có sáng kiến tiến hành nghiên cứu khoa học chi tiết ở Serbia, tại các khu vực bị ô nhiễm nhất do vụ đánh bom năm 1999 để tìm hiểu tác động của vụ này. Nhưng, cho đến nay chưa có sự hỗ trợ của chính phủ cho một công việc đồ sộ như vậy. Có những bằng chứng gián tiếp, nhưng cần phải thực hiện một lượng lớn công việc thống kê. Ví dụ, sau vụ đánh bom, nhiều người đã rời khỏi quận Pcin ở phía Nam đất nước, nhưng bốn nghìn quân nhân Nam Tư đã hiện diện trên lãnh thổ Kosovo và Metohija vào thời điểm đó đang ở đâu? Chuyện gì đã xảy ra với họ, với những đứa con của họ, quá trình mang thai của vợ họ diễn ra như thế nào? Không chỉ vào thời điểm xảy ra vụ đánh bom, mà còn sau đó những người này và những người còn ở lại những khu vực đó cảm thấy thế nào.
Giáo sư Khoa Y Slobodan Cikarić ước tính rằng, đến năm 2012, 70-80 nghìn người Serbia có thể bị ảnh hưởng bởi việc NATO sử dụng đạn chứa uranium cạn kiệt (trong tổng dân số khoảng bảy triệu người- ed.). Nhưng vẫn chưa có bằng chứng trực tiếp, chính xác dựa trên nghiên cứu khoa học có sử dụng số liệu thống kê và toán học. Chưa có vụ kiện nào từ Serbia chống lại NATO, nhưng đối với chúng tôi, những bác sĩ, vụ kiện như vậy không quan trọng. Công việc của chúng tôi là xác định mối nguy hiểm, bảo vệ và chữa trị cho công dân.
Cần phải xử lý môi trường đất, nước và không khí ở những khu vực bị ảnh hưởng, chúng tôi không nói về toàn bộ lãnh thổ Serbia, nhưng ở Kosovo và Metohija thì không hề có sự dọn dẹp, làm sạch nào cả. Ngoài ra, người ta đã đề xuất sáng kiến để 100-200 nhà khoa học trẻ trình bày bài báo khoa học dựa trên những nghiên cứu này, công bố các công trình này trên các ấn phẩm chuyên ngành toàn cầu nhằm gây ảnh hưởng đến cộng đồng khoa học quốc tế.
Tiến sĩ Zorka Vukmirovic cùng tôi và các đồng nghiệp khác đã xuất bản sách chuyên khảo “Sự thật về hậu quả của vụ đánh bom Serbia năm 1999”. Cuốn sách chứa đựng tất cả các sự kiện, số liệu thống kê và bằng chứng. Chúng ta đang nói về nạn diệt chủng, diệt chủng sinh thái và một thí nghiệm tàn bạo được thực hiện trên chúng tôi; tất cả các chỉ số về tỷ lệ mắc bệnh vẫn đang gia tăng, điều này có thể thấy rõ qua con số những trường hợp bệnh mới và số ca tử vong do ung thư trên biểu đồ tăng dần từ năm 1999 đến năm 2018.
Phần đầu tiên của cuốn sách liên quan đến bệnh ung thư và phần thứ hai liên quan đến ô nhiễm môi trường. Máy bay NATO đã không kích tất cả các doanh nghiệp gây nguy hiểm sinh học, nhiều doanh nghiệp nguy hiểm khác nhau và một thảm họa môi trường thực sự đã xảy ra, mà hậu quả của nó vẫn tác động tiêu cực đến người dân.
Sputnik: Chính quyền Anh có ý định gửi đạn uranium nghèo cho Kiev, việc này có thể dẫn đến hậu quả gì?
Bộ trưởng Bộ Y tế Serbia Danica Grujicic: Trong thời gian chuyến thăm Nga, tôi đã hướng tới tất cả các phương tiện truyền thông nơi tôi đọc báo cáo, tôi không biết liệu các bài báo này có được nhìn thấy ở Ukraina hay không, để ban lãnh đạo Kiev không cho phép sử dụng những quả đạn này. Người dân vẫn sẽ phải sống trên lãnh thổ này và các nơi này sẽ bị ô nhiễm nặng nề. Ai sẽ mua ngũ cốc, lúa mì hoặc bất kỳ nông phẩm nào từ đó? Cả nhân dân Ukraina và Nga sẽ phải chịu đau khổ trong nhiều thế hệ mai sau. Sau đó, tôi đã theo dõi tin tức từ khu vực xung đột, và theo tôi, vào một thời điểm nào đó, mức độ phóng xạ ở khu vực này và miền đông Ba Lan đã tăng lên sau khi lực lượng Nga tấn công kho chứa những loại đạn này.
Liệu ở Ukraina, giống như ở Serbia, sẽ gia tăng số ca ung thư mới, bệnh lý ở trẻ sơ sinh, dị tật ở phụ nữ mang thai, vô sinh ở nam giới, vốn đã tăng 100% ở Serbia? Chúng tôi vẫn chưa biết điều này, nhưng các nhà sản xuất loại đạn này là vô cùng vô trách nhiệm khi nói rằng đạn chứa uranium nghèo không gây ung thư. Và chu kỳ bán rã của uranium nghèo là 4,5 tỷ năm.
Sputnik: Cuối tháng 1, Bộ trưởng Y tế Nga Mikhail Murashko đã đến thăm Serbia, hai nước đã ký biên bản hợp tác, bà có thể nói gì vể những bước đi cụ thể sẽ được thực hiện trong thời gian tới?
Bộ trưởng Bộ Y tế Serbia Danica Grujicic: Tôi muốn bày tỏ sự hài lòng sâu sắc về kết quả chuyến thăm Serbia của Bộ trưởng Murasko. Đây là một sự kiện lớn, đặc biệt đối với chúng tôi, cũng như đối với Nga, xét đến tình hình quốc tế phức tạp hoàn toàn không thể chấp nhận được. Tôi hy vọng rằng tình trạng này sẽ không kéo dài lâu. Biên bản hợp tác chỉ là một dạng hợp tác đỉnh cao trong năm nay chứ không phải là sự khởi đầu của nó. Tôi hy vọng rằng những bước đi cụ thể mà chúng tôi đang thực hiện một ngày nào đó sẽ dẫn đến việc ký kết một văn kiện mới có tính ràng buộc.
Năm ngoái, khi tôi làm việc tại Diễn đàn Kinh tế quốc tế Saint Petersburg (SPIEF), tôi đã đến thăm Trung tâm Nghiên cứu Y học Quốc gia về Chấn thương Chỉnh hình Nhi mang tên G.I. Turner và Viện Giáo dục Y khoa thuộc Trung tâm Nghiên cứu Y học Quốc gia mang tên V.A. Almazov và không chỉ ngạc nhiên trước cách tổ chức công việc mà còn bởi những công nghệ mới đang được sử dụng không chỉ trong việc điều trị ung thư mà còn trong y học nói chung.
Hai nước chúng ta có nhiều cơ hội hợp tác trong nhiều lĩnh vực. Trước hết, chăm sóc sức khỏe ban đầu: cách đào tạo và động viên các chuyên gia trẻ làm việc tại các khu định cư nhỏ, cách chăm sóc sức khỏe của người dân, cách đào tạo càng nhiều y tá càng tốt để họ có thể giúp đỡ bác sĩ, cách tổ chức vận chuyển cấp cứu người bệnh, ở nước Nga rộng lớn điều này khó khăn hơn so với Serbia.