Hiện có 13-14 dự án lớn trong các ngành công nghiệp bán dẫn, công nghệ tương lai... đang được thương thảo. Một vài dự án trong số đó dự kiến sẽ được triển khi ngay trong năm nay. Có những cam kết đầu tư nhưng chưa thể công bố.
Không cần lo lắng
Nói với báo Tuổi trẻ, GS.TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), cho biết, Việt Nam và các nước Indonesia, Malaysia, Thái Lan đều mong muốn thu hút vốn FDI công nghệ, đặc biệt là các nhà đầu tư lớn hàng đầu thế giới. Dù vậy, đầu tư vào đâu vẫn là quyền lựa chọn của họ.
Chủ tịch VAFIE tiết lộ, có một dự án FDI công nghệ cao thực sự muốn mở rộng đầu tư tại Việt Nam là dự án Intel tại TP.HCM. Tuy nhiên, vì một lý do nào đó mà trước mắt họ chưa mở rộng đầu tư, mà quyết định sử dụng nguồn vốn này để sang Malaysia đầu tư.
“Đây cũng là chuyện bình thường, nếu 10 tập đoàn công nghệ lớn đến mà 5 tập đoàn quyết định đầu tư vào Việt Nam là tốt rồi. Trường hợp 10 người đến mà chỉ 2 đầu tư vào Việt Nam thì mới đáng lo”, - báo Tuổi trẻ dẫn lời ông Mại phân tích.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, hiện có 13-14 dự án FDI trong các lĩnh vực như công nghiệp bán dẫn, công nghệ tương lai, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, dự án hợp tác Mỹ - Hàn Quốc - Việt Nam về khai thác, chế biến đất hiếm đang được thương thảo. Một vài dự án trong số đó có thể được thực hiện ngay trong năm 2024.
“Vì thế, tôi không lo ngại gì khi nhà đầu tư đến Việt Nam tìm hiểu cơ hội đầu tư nhưng lại công bố dự án đầu tư ở một nước khác”, - ông Mai nói.
Theo ông, khi muốn phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, phát triển các ngành công nghệ tương lai như thực tế ảo (VR), AI, IoT, big data..., điều các tập đoàn công nghệ lớn quan tâm nhất không phải là ưu đãi đầu tư.
Cụ thể, những ưu đãi về thuế, đất đai, hạ tầng chỉ là một phần. Cái mà họ muốn là khi tới Việt Nam đầu tư, đã thỏa thuận với nhau rồi thì rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục cấp phép kinh doanh, giải phóng mặt bằng, triển khai dự án.
Tiếp nữa, mỗi tập đoàn lớn đều có những yêu cầu riêng. Chẳng hạn, Samsung đưa ra 18 yêu cầu khi đầu tư vào Việt Nam.
Doanh nghiệp nội muốn làm công nghiệp hỗ trợ Samsung cũng phải đáp ứng 18 yêu cầu khác nhau. Tương tự, khi đầu tư nhà máy sản xuất tại Việt Nam, Intel cũng đưa ra 28 yêu cầu.
“Tôi từng làm tổ trưởng đặc nhiệm để kéo Intel vào Việt Nam đầu tư và thấy rằng đàm phán của họ không khó lắm, nhưng nếu như mình không có cách làm để họ thấy rằng Việt Nam rất cần họ và vào Việt Nam họ cũng có lợi thì không thể kéo Intel vào TP.HCM đầu tư năm 2006 được”, - GS. Mại chia sẻ.
Vấn đề thứ ba là sở hữu trí tuệ. Những tập đoàn công nghệ, dịch vụ hàng đầu thế giới đều có thương quyền, bản quyền, đề cao sở hữu trí tuệ. Chính vì vậy, họ luôn tìm mọi cách để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Vậy nên, nếu không thực hiện cải tiến cơ bản ở lĩnh vực quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ, tin tức về hàng nhái hàng giả cứ tràn ngập trên các mặt báo, cơ quan truyền thông thì rất ảnh hưởng tới môi trường kinh doanh.
“Việt Nam đang có cơ hội lớn nhưng thách thức là không nhỏ, cạnh tranh rất gay gắt, nhưng nếu chúng ta khắc phục được ba vấn đề này thì yên tâm”, - chuyên gia nhấn mạnh.
Phải đi bằng con đường riêng
Theo GS. Nguyễn Mai, lợi thế quốc gia của Việt Nam chính là ổn định chính trị, ổn định kinh tế vĩ mô, việc ký kết 17 FTA thế hệ mới, vị thế quốc tế của Việt Nam, cùng lợi thế về tài nguyên đất hiếm.
Chuyên gia chỉ rõ, đối với các nhà đầu tư nước ngoài, nếu Việt Nam không sở hữu những lợi thế so với các nước thì chắc chắn không thu hút được.
Hiện nay, trên thế giới có 2 quốc gia có lợi thế cạnh tranh so với Việt Nam là Ấn Độ và Indonesia. Trong đó, Ấn Độ đang nắm trong tay đầy đủ những yếu tố quan trọng, chẳng hạn như Bangalore được coi là Thung lũng Silicon tại Ấn Độ;
Nhiều CEO nổi tiếng đang làm cho các tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft, Apple là người gốc Ấn. Chưa hết, nhiều chính trị gia Mỹ, Anh cũng là người gốc Ấn, càng giúp Ấn Độ có thuận lợi về mặt kết nối;
Chính phủ Ấn Độ có chủ trương ưu đãi bằng tiền từ 100 - 500 triệu USD cho các doanh nghiệp FDI đầu tư các dự án lớn. Việt Nam cũng có ưu đãi đầu tư nhưng không thể đạt tới quy mô lớn như vậy;
Chưa hết, nguồn nhân lực tại Ấn Độ cũng dồi dào hơn so với Việt Nam, trong khi năng suất lao động của họ cũng ngang với Việt Nam nhưng giá nhân công của họ lại rẻ hơn.
Còn về phần Indonesia, dân số nước này hiện gấp khoảng 3 lần Việt Nam. Tổng thống Indonesia cũng đã tuyên bố phê duyệt dự án đầu tư lớn vào nước họ trong vòng 10 ngày.
Từ đó, GS. Nguyễn Mại cho rằng, để có thể thu hút được các tập đoàn công nghệ lớn đến đầu tư, Việt Nam cần phải đi bằng con đường riêng. Trong đó, tận dụng tối đa lợi thế ổn định chính trị, ổn định kinh tế vĩ mô, giá trị đồng tiền tương đối ổn định.
“Không nước nào xung quanh có thành công toàn diện như Việt Nam. Ấn Độ phải đối diện với các vấn đề sắc tộc, mất công bằng xã hội, ô nhiễm. Indonesia lại phải đối mặt với các vấn đề tôn giáo cực đoan, khủng bố”, - ông Mại chỉ ra.
Bên cạnh đó, Việt Nam hiện cũng là đối tác chiến lược toàn diện của nhiều nước lớn. Đây là điều mà không nhiều nước làm được.
Theo ông, Việt Nam có thể không cạnh tranh được với các nước bằng lợi thế ưu đãi tài chính và thuế. Tuy nhiên, cần biết đánh đổi lợi thế này để lấy lợi thế khác trong quá trình tham gia đàm phán với các ông lớn nước ngoài.
Đầu tư ở nước khác không có nghĩa là không đầu tư ở Việt Nam
Ông Võ Xuân Hoài (Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia - NIC) cho biết, thời gian qua, CEO Apple Tim Cook hay CEO NVIDIA Jensen Huang đã đến một số quốc gia châu Á mà họ đánh giá có tiềm năng và muốn đầu tư vào. Và Việt Nam là một trong những quốc gia họ đã ghé thăm.
Theo ông, việc NVIDIA đầu tư vào Indonesia, Đài Loan và một số nước khác không có nghĩa họ không đầu tư vào Việt Nam.
CEO NVIDIA tuyên bố sẽ đầu tư trung tâm R&D tại Indonesia, nhưng mới đây đoàn công tác của NVIDIA do Phó Chủ tịch Tập đoàn này dẫn đầu đã đến Việt Nam, làm việc với Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, thăm NIC... để thương thảo hợp tác. Tập đoàn này cũng hợp tác với FPT để xây dựng nhà máy trí tuệ nhân tạo (AI factory) trị giá 200 triệu USD.
“Theo thỏa thuận hợp tác thì giai đoạn tới đây NVIDIA sẽ đầu tư lớn hơn tại Việt Nam, họ rất nghiêm túc cụ thể hóa cam kết của ông Jensen Huang là biến Việt Nam thành quê hương thứ hai của NVIDIA”, - báo Tuổi trẻ dẫn lời ông Võ Xuân Hoài.
Có thể thấy, từ Thủ tướng Chính phủ đến lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương đều đang rất quyết liệt trong nỗ lực thu hút các tập đoàn công nghệ lớn đa quốc gia đến đầu tư vào Việt Nam.
Các “ông lớn” này xuất hiện ngày càng nhiều hơn tại Việt Nam. Chẳng hạn, chuỗi cung ứng của Apple tại Việt Nam hiện có quy mô gần 20 tỷ USD, điều mà không có quốc gia ASEAN có thể cạnh tranh được.
“Có những thông tin về cam kết đầu tư nhưng chưa thể công bố ra”, - Phó Giám đốc NIC tiết lộ.
Phát biểu tại họp báo chính phủ mới đây, như Sputnik đã thông tin, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Đỗ Thành Trung khẳng định, việc nhà đầu tư nước ngoài đến thăm Việt Nam nhưng lại quyết định đầu tư ở nước khác là việc bình thường.
Ở đây cần xem xét nhiều yếu tố cả khách quan lẫn chủ quan. Lãnh đạo Bộ KH&ĐT chỉ ra 3 vấn đề chính.
Thứ nhất, các yếu tố mang tính khách quan như diễn biến địa chính trị thế giới và khu vực, xu thế dịch chuyển chuỗi cung ứng, triển vọng tăng trưởng.
Thứ hai, chiến lược của các nhà đầu tư và sự phù hợp của các điểm đến đối với chiến lược đầu tư, bao gồm khả năng triển khai dự án, các nguồn lực sẵn có.
Thứ ba, sự sẵn sàng của quốc gia nhận đầu tư, bao gồm thể chế chính sách, khung pháp lý, cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực.
“Việt Nam đang tích cực chuẩn bị những điều kiện để thu hút nhà đầu tư, bao gồm việc nghiên cứu cơ chế đặc thù nhằm ưu đãi cho các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử và bán dẫn”, - Thứ trưởng Đỗ Thành Trung khẳng định.