Việt Nam: Đề xuất hình sự hóa hành vi làm giàu bất chính

Theo Trưởng ban Nội chính Thành uỷ TP.HCM, tài sản thất thoát được thu hồi không chỉ đóng góp trực tiếp vào ngân sách nhà nước mà còn góp phần củng cố lòng tin của nhân dân vào công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Sáng 11/10, Ban Nội chính Thành ủy TP.HCM phối hợp Báo Sài Gòn Giải Phóng tổ chức tọa đàm giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng trên địa bàn TP.HCM.

Tại hội đàm, Chánh thanh tra TP.HCM Trần Văn Bảy nêu ý kiến cần nghiên cứu hoàn thiện quy định pháp luật về cơ chế tịch thu, thu hồi tài sản bằng hình thức hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp

Theo ông Bảy, từ năm 2021 đến nay, các sai phạm phát hiện qua thanh tra chủ yếu thuộc lĩnh vực quản lý sử dụng tài chính công, tài sản công, quy hoạch, đấu thầu, đấu giá, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.

Năm 2021, đã thu hồi hơn 10,6 tỉ đồng (đạt 48%), năm 2022 thu hồi 37,2 tỉ đồng (đạt 88%), năm 2023 thu hồi 20,4 tỉ đồng (đạt 78%), còn 6 tháng đầu năm 2024 thu hồi 28 tỉ đồng (đạt tỷ lệ 100%).

Về khó khăn, ông Bảy cho rằng các quy định về thu hồi tài sản trong các vụ việc tham nhũng, kinh tế vẫn còn mang tính nguyên tắc, chưa cụ thể, thiếu quy định về các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý đối với trường hợp các đối tượng thanh tra chây ì, cố tình né tránh, trốn tránh trách nhiệm.

Cơ chế chính sách về đất đai, bất động sản, trái phiếu, chứng khoán chưa đồng bộ và lỏng lẻo, dẫn đến khó xử lý, thu hồi khi thi hành án và xử lý sau thanh tra. Khi phát hiện sai phạm trong quá trình thanh tra, chỉ có tài sản là tiền mới được chuyển vào tài khoản tạm giữ của cơ quan thanh tra, còn lại các tài sản khác như bất động sản, động sản và giấy tờ có giá trị thì cơ quan thanh tra chỉ có thể đề nghị cơ quan khác xử lý.

Chưa hết, cơ quan thanh tra cũng không có thẩm quyền yêu cầu phong tỏa, kê biên tài sản ngay trong giai đoạn thanh tra đối với cá nhân, tổ chức có liên quan đến việc tài sản bị chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép hoặc bị thất thoát do hành vi trái pháp luật. Do đó, người có hành vi sai phạm và những người thân thích của họ có khả năng cao sẽ tìm cách tẩu tán tài sản.

Ngoài ra, việc kiểm soát tài sản của cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị cũng chưa được làm một cách chặt chẽ, chưa có hướng dẫn cụ thể về cách thức kiểm soát, chưa có cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập.

Chánh thanh tra TP.HCM Nguyễn Văn Bảy đề xuất cần quy định cụ thể các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý với trường hợp các đối tượng thanh tra chây ì, cố tình né tránh, trốn tránh trách nhiệm, kéo dài thời gian.

Có quy định cụ thể, chỉ rõ thẩm quyền, trách nhiệm, trình tự, thủ tục thu hồi tài sản từ khi thanh tra, kiểm toán; thẩm quyền yêu cầu phong tỏa, kê biên tài sản ngay trong giai đoạn thanh tra, với mục tiệu là hạn chế việc tẩu tán tài sản của bản thân người phạm tội và những người thân thích của họ.

Đặc biệt, Chánh thanh tra TP.HCM đề xuất nghiên cứu hoàn thiện quy định pháp luật về cơ chế tịch thu, thu hồi tài sản bằng hình thức hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp để tăng hiệu quả chế tài xử lý tham nhũng.

Theo ông Bảy, cần sớm xây dựng hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập, đất đai và các lĩnh vực khác; theo dõi biến động mọi tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong quá trình thanh tra...

Tại toạ đàm, Phó Viện trưởng Viện KSND TP.HCM Ngô Phạm Việt cho biết, ngay từ khi thụ lý vụ án, kiểm sát viên sẽ xác minh, kiểm soát, ngăn chặn tài sản liên quan đến dấu hiệu tội phạm, xác minh quan hệ nhân thân đối tượng nhằm truy vết tài sản cần xác minh; vận động, thuyết phục đối tượng tự nguyện nộp khắc phục hậu quả. Nếu tội phạm tham nhũng tẩu tán tài sản trong quá trình vụ án được giải quyết, không có ý chí khắc phục thiệt hại thì sẽ đề xuất khởi tố tội rửa tiền.

Ông Ngô Phạm Việt đề xuất, trong quá trình xét xử vụ án hình sự cần chú trọng việc xét hỏi, tranh luận để làm rõ hành vi phạm tội của bị cáo và tài sản thiệt hại, chiếm đoạt đã được sử dụng, chuyển hóa, từ đó áp dụng các biện pháp thu hồi chính xác, triệt để.

Luật sư Hà Hải, Phó Chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM đề xuất bổ sung quy định thực hiện ngay việc kê biên tài sản từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm; bổ sung quy định "tạm dừng việc chuyển quyền sở hữu, sử dụng, thay đổi hiện trạng tài sản" là biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự, được thực hiện trong giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, điều tra, truy tố, xét xử.

Luật sư cũng kiến nghị tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện vấn đề "xử lý hình sự về hành vi làm giàu bất hợp pháp" và "thu hồi tài sản tham nhũng không qua thủ tục kết tội"; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu kiểm soát biến động tài sản; có cơ chế xử lý tài sản, thu nhập.

Về phần mình, Trưởng ban Nội chính Thành ủy, Phó trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực TP.HCM Ngô Minh Châu cho biết, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung, thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án kinh tế, tham nhũng nói riêng được Thành ủy, Ban Chỉ đạo hết sức quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo.

Thời gian qua, Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực TP.HCM đã triển khai nhiều biện pháp hiệu quả nhằm xử lý và thu hồi tài sản từ các vụ án kinh tế, tham nhũng trên địa bàn thành phố.

Thành ủy TP.HCM đã ban hành Chỉ thị 30 ngày 4/1/2024, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp giữa các cơ quan tố tụng, các cấp ủy đảng và các đơn vị chức năng trong việc nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản.

Theo ông Châu, tài sản thất thoát, thiệt hại, bị chiếm đoạt được thu hồi không chỉ đóng góp trực tiếp vào ngân sách nhà nước mà còn góp phần củng cố lòng tin của nhân dân vào công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Tuy vậy, công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ việc, vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế trong những năm qua tại TP.HCM vẫn gặp nhiều khó khăn và thách thức.