Thỏa thuận thuế đối ứng Mỹ - Việt: Cái giá để ổn định hay tiền lệ cho những mặc cả tiếp theo?

Ngày 2/7/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông đã đạt được thỏa thuận thương mại với Việt Nam. Theo thông tin này Mỹ sẽ áp thuế 20% đối với hàng xuất khẩu từ Việt Nam và 40% đối với hàng hóa trung chuyển (transshipping). Trong khi đó Việt Nam sẽ cắt giảm toàn bộ thuế nhập khẩu với hàng hóa từ Mỹ xuống 0%.

Phía Việt Nam cũng xác nhận, hai bên đã thống nhất Tuyên bố chung Việt Nam - Mỹ về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng.

Chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina

Phương Tây thừa nhận Mỹ thất bại trong cuộc đối đầu với Nga

16 Tháng Bảy, 10:47

Mức thuế 20% có thực sự ưu đãi?

Việc đạt được Tuyên bố chung Việt Nam - Mỹ về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng được đánh giá là bước đi nhượng bộ chiến lược để giảm căng thẳng. Nhưng nhìn sâu hơn, đây thực chất là một bản hợp đồng bất đối xứng, phản ánh đúng bản chất của chủ nghĩa bảo hộ có điều kiện trong chính sách thương mại của Washington. Việc này có thể đẩy Việt Nam vào thế khó trong đàm phán với các đối tác lớn còn lại.

“Đây được xem là một tín hiệu tích cực, nhưng vẫn cần đặc biệt lưu ý bởi các điều khoản chi tiết của thỏa thuận vẫn chưa được công bố chính thức. Đồng thời, tiêu chí xác định thế nào là hàng hóa chuyển tải vẫn chưa rõ ràng, tiềm ẩn nhiều rủi ro”, ThS. Bùi Xuân Bách, chuyên gia phân tích thị trường, nhận định với Sputnik.

Theo chuyên gia, dù thấp hơn con số 46% từng được đưa ra như một đòn cảnh báo, mức thuế 20% vẫn rất cao so với chuẩn WTO. Trong khi đó, hàng hóa từ Việt Nam vốn được định vị dựa trên lợi thế giá, nay lại đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt khi các đối thủ trong khu vực như Ấn Độ, Indonesia có thể thương lượng được mức thuế thấp hơn.

Chuyên gia cũng cảnh báo thêm rằng, điều kiện đi kèm trong thỏa thuận như mức thuế 40% sẽ được kích hoạt nếu phát hiện chuyển tải hàng hóa từ Trung Quốc, là một biện pháp siết ngầm rất mạnh, gây áp lực lớn lên cả doanh nghiệp xuất khẩu và cơ quan quản lý.

Tổng thống Mỹ Trump tiết lộ chi tiết thỏa thuận thương mại với Indonesia

16 Tháng Bảy, 06:35

Bài toán thử thách chuỗi cung ứng của Việt Nam

Theo các quy định hiện hành, để hàng hóa được công nhận có xuất xứ Việt Nam, phải đạt tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa khoảng 40%. Đây là con số được xác lập trung bình theo tiêu chuẩn của EVFTA (30–40%), CPTPP (45%) và luật chống lẩn tránh thương mại của Mỹ (35–50%).

“Đáng nói, để duy trì mức thuế 20%, các mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ phải đảm bảo ngưỡng giá trị gia tăng trung bình 40%, theo các quy định về xuất xứ và chống lẩn tránh thương mại. Đây là một rào cản không nhỏ, đặc biệt với những ngành có tỷ lệ nội địa hóa thấp như điện tử, linh kiện, dệt may - vốn đang chiếm hơn 51% tổng giá trị xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2024”, ông Bách chỉ ra.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn phụ thuộc phần lớn vào nguyên vật liệu từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Trao đổi với Sputnik, ThS. Chris Nguyễn, chuyên viên phân tích thị trường, cho rằng:

“Nếu viễn cảnh xấu nhất xảy ra và Việt Nam không còn là điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn đầu tư nước ngoài như những năm về trước, chính phủ và doanh nghiệp trong nước cần có những sự chuẩn bị cho quá trình thay đổi lớn để không còn phụ thuộc quá nhiều vào việc xuất khẩu sang Mỹ”.

Ông Trump khó có thể áp thuế lên hàng hóa Nga do hậu quả tiêu cực không lường trước được

15 Tháng Bảy, 23:50

Cơ hội trong khủng hoảng

Việt Nam hiện là quốc gia có mức thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ tại châu Á, vượt xa cả Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong năm 2024, Việt Nam xuất khẩu gần 120 tỷ USD nhưng chỉ nhập khẩu khoảng 15 tỷ USD từ Mỹ, tạo ra thặng dư 104,6 tỷ USD. Chính sự mất cân đối này đã khiến Việt Nam trở thành đối tượng điều chỉnh ưu tiên của chính quyền Trump, một chiến lược quen thuộc kể từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung nổ ra năm 2018.

Bên cạnh những cảnh báo, một số chuyên gia cho rằng đây cũng là lúc Việt Nam có thể tận dụng áp lực để thúc đẩy những cải cách đã bị trì hoãn từ lâu.

“Tuy nhiên, chính thách thức này cũng mở ra cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực sản xuất, tăng tỷ lệ nội địa hóa và từng bước nâng tầm chuỗi cung ứng, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đồng thời, khai thác thị trường Halal với quy mô gần 2.000 tỷ USD. Đây là thị trường tiềm năng nhưng chưa được tận dụng đúng mức”, chuyên gia Bùi Xuân Bách nhận định.

Về phần mình, chuyên gia Chris Nguyễn cho rằng, Việt Nam cần tìm kiếm những thị trường tiềm năng khác thông quá các hiệp định FTA hiện có như EVFTA hoặc tập trung vào các thị trường mà Việt Nam đã có những dấu ấn nhất định như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ qua đó giảm tỉ trọng xuất khẩu sang Mỹ.

Chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina

Trump buộc phải tìm kiếm các thỏa thuận địa chính trị thông qua thuế quan vì Hoa Kỳ đang suy yếu

15 Tháng Bảy, 20:55

Lo ngại hiệu ứng Domino

Việc Việt Nam sẽ cắt giảm toàn bộ thuế nhập khẩu với hàng hóa từ Mỹ xuống 0% là một tiền lệ chưa từng có. Dù mục đích ban đầu nhằm xoa dịu căng thẳng thương mại nhưng hành động này đang khiến các đối tác khác đặt câu hỏi về tính công bằng trong chính sách thương mại của Việt Nam.

“Thỏa thuận này cũng có thể trở thành tiền lệ để các đối tác lớn khác như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ hay các nước Trung Đông thúc đẩy đàm phán các hiệp định thương mại song phương mới với Việt Nam, dựa trên cơ sở 'ưu đãi tương đương' mà Mỹ đã được hưởng”, ThS. Chris Nguyễn chỉ ra.

Chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina

Lối quen của Hoa Kỳ: Thực hiện mục tiêu địa chính trị bằng gây chiến tranh thương mại và bơm vũ khí

15 Tháng Bảy, 19:30

Cũng theo chuyên gia này, một số nền kinh tế có dòng vốn FDI lớn đổ vào Việt Nam như Trung Quốc, Hàn Quốc và Singapore cũng sẽ phải cân nhắc lại lợi ích đầu tư của mình khi khả năng chuyển tải hàng hóa sang Mỹ thông qua Việt Nam không còn là một lựa chọn dễ dàng.

“Về dài hạn, việc Việt Nam chấp nhận một mức thuế cao kèm điều kiện mở cửa thị trường có thể tạo ra áp lực đáng kể lên các hiệp định đã ký như EVFTA, VJEPA hay UKEPA, khi các đối tác này bắt đầu yêu cầu sự đối xử công bằng tương đương với Mỹ”, chuyên gia trên nhấn mạnh.

Mặt khác, thỏa thuận thuế đối ứng Việt - Mỹ có thể trở thành mô hình mà Mỹ nhân rộng với các quốc gia ASEAN khác như Indonesia, Philippines hoặc Thái Lan. Đồng thời, đây cũng là tín hiệu gửi đến Trung Quốc, quốc gia mà Washington luôn nghi ngờ lợi dụng các “bên thứ ba” để tiếp cận thị trường Mỹ.

Trong bối cảnh môi trường kinh tế ngày càng phức tạp và cạnh tranh gay gắt, chỉ riêng sự nhạy bén thương mại là chưa đủ, Việt Nam cần một chiến lược chủ động, dài hạn và có tính thiết lập luật chơi.