Chuyến bay đã kết thúc vào ngày 31 tháng 7. Hành tinh chúng ta đã có thêm một nhà du hành vũ trụ, và Việt Nam đã có người đầu tiên chinh phục vũ trụ - Phạm Tuân. Phi công chiến đấu Việt Nam được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, đã trở thành người anh em trong vũ trụ của Yuri Gagarin. Ông đã từng nói rằng, khi lái chiếc máy bay chiến đấu Liên Xô, ông đã mơ ước được bay cao hơn nữa trên bầu trời.
Một trong những cán bộ đầu tiên của cách mạng Việt Nam, đồng chí Lê Hồng Phong cũng mơ ước về độ cao. Năm 1928, khi đang học tại một trường hàng không ở Liên Xô, ông đã trở thành người phi công đầu tiên của Việt Nam. Tất nhiên, chiếc máy bay ông lái lúc đó khác xa máy bay của Phạm Tuân. Nhưng, theo hồi ức của những người bạn cùng học của Lê Hồng Phong, ông cũng cố gắng bay càng cao càng tốt. Và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tin chắc rằng người Việt Nam sẽ bay vào vũ trụ. Năm 1962, khi tiếp nhà du hành vũ trụ Liên Xô thứ hai German Titov tại Việt Nam, Chủ tịch H Chí Minh đã nói rằng, sẽ có ngày một người Việt sẽ bổ sung cho đội ngũ phi hành gia. Và nhiều thế kỷ trước đó, nhân dân Việt Nam đã sáng tác nên một truyền thuyết tuyệt vời về Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay lên trời.
Ước mơ vũ trụ hàng thế kỷ của người Việt Nam đã trở thành hiện thực cách đây 45 năm. Ngày 31 tháng 7 năm 1980, sau khi hoàn thành thành công chương trình bay, Viktor Gorbatko và Phạm Tuân đã trở về Trái Đất.
Phạm Tuân nhớ lại: “Vào lúc mở cửa khoang sau khi hạ cánh, tôi đã nhìn thấy những khuôn mặt hân hoan của đội tìm kiếm, tôi thấy những nụ cười của người dân địa phương. Bầu không khí trên Trái Đất ngay lập tức tiếp thêm năng lượng cho chúng tôi, xua tan mọi mệt mỏi. Chúng tôi được chào đón như những người gần gũi nhất. Điều này sẽ được ghi nhớ mãi mãi”.
Viktor Gorbatko và Phạm Tuân
© Sputnik / Alexander Mokletsov
Bốn ngày sau khi hạ cánh, Viktor Gorbatko và Phạm Tuân đã trở về thành phố Ngôi Sao ở vùng Matxcơva nổi tiếng là Trung tâm huấn luyện các phi hành gia được đặt theo tên của người đầu tiên bay vào vũ trụ. Ngay sau đó Viktor Gorbatko và Phạm Tuân bế con gái nhỏ trên tay đã đến đặt hoa tại tượng đài Yuri Gagarin, người đã mở ra kỷ nguyên mới trong việc chinh phục không gian. Khi đó, tôi đã hỏi Viktor Gorbatko: ông đánh giá thế nào về công việc của người bạn đồng hành Việt Nam trong không gian vũ trụ?
"Đối với tôi, đây là chuyến bay vũ trụ thứ ba, đối với Phạm Tuân, đây là chuyến bay đầu tiên. Nhưng chúng tôi đã thực hiện một khối lượng công việc tương đương nhau. Anh ấy đã nhanh chóng và hoàn hảo nắm vững mọi kiến thức và kỹ năng cần thiết. Anh ấy đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của kỹ sư bay và nhà nghiên cứu, chứng tỏ mình là một người dũng cảm, một người đồng chí đáng tin cậy. Tôi tự hào về tình bạn với anh ấy, một đại diện vẻ vang của nhân dân Việt Nam".
Với chiến công không gian của mình, Phạm Tuân đã được trao tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô và Anh hùng Lao động Việt Nam. Những người tham gia chuyến bay vũ trụ Việt-Xô: Viktor Gorbatko, Leonid Popov và Valery Ryumin đã được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Việt Nam và Huân chương Hồ Chí Minh.
Trong 45 năm qua, tôi đã có dịp nhiều lần gặp gỡ và trò chuyện với Phạm Tuân, cả trên đất Việt Nam lẫn đất Nga. Nhà du hành vũ trụ đã nói với tôi: Như thể mới ngày hôm qua, tôi vẫn nhớ rõ mọi thứ liên quan đến chuyến bay đó.
"Tôi nhớ rõ cảm xúc của tôi khi cùng với Viktor Gorbatko chúng tôi đã chờ đợi lúc tàu vũ trụ cất cánh, khi chúng tôi đã ngắm nhìn Trái Đất từ không gian. Tôi nhớ rõ lúc tàu vũ trụ kết nối với trạm quỹ đạo, nơi chúng tôi được những người bạn cũ từ thành phố Ngôi Sao - Popov và Ryumin - chào đón, chúng tôi đã làm việc với họ rất hiệu quả, và trò chuyện rất chân thành".
Ký ức về chuyến bay ấy vẫn còn in đậm trong lòng những người đương thời. Đồng chí Hà Đăng, nhà báo, nhà hoạt động cách mạng và chính trị gia có uy tín của Việt Nam, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Tổng Biên tập báo Nhân Dân, Tổng Biên tập tạp chí Cộng sản, đã nói với tôi trong một cuộc phỏng vấn:
"Chúng tôi đã mong đợi sự kiện mà Hồ Chí Minh đã tiên đoán từ lâu. Và cuối cùng, sự kiện này đã đến! Phi hành đoàn Liên Xô-Việt Nam đã mang theo chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, lá cờ của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và bèo tấm Việt Nam vào không gian để làm thí nghiệm. Mỗi phút giây của chuyến bay là niềm tự hào đặc biệt đối với nhân dân Việt Nam, là nguồn lạc quan, sức mạnh mới, niềm tin vào hiệu quả hợp tác với Liên Xô và Nga".
Ông Mai Lộc, đạo diễn của bộ phim “Cánh đồng hoang”, bộ phim này đã giành Huy chương Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Matxcơva, nhớ lại:
"Chúng tôi vô cùng phấn khích khi nghe tin về chuyến bay! Mọi người quây quần bên tivi để theo dõi công việc của các nhà du hành vũ trụ trên trạm gần Trái Đất, để nghe giọng nói của họ vọng về từ không gian xa xôi. Những ngày sau chuyến bay cũng thật khó quên, khi hai anh hùng vũ trụ Viktor Gorbatko và Phạm Tuân thực hiện chuyến đi vòng quanh đất nước chúng tôi, đến Thành phố Hồ Chí Minh. Cuộc gặp gỡ với họ đã trở thành ngày lễ cho toàn thể người dân thành phố. Những con phố mà hai anh em vũ trụ đi qua đều chật kín người, ai nấy đều cầm hoa trên tay. Các nhà điện ảnh Việt Nam đã làm một bộ phim tài liệu về chuyến đi vòng quanh đất nước của hai nhà du hành vũ trụ".
Phạm Tuân nhiều lần nhắc lại rằng, ông là một phi công quân sự được đào tạo tại Liên Xô.
"Trên bầu trời Hà Nội, khi lái chiếc máy bay chiến đấu Liên Xô, tôi đã bắn hạ "pháo đài bay" của Mỹ. Và rồi, trên đất Liên Xô, đất Nga, tôi đã được đào tạo để trở thành một phi hành gia và đã góp phần nâng cao uy tín của Việt Nam lên tầm cao vũ trụ. Quả thật, Liên Xô, nước Nga hậu Xô Viết chính là quê hương thứ hai của tôi".