Sau 13 năm, thị trường vàng quay trở lại mô hình đa thương hiệu như trước đây, bên cạnh thương hiệu vàng miếng SJC. Quy định này nằm trong Nghị định số 232 vừa được Chính phủ ban hành ngày 26-8, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 24 (ban hành ngày 3-4-2012) về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Đây được xem là bước đi thị trường đã mong đợi từ lâu.
Trước đó, ngày 28-5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền của Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, đồng thời cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, đa dạng nguồn cung và góp phần ổn định giá vàng.
Trước năm 2012, trong nước từng tồn tại nhiều thương hiệu vàng miếng như Phượng Hoàng của PNJ, vàng miếng SBJ của Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín, vàng miếng ACB của Ngân hàng Á Châu, hay AAA của Agribank. Tuy nhiên, thương hiệu SJC vẫn được ưa chuộng nhất, khiến nhiều doanh nghiệp có thương hiệu riêng vẫn phải xếp hàng chờ gia công vàng miếng tại SJC, nhất là khi thị trường biến động mạnh.
Trong giai đoạn đó, thị trường vàng liên tục xảy ra các đợt sốt giá, khiến tỷ giá ngoại tệ cũng biến động theo. Việc cho phép ngân hàng huy động vàng và chuyển một phần vốn vàng thành tiền đã tạo điều kiện cho một số ngân hàng tham gia “đánh lên, đánh xuống”, gây ra những đợt sóng dữ dội trên thị trường.
Trước thực trạng này, năm 2012, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện cải cách lớn, đưa SJC trở thành thương hiệu vàng miếng quốc gia duy nhất, đồng thời loại bỏ các thương hiệu vàng miếng khác.
Tuy nhiên, chính sách này cũng để lại hệ quả ngoài mong muốn. Từ chỗ chênh vài trăm nghìn đến vài triệu đồng so với giá vàng thế giới, giá vàng miếng SJC và cả vàng trang sức có lúc cao hơn 18 - 20 triệu đồng/lượng.
Trong hơn một năm qua, khi giá vàng thế giới tăng mạnh bởi bất ổn địa chính trị, thị trường vàng trong nước rơi vào tình trạng khan hiếm nguồn cung do nhiều năm không sản xuất thêm vàng miếng SJC. Nguồn cung càng giảm khi vàng được xuất khẩu dưới dạng trang sức, mỹ nghệ ở thời điểm giá vàng trong nước thấp hơn thế giới.
Hiện tượng chưa từng có xảy ra trong năm 2024 khi người dân phải xếp hàng nhiều ngày liền để mua vàng, trong khi các công ty vàng phải hạn chế bán cho mỗi người tối đa một lượng vàng miếng hoặc 1-2 chỉ vàng nhẫn vì không đủ hàng.
Trước tình hình này, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cùng nhiều chuyên gia đã nhiều lần kiến nghị cần nhanh chóng sửa đổi Nghị định 24 để “cởi trói” cho thị trường, đồng thời kéo giảm khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới. Tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về quản lý thị trường vàng hồi tháng 6-2025, Thủ tướng đã chỉ đạo đưa mức chênh lệch này về 1-2%.