Đáng chú ý, nhà nhập khẩu gạo của Philippines đã quay lại hỏi mua, nhưng doanh nghiệp Việt Nam chưa dám bán vì lo ngại rủi ro.
Bộ Công Thương họp khẩn về xuất khẩu gạo
Ngày 9/9/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện số 160/CĐ-TTg về việc tăng cường thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo.
Để triển khai kịp thời các chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công Thương đã tổ chức hội nghị chuyên đề về xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025 và những năm tiếp theo. Hội nghị tập trung thảo luận và đưa ra các kiến nghị, giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất, xuất khẩu và điều tiết thị trường gạo trong thời gian tới.
Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, gạo là một mặt hàng lương thực thiết yếu, mang ý nghĩa chiến lược, sống còn đối với hàng trăm quốc gia và nhiều châu lục. Đặc biệt, với những nước không có điều kiện tự chủ sản xuất hoặc gặp khó khăn về chính trị - xã hội, gạo trở thành mặt hàng bảo đảm an ninh quốc gia.
Bộ trưởng cũng nhắc lại bối cảnh lịch sử của Việt Nam: trước năm 1986, gạo được coi là mặt hàng chiến lược, là nền tảng để “dân có thực mới vực được đạo”, không chỉ là lương thực mà còn là vấn đề an ninh kinh tế và an ninh chính trị.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, hiện nay, với sản lượng xuất khẩu hàng chục triệu tấn mỗi năm, gạo đã mang về hàng chục tỷ USD, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất nhập khẩu và ngân sách quốc gia, tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu nông dân.
Bộ trưởng nhấn mạnh, khác với nhiều mặt hàng công nghiệp do khối FDI chiếm tỷ trọng lớn nhưng giá trị gia tăng để lại trong nước chưa cao, gạo thực sự đem lại lợi ích trực tiếp, bền vững cho nền kinh tế.
“Bởi vậy, xuất khẩu gạo mang ý nghĩa kinh tế lớn, góp phần khẳng định vị thế và hình ảnh một Việt Nam phát triển, đồng thời đóng góp vào công cuộc giảm nghèo và bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu”, người đứng đầu Bộ Công Thương nêu rõ.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Hồng Diên cũng cảnh báo về những khó khăn gần đây trên thị trường xuất khẩu, điển hình như lệnh cấm của Philippines.
Theo Bộ trưởng, thị trường Philippines, chiếm khoảng 38-40% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, đã tạm dừng nhập khẩu trong hai tháng, dẫn đến khoảng 500.000 tấn gạo bị “ách lại”, gây sức ép lớn lên doanh nghiệp và ảnh hưởng đến giá gạo. Thêm vào đó, Indonesia cũng thu hẹp nhập khẩu gạo, khiến sản lượng xuất khẩu giảm và giá gạo chịu áp lực. Trước tình hình này, Chính phủ đã có chỉ đạo kịp thời. Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 160 nhằm tăng cường thực hiện đồng bộ các giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và điều tiết thị trường gạo.
Bộ trưởng lưu ý: “Đây cũng là dịp để chúng ta rút ra bài học quan trọng, phải đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào một số ít đối tác, tránh bỏ trứng vào một giỏ. Chỉ khi thị trường được mở rộng và cân bằng thì mới giảm thiểu rủi ro, ứng phó hiệu quả trước biến động”.
Xuất khẩu gạo Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro
Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, cập nhật số liệu từ cơ quan Hải quan cho biết, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo đạt gần 6,37 triệu tấn với trị giá hơn 3,26 tỷ USD, tăng 3,7% về lượng nhưng giảm 15,4% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2024 – năm xuất khẩu gạo đạt thành tích cao nhất từ trước tới nay.
Về thị trường xuất khẩu, Philippines tiếp tục là nước nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với gần 2,9 triệu tấn, chiếm 45,9%, tăng 4,2% so với cùng kỳ. Thị trường Bờ Biển Ngà đạt 753,7 nghìn tấn, chiếm 11,85%, tăng gấp 1,5 lần so với cùng kỳ năm trước. Ghana cũng tăng gần 94,8% so với cùng kỳ, đạt 662,4 nghìn tấn, chiếm 10,4%.
Thị trường Trung Quốc, sau nhiều năm sụt giảm liên tục, đã tăng trở lại trong 8 tháng đầu năm, đạt 565,3 nghìn tấn, chiếm 8,9% tổng lượng xuất, tăng 141,3% so với cùng kỳ. Ngược lại, Indonesia giảm gần 97,2% chỉ đạt gần 25,4 nghìn tấn sau khi Chính phủ nước này tuyên bố ngừng nhập khẩu gạo trong năm 2025. Malaysia cũng giảm 45% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, sự tăng trưởng tại các thị trường khác như Philippines, Bờ Biển Ngà, Ghana, Trung Quốc, Bangladesh… đã bù đắp phần nào cho sự sụt giảm này.
Về sản lượng, theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2025 ước đạt 43,143 triệu tấn, giảm 323 nghìn tấn so với cùng kỳ năm 2024. Lúa hàng hóa dành cho xuất khẩu ước khoảng 15,085 triệu tấn, tương đương 7,542 triệu tấn gạo. Nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường Trung Quốc, Bangladesh, châu Phi… dự báo sẽ duy trì ổn định. Việc Ấn Độ nối lại xuất khẩu gạo 100% tấm sẽ tạo áp lực lên giá gạo toàn cầu, nhưng không ảnh hưởng nhiều đến Việt Nam do gạo tấm chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ và tập trung vào phân khúc khác.
Tuy nhiên, xuất khẩu gạo Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro, từ biến đổi thời tiết đến các chính sách xuất nhập khẩu lương thực trên thị trường quốc tế. Việc Ấn Độ gỡ bỏ nhiều hạn chế xuất khẩu từ tháng 9/2024 đã khiến giá gạo thế giới liên tục giảm, trong khi thị trường Philippines tạm ngừng nhập khẩu theo Sắc lệnh số 93 của Tổng thống nước này, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý thị trường trong 4 tháng cuối năm 2025.
Philippines ngỏ lời nhưng Việt Nam chưa dám bán
Để tháo gỡ khó khăn, Bộ Công Thương đang hoàn thiện và trình Chính phủ Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP nhằm xây dựng hành lang pháp lý hoàn thiện, vừa tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho thương nhân tham gia xuất khẩu, vừa kiểm soát chặt chẽ hoạt động này. Bộ cũng chỉ đạo các thương nhân thực hiện nghiêm trách nhiệm báo cáo định kỳ, thu mua tạm trữ và nâng cao hiệu quả công tác dự báo cung – cầu thông qua đánh giá sát tình hình sản xuất mùa vụ, chủng loại, kế hoạch thóc, gạo phục vụ xuất khẩu.
Ông Trần Sơn Hà, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho biết, các doanh nghiệp vẫn theo sát tình hình thị trường Philippines, đồng thời mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác như châu Phi, Trung Quốc, Malaysia.
Ông nhấn mạnh: “Hiệp hội cũng yêu cầu doanh nghiệp tích cực mua tạm trữ của nông dân và giá lúa gạo có xu hướng tăng trở lại. Về thị trường, hiệp hội kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và cơ quan thương vụ nước ngoài hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu chính sách nhập khẩu của các nước có nhu cầu và tìm khách hàng tiềm năng”.
Bà Bùi Thị Thanh Tâm, Chủ tịch Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1), kiến nghị Bộ Công Thương quan tâm có ý kiến với Chính phủ về Luật Thuế giá trị gia tăng, vì chính sách này đang gây khó khăn về nguồn vốn cho doanh nghiệp. Bà cũng đề xuất ngân hàng hỗ trợ thêm về tài chính để doanh nghiệp có điều kiện quay vòng vốn, thu mua từ nông dân, dự trữ và cung cấp cho các hợp đồng xuất khẩu trong thời gian tới.
Tại hội nghị “Sơ kết sản xuất trồng trọt năm 2025, triển khai kế hoạch sản xuất vụ đông xuân 2025-2026 các tỉnh phía Nam” diễn ra tại Đồng Tháp, ông Trần Tấn Đức, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho biết nhu cầu nhập khẩu từ Philippines đã quay trở lại, nhưng doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa dám ký hợp đồng do lo ngại rủi ro.
3 Tháng Chín 2023, 13:34
Ông giải thích, nếu đến tháng 11-2025 Chính phủ Philippines không cấp giấy chứng nhận vệ sinh và kiểm dịch thực vật (SPS-IC) cho thương nhân nhập khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đưa gạo quay lại, gây tổn thất lớn.
“Đợt vừa rồi, có nhiều doanh nghiệp Việt Nam cũng phải chở hàng từ Philippines về, kể cả hàng đưa lên cảng TP.HCM cũng chở về lại kho”, Kinh tế Sài Gòn dẫn lời ông dẫn chứng. Tuy nhiên, ông Đức khẳng định nhu cầu nhập khẩu của Philippines còn rất lớn, riêng gạo Việt Nam dự kiến từ 0,8 đến 1 triệu tấn trong các tháng cuối năm, bởi gạo thơm Việt Nam được người tiêu dùng Philippines ưa chuộng, giá cả hợp lý.
Những tín hiệu tích cực từ thị trường được củng cố nhờ mua dự trữ quốc gia. Tổng cục Dự trữ Nhà nước đang thu mua 280.000 tấn lúa, gạo, đồng thời các doanh nghiệp trúng thầu tích cực gom hàng để giao vào tháng 10-2025, giúp giá lúa gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tăng khoảng 200-300 đồng/kg so với cuối tháng 8-2025.
Ông Đức nhận định, đây là “cửa sáng” cho ngành lúa gạo Việt Nam những tháng cuối năm, đồng thời là cơ hội để doanh nghiệp củng cố thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới xuất khẩu bền vững trong thời gian tới.