"Matryoshka" nước Nga: bằng gỗ và hạt nhân

Công việc đang được tiến hành — ông Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc điện hạt nhân Việt Nam cho biết.

Nhà máy điện hạt nhân mà Nga xây dựng cho Việt Nam sẽ thuộc loại an toàn nhất trên thế giới. Dựa trên cơ sở nào mà chuyên gia Nga và Việt Nam có thể khẳng định điều đó?

Thứ nhất là dựa trên kinh nghiệm của các nhà khoa học hạt nhân Nga. Trong thập kỷ qua, số lượng lần ngừng hoạt động ngoài kế hoạch tại các nhà máy điện hạt nhân Nga thấp hơn chỉ số toàn cầu một cách đáng kể. Phải nói thêm rằng ngừng hoạt động ngoài kế hoạch hoàn toàn không phải là do tai nạn. Nhân viên kỳ cựu chương trình hạt nhân Nga Sergey Boyarkin dẫn ra ví dụ sau đây:

"Hãy hình dung rằng bạn đang đi xe hơi và một bánh xe bị non hơi. Bạn phải dừng lại để bơm. Đây là một điểm dừng bất ngờ, ngoài kế hoạch, nhưng trong mọi trường hợp không phải là một tai nạn. Trong các nhà máy điện hạt nhân IAEA người ta ghi nhận tất cả mọi lần ngừng đột xuất. Mỗi trường hợp đều phải điều tra để tìm nguyên nhân, sau đó phân loại theo tiêu chuẩn quốc tế. Ba cấp độ đầu tiên không phải là tai nạn, đó là khi hoạt động của nhà máy điện hạt nhân buộc phải gián đoạn: có điều gì bắt buộc phải dừng đột xuất, nhưng không đe dọa đến sự an toàn của nhà máy và con người. Cấp độ thứ tư là những vi phạm mà về mặt lý thuyết có thể sẽ gây ra nguy cơ cho sự an toàn. Mức thứ năm và thứ sáu là trường hợp khẩn cấp thực sự. Vụ tai nạn ở Chernobyl và Fukushima Nhật Bản thuộc loại thứ bảy, mức cao nhất. Những vi phạm thường xảy ra tại các nhà máy điện hạt nhân Nga thậm chí thấp hơn cấp độ đầu tiên, gần mức zero. Trên bảng tiêu chuẩn của IAEA, những vi phạm như vậy không được phân loại."

Và đây là một trong nhiều luận chứng về việc nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam sẽ an toàn tuyệt đối. Thông thường, các lò phản ứng được lắp đặt tại các nhà máy điện hạt nhân thuộc một trong hai loại. Loại đầu tiên là lò phản ứng sôi, nơi mà nước và hơi nước đi vào tuabin. Khi nhiên liệu bị đốt cháy, chất phóng xạ cùng với hơi nước có thể lan ra bên ngoài khu vực lò phản ứng. Ngoài ra, sự có mặt của hơi nước là nguy cơ lớn khiến nhiên liệu nóng quá mức, gây ra phản ứng hơi nước zirconium và tất cả những tai nạn khủng khiếp đã xảy ra tại Fukushima và Chernobyl, đều là do có lò phản ứng loại sôi.

Nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam sẽ được xây dựng với loại lò phản ứng nước-nước, sử dụng nước không sôi nén dưới áp suất. Hơn nữa, nước đi vào tuabin không tương tác với nước tiếp xúc qua nhiên liệu. Nước từ không gian lò phản ứng đi ra thậm chí không hề nhiễm phóng xạ. Các nhà khoa học hạt nhân của Nga đã xây dựng ở Nga và ở nước ngoài 66 nhà máy điện với các lò phản ứng điện hạt nhân loại này. Kết quả tổng thể hoạt động của chúng là 1400 năm an toàn. Đặc biệt, nhà máy điện hạt nhân Tianwan do Nga xây dựng ở Trung Quốc được chính thức công nhận là an toàn nhất trong cả nước.

Nhà máy điện hạt nhân mà Nga sẽ xây dựng ở tỉnh Ninh Thuận sẽ còn an toàn hơn nữa. Ngoài hệ thống an toàn chủ động được các nhà khoa học hạt nhân châu Âu thông qua, mà các chuyên gia Nga sử dụng trong khi xây dựng nhà máy điện hạt nhân Tianwan, sẽ còn bổ sung thêm hệ thống an toàn thụ động mà các đối tác Mỹ tiếp nhận. Các hệ thống này không cần điện, hoạt động trên cơ sở định luật cơ bản của trọng lực, nhiệt và nhiệt động lực học. Lũ lụt hay động đất nằm ngoài những định luật này. Những hệ thống thụ động đảm bảo an toàn, ngay cả khi hệ thống tích cực không hoạt động.

Và nếu tiếp tục nói về các lò phản ứng, cần biết rằng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được bố trí các lò phản ứng thế hệ 3+. Xác suất lý thuyết tai nạn trong lò phản ứng loại này là một trường hợp trong khoảng mười triệu năm. Trong khi đó thời hạn hoạt động của các lò phản ứng chỉ là sáu mươi năm.

Nhưng ngay cả trong trường hợp gần như không thực tế này xảy ra, đã lường trước tất cả các biện pháp ngăn chặn chất thải phóng xạ lan ra nggoài khu vực nhà máy. Điều đó sẽ được xây dựng trên theo nguyên tắc "Matryoshka" của Nga, tức là búp bê gỗ gồm nhiều con có kích thước lồng vào nhau. Tất cả các thiết bị nhà máy sẽ được bao bọc trong hai lớp vỏ bảo vệ,  lớp này chồng lên lớp kia. Các lớp bảo vệ kín đến nỗi thậm chí một lớp trong số đó cũng đã có thể đảm bảo sự an toàn cho khu vực xung quanh trong trường hợp tại nhà máy xảy ra tai nạn.

Phương pháp lựa chọn địa điểm để xây dựng nhà máy điện hạt nhân của Nga là cứng rắn nhất trên thế giới. Ví dụ, theo tiêu chuẩn của Nga, bố trí một nhà máy điện hạt nhân tại nơi được xây dựng nhà máy Fukushima ở Nhật Bản là hoàn toàn không thể chấp nhận. Vì vậy, nhà máy tại Việt Nam sẽ được xây dựng có tính đến tất cả các mối nguy hiểm có thể xảy ra, chính ở nơi mà các nguy cơ này là tối thiểu nhất.