Ông Miguel Palacio, người đứng đầu Văn phòng Quan hệ công chúng và Văn thư thuộc Trường đại học Tôn giáo chuyên đào tạo thác sĩ và tiến sĩ mang tên hai vị thánh Cyril và Methodius, đã có mặt tại cuộc gặp mặt cuối cùng của Đại giáo chủ Nga với Fidel Castro vào ngày 14 tháng 2 năm nay. Cuộc gặp này đã diễn ra gần như ngay lập tức sau cuộc gặp lịch sử tại sân bay Havana giữa Đại Giáo Chủ Chính Thống Nga Kirill và Giáo hoàng Francis, người đứng đầu Giáo hội Công giáo La Mã.
Thưa ông Miguel, Fidel Castro đã đón chào Đức Thượng phụ như thế nào?
Fidel đã đón chào rất nồng nhiệt Đức Thượng phụ Kirill. Bà vợ của Fidel — Dalia Soto del Valle đã tiếp đón Đại giáo chủ tại nhà riêng ở Havana, dẫn ông vào phòng khách, nơi ông Castro ngồi ở ghế. Mặc dù thể chất yếu đuối, ông Castro đã đứng lên và chào đón rất nồng nhiệt Thượng phủ Kirill.
Còn có ai tham gia cuộc gặp này? Nội thất nhà riêng của Fidel như thế nào?
Tham gia cuộc gặp còn có người vợ của Fidel — bà Dalia Soto del Valle, con trai của họ Alejandro, cũng như thông dịch viên của Fidel và mấy nhà báo Cuba. Ngôi nhà của Comandante (Tư lệnh) Fidel rất ấm cúng, không chiếm diện tích lớn, nội thất là khá đơn giản.
Liệu Fidel là người theo Đạo? Ông đã cảm nhận thấy niềm tin tôn giáo, thái độ truyền thống, các giá trị về tinh thần?
Niềm tin tôn giáo là một vấn đề rất riêng tư của con người. Theo tôi, việc mô tả một người nào đó theo thái đội với tôn giáo không có vẻ đạo đức. Tuy nhiên, Fidel Castro chắc chắn đánh giá cao vai trò của yếu tố tôn giáo trong các quá trình toàn cầu. Như được biết, khi còn trẻ Fidel đã theo học các trường công giáo.
Vào những năm 80-90 ở Mỹ Latin đã có cuốn sách rất nổi tiếng "Fidel và tôn giáo" — bộ sưu tập của cuộc phỏng vấn của Fidel với một nhà thần học giải phóng Frei Betto, người Brazil. Trong những cuộc trò chuyện, Fidel Castro nói nhiều về những sự trùng hợp giữa chủ nghĩa Mác và Kitô giáo. Xin nhắc lại rằng, vào năm 1998, Fidel đã thông qua quyết định Giáng sinh trở thành ngày nghỉ lễ chính thức ở Cuba.
Tại cuộc gặp đã nói chuyện về những chủ đồ nào?
Sau khi chào mọi người, Fidel ngay lập tức bắt đầu nói về những nghiên cứu mà ông đang tiến hành. Ông quan tâm đến một số thực vật ở châu Mỹ Latinh là rất hữu ích cho y học và nền kinh tế. Ông đã nói chi tiết về kết quả nghiên cứu. Trên bàn làm việc của ông có một đống sách và bài báo. Chúng tôi đã thấy rõ rằng, Fidel làm việc rất tích cực với các tài liệu này. Tại cuộc gặp đã nói về những vấn đề quốc tế khác nhau, mà nhà lãnh đạo của cuộc cách mạng Cuba rất quan tâm (để hiểu điều đó đủ để đọc những bài viết của ông đăng trên tờ Granma).
Tiếp xúc với Fidel có dễ dàng hay không? Ông đã có cảm giác đang giao tiếp với huyền thoại sống hay không?
Fidel là người rất dễ gần, rất thân thiện. Giao tiếp với ông là rất thoải mái. Fidel Castro chú ý lắng nghe từng lời từng chữ của người đối thoại. Đối với tôi đó là những khoảnh khắc đầy cảm xúc, vì tôi đang ngồi bên cạnh huyền thoại sống. Tôi đã thấy Fidel vào mùa xuân năm 2005, khi tôi tham gia một hội nghị quốc tế ở thủ đô Havana. Vào ngày cuối cùng của hội nghị, Comandante, khi đó là Chủ tịch Cuba, đã phát biểu trước các đại biểu tại Cung Hội nghị. Ông đã phát biểu trong thời gian ít nhất bốn giờ. Tôi và một số đại biểu khác đã tiến gần hơn và đã nói chuyện với nhà lãnh đạo Cuba một chút. Và bây giờ, sau 11 năm, nhờ vào Thượng phụ Kirill, tôi đến ngôi nhà riêng của Fidel. Đây là ký ức cảm động mà tôi lưu giữ và sẽ mang theo suốt cuộc đời.
Điều gì là đáng nhớ nhất: những lời nói, cử chỉ của Fidel, bầu không khí cuộc gặp?
Tôi nhớ nhất đôi mắt của ông. Thông minh, sinh động, có cái nhìn sâu sắc. Đây không phải là đôi mắt của cụ già. Ông muốn sống, muốn làm việc, ông quan tâm đến tất cả mọi thứ. Khi Đại giáo chủ Kirill trao tặng những món quà — huy chương nhân dịp lễ đăng quang cho giáo chủ mới, cuốn sách với các văn bản và hình ảnh về hoạt động phụng vụ của Chính thống giáo, Fidel xem kỹ, đặt câu hỏi.
Fidel vẫn theo tinh thần cách mạng, vẫn vì tự do, tình huynh đệ, và bình đẳng?
Tôi không thể đánh giá về điều đó, nhưng, Fidel vẫn là một người đầy cảm xúc, rất nhiệt tình, đó là những phẩm chất nổi tiếng của ông. Mặc dù đau ốm (ngoài viêm dạ dày gây khó chịu, ông đã có vấn đề với đầu gối và nhiều vấn đề khác), Comandante Fidel rất tích cực tham gia nói chuyện, có dáng đi nhanh nhẹn.
Phải chăng nhà thờ đẹp của Nga đã xuất hiện ở Havana nhờ Fidel?
Vào năm 2004, tại cuộc gặp với Giáo chủ Kirill của Smolensk và Kaliningrad, Fidel đã đề xuất sáng kiến xây dựng một nhà thờ Chính thống giáo Nga tại Havana như tượng đài hữu nghị Nga-Cuba, và ông tỏ ý sẵn sàng đóng vai trò "chính ủy của công trường". Hơn nữa, vị lãnh tụ Cuba đề nghị Thượng phụ lựa chọn nơi xây dựng nhà thờ. Theo lời khuyên của nhà sử học Eusebio Leal, người có uy tín ở Cuba, các chuyên gia đã lựa chọn một địa điểm ở khu phố cổ La Habana Vieja gần các di tích lịch sử và văn hóa của thủ đô.
Sau đó Fidel, cùng với giáo chủ Kirill, đã đặt chữ ký dưới hai văn kiện bằng tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha về khởi công xây dựng nhà thờ. Và Fidel giữ lại cho mình văn bản bằng tiếng Tây Ban Nha.
