Như đã hứa ở bài trước, trong bài học này chúng tôi sẽ kể với các bạn về động từ giả định trong tiếng Nga. Như tên gọi cũng có thể thấy, thể giả định nghĩa là không có thật, mà là hành động có thể xảy ra, tưởng tượng hay là mong muốn. Thí dụ:
ЕСЛИ БЫ Я СТАЛА ВОЛШЕБНИЦЕЙ, Я БЫ ВСЕХ ЛЮДЕЙ СДЕЛАЛА СЧАСТЛИВЫМИ. Nếu như (Giá như) tôi trở thành thuật sĩ (có phép màu), tôi đã làm tất cả mọi người hạnh phúc.
Giá như thành thuật sĩ, đã làm (mọi người) hạnh phúc. Những hành động này chỉ là tưởng tượng, không thể có trong thực tế, vì rằng các thuật sĩ, phù thủy, bà tiên tốt bụng… chỉ tồn tại trong chuyện cổ tích.
ЕСЛИ БЫ НЕ БЫЛО ДОЖДЯ, МЫ ПОШЛИ БЫ В ПАРК. Nếu như không mưa thì chúng tôi đi công viên.
Nếu không mưa, thì đi chơi công viên. Đây là hành động có thể. Bây giờ đang mưa nhưng sau vài giờ có thể sẽ không mưa nữa. Hôm nay chúng ta không đi công viên vì trời mưa, còn ngày mai, thời tiết tốt thì sẽ vui lòng đi tới đó chơi.
Я БЫ В ЛЕТЧИКИ ПОШЕЛ — ПУСТЬ МЕНЯ НАУЧАТ! Tôi những muốn vào phi công! Hãy để người ta dạy (huấn luyện, đào tạo) tôi!
Đây là những dòng trong bài thơ nổi tiếng của thi sĩ Vladimir Mayakovski nhan đề "Cái gì là tốt cái gì là xấu". Ở đây từ giả định biểu đạt hành động mà chủ thể mong muốn tiến hành.
Động từ giả định trong tiếng Nga cấu tạo từ động từ thời quá khứ theo giống, số cần thiết và phụ từ (tiểu từ, trợ từ, phụ ngữ) БЫ. Xin lưu ý, phần phụ từ này có thể đặt ở những vị trí khác nhau trong câu, dù đứng trước hoặc sau động từ thì nghĩa vẫn không thay đổi. Có thể nói:
Я СДЕЛАЛА БЫ ВСЕХ СЧАСТЛИВЫМИ.
Mà cũng có thể nói:
Я БЫ СДЕЛАЛА ВСЕХ СЧАСТЛИВЫМИ.
Khi trong mệnh đề có một vài động từ ở trạng thái giả định, phụ từ БЫ có thể chỉ đi với một trong các động từ. Thí dụ:
ЕСЛИ БЫ У МЕНЯ БЫЛО ВРЕМЯ, Я ЗАНЯЛАСЬ БЫ ТАНЦАМИ, ХОДИЛА В БАССЕЙН, ИЗУЧАЛА ЙОГУ. Nếu như (Giá như) có thời gian, tôi đã học khiêu vũ, đi bơi, tập yoga.
Học khiêu vũ, đi bơi, tập yoga — tất cả những hành động này đều là mong muốn chứ không là hiện thực. Chúng ta đang thấy là phụ từ БЫ chỉ cần đi kèm động từ đầu tiên, là đủ diễn tả tính chất giả định của những hành động mà chủ thể muốn làm nếu có thời gian.
Hình thái giả định thường được sử dụng để thể hiện nét lịch sự của yêu cầu, đề nghị hay làm nhẹ bớt tính chất mệnh lệnh, chỉ thị.
НЕ МОГЛИ БЫ ВЫ ГОВОРИТЬ ПОТИШЕ? Các vị có thể nói khẽ hơn được không? Giá như các vị nói khẽ hơn nhỉ?…
Nói như vậy lịch sự hơn là yêu cầu được biểu đạt bằng mệnh lệnh thức:
ГОВОРИТЕ, ПОЖАЛУЙСТА, ТИШЕ! Vui lòng nói khẽ hơn!
Hay một yêu cầu khác:
ПОСИДЕЛ БЫ ТЫ ХОТЬ МИНУТУ СПОКОЙНО! Giá cậu ngồi yên cho một phút!
Đây là hình thức ra lệnh nhưng nhẹ nhàng hơn là mệnh lệnh thức:
СИДИ СПОКОЙНО! Hãy ngồi yên!
Khi biểu đạt nguyện vọng, mong muốn, phụ từ БЫ có thể không gắn với động từ thời quá khứ, mà với động từ nguyên thể, vô định.
КАК ЖАРКО! ВЫПИТЬ БЫ СЕЙЧАС ХОЛОДНОГО КВАСУ! Nóng bức thế! Giá bây giờ được uống nước kvas lạnh!
Ở đây phụ từ БЫ bổ trợ cho động từ ВЫПИТЬ, đứng ở dạng vô định.
Các bạn thân mến, để hiểu rõ hơn nên sử dụng động từ tiếng Nga trong dạng thức giả định như thế nào, ta hãy nghe câu chuyện nhỏ sau đây.
ДЕТИ В ШКОЛЕ ПИСАЛИ СОЧИНЕНИЕ НА ТЕМУ «ЕСЛИ БЫ Я БЫЛ…». Bọn trẻ ở trường viết bài tập làm văn (luận) theo chủ đề "Nếu em là…". АНТОН НАПИСАЛ: «Я БЫ ХОТЕЛ БЫТЬ КАПИТАНОМ КОРАБЛЯ. Я ПЛАВАЛ БЫ ПО МОРЯМ И ОКЕАНАМ, УВИДЕЛ МНОГО РАЗНЫХ СТРАН И НАРОДОВ, ВЫУЧИЛ МНОГО ЯЗЫКОВ». Anton viết: "Em muốn làm thuyền trưởng tàu biển. Em muốn bơi trên biển và đại dương, được thấy nhiều đất nước và dân tộc khác nhau, học được nhiều thứ tiếng". СЕРЕЖА ХОТЕЛ БЫ СТАТЬ ЮРИСТОМ, АНДРЕЙ — МУЗЫКАНТОМ, А НИНА — ВРАЧОМ. Seriozha muốn trở thành nhà luật học, Andrei (muốn) thành nhạc sĩ, còn Nina (muốn) thành bác sĩ. САМОЕ ИНТЕРЕСНОЕ СОЧИНЕНИЕ БЫЛО У МАШИ. Bài luận thú vị nhất là của Masha. ОНА НАПИСАЛА: «ЕСЛИ БЫ Я БЫЛА ПТИЦЕЙ, Я БЫ ЛЕТАЛА НАД ЗЕМЛЕЙ, ЖИЛА В САМЫХ КРАСИВЫХ МЕСТАХ И ДРУЖИЛА С САМЫМИ ДОБРЫМИ ЛЮДЬМИ». Cô bé viết rằng: "Giá như em là một cánh chim, em sẽ được bay trên Trái đất, sống ở những nơi tươi đẹp nhất và kết thân với những người tốt bụng nhất".
Các bạn thân mến, bài học hôm nay của chúng ta kết thúc ở đây. Đề nghị các bạn tập luyện cách dùng động từ giả định: hãy nghĩ ra những yêu cầu lịch sự, viết chuyện kể ngắn về mơ ước của mình…Mời các bạn tham khảo chuyên mục Học tiếng Nga trên trang Sputnik theo địa chỉ https://vn.sputniknews.com/
Xin tạm biệt và hẹn đến những cuộc gặp mới!
ДО СВИДАНЬЯ!
