Chúng ta tiếp tục làm quen với tính động từ của tiếng Nga. Xin nhắc lại, tính động từ là dạng có đặc trưng kết hợp của cả động từ lẫn tính từ. Giống như động từ, tính động từ có thể và thì phù hợp. Lại cũng giống như tính từ, tính động từ cần biến đổi theo giống, số, cách và đi kèm với từ liên quan nhất định. Các bạn đã biết phương thức cấu tạo tính động từ chủ động thì hiện tại và thì quá khứ, dùng để biểu thị hành động đang được thực hiện bây giờ hoặc đã thực hiện trong quá khứ. Nào, chúng ta cùng ôn lại một chút nhé.
РАБОЧИЕ, СТРОЯЩИЕ ЭТОТ ДОМ, ОБЕДАЮТ В СОСЕДНЕЙ СТОЛОВОЙ. Các công nhân xây dựng ngôi nhà này đang ăn trưa ở nhà ăn bên cạnh.
Các công nhân đang xây dựng ngôi nhà — hành động diễn ra bây giờ. Vì thế СТРОЯЩИЕ là tính động từ thì hiện tại. Tính động từ này được cấu tạo từ động từ chia ở ngôi thứ 3 số nhiều với trợ giúp của tiếp vĩ ngữ (hậu tố) —ЯЩ. СТРОЯТ-СТРОЯЩИЕ. Tính động từ đi kèm với danh từ số nhiều РАБОЧИЕ, vì vậy có đuôi giống như tính từ số nhiều —ИЕ.
ЧЕЛОВЕК, ЗВОНИВШИЙ МНЕ ВЧЕРА ПО ТЕЛЕФОНУ, НЕ НАЗВАЛ СВОЕГО ИМЕНИ. Người (đã) gọi điện cho tôi hôm qua đã không xưng tên.
Một người đã gọi điện vào hôm qua. Vì thế ЗВОНИВШИЙ là tính động từ thì quá khứ. Để tạo tính động từ thì quá khứ, cần bỏ đuôi —ТЬ của động từ nguyên thể rồi thêm vào đó tiếp vĩ ngữ —ВШ. ЗВОНИТЬ —ЗВОНИВШИЙ.
Bởi từ ЧЕЛОВЕК có quan hệ với tính động từ này là danh từ giống đực số ít, do đó cả tính động từ cũng có đuôi như của tính từ giống đực số ít, là —ИЙ.
Xin các bạn chú ý, mỗi tính động từ mà chúng tôi dẫn ra ở đây đều có những từ phụ thuộc đi cùng. Gắn với tính động từ СТРОЯЩИЕ là danh từ ДОМ và đại từ chỉ định liên quan ЭТОТ. Gắn với tính động từ ЗВОНИВШИЙ là danh từ kèm giới từ ПО ТЕЛЕФОНУ, đại từ МНЕ và trạng từ (phó từ) thời gian ВЧЕРА. Tính động từ cùng với từ phụ thuộc tạo thành trạng động từ. Nếu trạng động từ đứng sau từ mà nó đi kèm thì được phân cách bằng dấy phẩy. Nếu trạng động từ đứng trước từ này thì đương nhiên không cần dấu phẩy ngăn cách.
ЧЕЛОВЕК, ЗВОНИВШИЙ МНЕ ВЧЕРА ПО ТЕЛЕФОНУ, НЕ НАЗВАЛ СВОЕГО ИМЕНИ.
Trong mệnh đề này cần đến dấu phẩy.
Thế nhưng khi thay đổi vị trí các từ mà câu vẫn có nghĩa như trên
ЗВОНИВШИЙ МНЕ ВЧЕРА ПО ТЕЛЕФОНУ ЧЕЛОВЕК НЕ НАЗВАЛ СВОЕГО ИМЕНИ.
Thì không cần đến dấu phẩy nữa.
Các bạn thân mến, chúng ta đã ôn lại về tính động từ chủ động trong tiếng Nga. Bây giờ ta sẽ làm quen với một dạng nữa của loại động từ này — tính động từ bị động.
Tính động từ chủ động biểu đạt những hành động mà chủ thể thực hiện. Còn tính động từ bị động chỉ những hành động mà chủ thể lại là đối tượng chịu, nhận hành động đó. Mời các bạn cùng xem xét để phân biệt nhé.
ЗА СТОЛОМ СИДИТ СТУДЕНТ, ЧИТАЮЩИЙ КНИГУ. Ngồi sau bàn là anh sinh viên đang đọc sách (Anh sinh viên ngồi sau bàn đọc sách).
Tính động từ trong câu này chỉ hành động mà anh sinh viên đang làm. Tính động từ ЧИТАЮЩИЙ đi kèm với chủ thể СТУДЕНТ.
Còn trong câu sau:
КНИГА, ЧИТАЕМАЯ СТУДЕНТОМ, ЛЕЖИТ НА СТОЛЕ. Cuốn sách mà anh sinh viên đang đọc (thì) nằm trên bàn.
ЧИТАЕМАЯ là tính động từ bị động thì hiện tại. Nó biểu đạt hành động mà chủ thể — cuốn sách — đang chịu. Sách đang được đọc.
Tính động từ bị động thì hiện tại được tạo từ động từ ngôi thứ nhất số nhiều.
МЫ ЧИТАЕМ — ЧИТАЕМАЯ. МЫ ПРОИЗВОДИМ — ПРОИЗВОДИМЫЙ.
Các bạn thấy đấy, tiếp vĩ ngữ của tính động từ bị động trùng với đuôi của động từ ngôi thứ nhất số nhiều. Còn đuôi của tính động từ này tùy thuộc vào giống, số và cách của danh từ mà nó đi kèm.
Mời các bạn nghe thêm vài thí dụ nữa về phương thức dùng tính động từ bị động.
ГАЗ, ДОБЫВАЕМЫЙ В РОССИИ, ЭКСПОРТИРУЕТСЯ В ЕВРОПУ. Khí đốt khai thác ở Nga được xuất khẩu sang châu Âu.
МНЕ НРАВЯТСЯ ВСЕ ИЗУЧАЕМЫЕ В УНИВЕРСИТЕТЕ ПРЕДМЕТЫ. Tôi thích tất cả những môn được học ở đại học tổng hợp.
ТОВАРЫ, ПРОДАВАЕМЫЕ В НАШЕМ МАГАЗИНЕ, ПОЛЬЗУЮТСЯ БОЛЬШИМ СПРОСОМ У ПОКУПАТЕЛЕЙ. Các hàng hóa bán trong cửa hiệu của chúng tôi có nhu cầu lớn trong người mua (được nhiều người mua).
Mới nhìn thì tính động từ ПРОДАВАЕМЫЕ không khác gì những tính động từ bị động khác. Điểm riêng là ở chỗ cấu tạo của nó. Bởi như các bạn đã biết tính động từ bị động cấu tạo từ động từ chia ngôi thứ nhất số nhiều. Còn động từ gốc ДАВАТЬ — đưa cho, mang cho… và các động từ phái sinh từ nó là ПРОДАВАТЬ — bán, СОЗДАВАТЬ — tạo thành, ИЗДАВАТЬ — xuất bản, ấn hành, ВЫДАВАТЬ — cấp phát, trao thưởng, ПРЕДАВАТЬ — phản bội và những phái sinh khác trong ngôi thứ nhất số nhiều lại nghe như ở dạng nguyên thể, vì mất hậu tố —ВА.
ПРОДАВАТЬ — ПРОДАЁМ, ИЗДАВАТЬ — ИЗДАЁМ, СОЗДАВАТЬ — СОЗДАЁМ.
Lẽ ra theo qui tắc cấu tạo tính động từ bị động chúng cần phải là:
ПРОДАЁМ — ПРОДАЁМЫЙ, ИЗДАЁМ — ИЗДАЁМЫЙ, СОЗДАЁМ — СОЗДАЁМЫЙ.
Nhưng trong tiếng Nga lại không có những tính động từ như vậy. Ở dạng thức tính động từ bị động từ những động từ này ghi nhận sự trở lại của tiếp vĩ ngữ —ВА và chúng ta có tính động từ động từ như sau:
ПРОДАВАЕМЫЙ, ИЗДАВАЕМЫЙ, ВЫДАВАЕМЫЙ, СОЗДАВАЕМЫЙ, ПРЕДАВАЕМЫЙ.
КАРТИНА, СОЗДАВАЕМАЯ СЕЙЧАС В МАСТЕРСКОЙ ХУДОЖНИКА, БУДЕТ ИМЕТЬ БОЛЬШОЙ УСПЕХ. Bức tranh được tạo ra bây giờ trong xưởng vẽ của họa sĩ, sẽ có thành công lớn.
Cần nhận thấy rằng tính động từ bị động thì hiện tại trong tiếng Nga hiện đại thường được dùng nhiều trong văn viết hơn là trong văn nói. Khi chuyện trò người ta hay thay chúng bằng mệnh đề phụ thuộc với từ КОТОРЫЙ.
КАРТИНА, СОЗДАВАЕМАЯ СЕЙЧАС В МАСТЕРСКОЙ ХУДОЖНИКА, БУДЕТ ИМЕТЬ БОЛЬШОЙ УСПЕХ. Bức tranh đang được tạo ra bây giờ trong xưởng vẽ của họa sĩ, rồi sẽ đạt thành công lớn.
КАРТИНА, КОТОРАЯ СОЗДАЕТСЯ СЕЙЧАС В МАСТЕРСКОЙ ХУДОЖНИКА, БУДЕТ ИМЕТЬ БОЛЬШОЙ УСПЕХ. Bức tranh (mà) được tạo ra bây giờ trong xưởng vẽ của họa sĩ, rồi sẽ đạt thành công lớn.
Còn bây giờ là một thí dụ văn chương.
НАМИ ТЫ БЫЛА ЛЮБИМА И ДЛЯ МИЛОГО ХРАНИМА.
Với chúng tôi, em là cô gái yêu quí (và) để (chúng tôi) che chở nâng niu.
Đây là một câu trong tác phẩm "Chuyện cổ tích về nàng quận chúa bạc mệnh và bảy tráng sĩ". Đại thi hào Nga Aleksandr Pushkin đã đưa ra phiên bản của mình khi sáng tác chuyện cổ tích về Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn.
Còn tính động từ bị động thì quá khứ là dạng động từ được sử dụng rất rộng rãi. Nhưng đó sẽ là nội dung trong bài học kế tiếp. Bây giờ đề nghị các bạn hãy luyện tập cấu tạo tính động từ bị động thì hiện tại.
Vẫn như mọi khi, các bạn có thể tham khảo bài học trong chuyên mục "Học tiếng Nga" trên trang điện tử của đài chúng tôi https://vn.sputniknews.com. Xin tạm biệt và hẹn gặp lại.
ДО СВИДАНЬЯ!
