- Gần đây, Đại học Liên bang Sibiri đã cấp văn bằng tốt nghiệp cho các kỹ sư đầu tiên được đào tạo theo chương trình CDIO. Bản chất của dự án thí điểm này là gì? Tại sao nhiều chuyên gia gọi CDIO là một dự án thượng lưu và tốn kém?
— CDIO là một sáng kiến quốc tế khởi nguồn từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Gần 10 năm trước MIT đã đề xuất sáng kiến này để đối phó với cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực giáo dục kỹ thuật.
Ở tất cả các nước trên thế giới đều ghi nhận những hiện tượng khủng hoảng trong lĩnh vực này: các chuyên gia nhận được bằng tốt nghiệp không thể giải quyết các vấn đề kỹ thuật trong chu kỳ sản xuất — từ sáng chế đến tái chế sản phẩm. Đáng tiếc, sinh viên tốt nghiệp các trường đại học chỉ có thể quản lý giai đoạn kỹ thuật, mà nghề kỹ sư là đa dạng và phong phú hơn.
Khi chúng tôi bắt đầu tìm hiểu về chương trình giáo dục kỹ thuật thế hệ mới thì đã hướng tới các nhà tuyển dụng. Tất cả họ đều nhất trí cho rằng, "chương trình đào tạo lý thuyết của sinh viên tốt nghiệp là tuyệt vời, nhưng, điều đó không có gì chung với các công việc thực tế của kỹ sư".
Hiện nay, cũng như 10-20 năm trước, trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, kỹ sư trẻ được khuyên bảo nên quên mọi thứ mà anh ta đã được dạy ở trường đại học. Ngay cả các chương trình sau đại học và thực tập đều xa lạ với các công việc thực tế của người kỹ sư. Chính bởi vậy chúng tôi đã đi đến kết luận rằng, dự án CDIO do Skoltekh từ Skolkovo khởi xướng có thể cực kỳ hữu ích — nó được định hướng thực hành và có liên hệ rõ ràng với người sử dụng lao động. Ngay từ đầu sinh viên tham gia giải quyết các vấn đề kỹ thuật cụ thể, đề xuất những ý tưởng để sản xuất sản phẩm hoặc công nghệ mới, thực hiện các công việc thiết kế.
CDIO dựa trên 12 tiêu chuẩn giáo dục được phát triển bởi các chuyên gia quốc tế hàng đầu trong lĩnh vực giáo dục kỹ thuật. Các tiêu chuẩn đó tạo thành một hệ thống nhất định mà việc thực hiện tối đa các tiêu chuẩn đó mang lại kết quả giáo dục mới.
- Trong chương trình CDIO có những môn học mới nào?
— Những năm gần đây, trong nghề kỹ sư đã ghi nhận những hiện tượng quan trọng liên quan đến các khái niệm như sinh thái học, trách nhiệm nghề nghiệp về công việc của mình, vv. Ví dụ, ở Nhật Bản, sinh viên năm thứ 4 có môn học "Đạo đức kỹ thuật" để biết câu trả lời cho hai câu hỏi đơn giản: sáng chế kỹ thuật này sẽ giúp cho con người như thế nào và điều gì sẽ xảy ra với thiết bị này sau khi ngưng sử dụng. Bây giờ chúng tôi cũng bắt đầu giảng dạy môn học này tại một số lớp học.
Hơn nữa, chúng tôi đã phải thay đổi chương trình giáo dục, xem xét lại thành phần các bài giảng lý thuyết và đưa vào chương trình một số môn học từ cái nhìn đầu tiên rất xa lạ với việc đào tạo kỹ sư, chẳng hạn như "Sản xuất sạch hơn", "Thiết kế công nghiệp", "Quản lý dự án" và những môn học khác.
Môn học "Lịch sử" theo truyền thống được nghiên cứu ở trường trung học và đại học, nhưng, chúng tôi cho rằng, nó có thể được thay thế bằng môn học "Lịch sử và Triết học Khoa học và Công nghệ" (chương trình dựa trên những ý tưởng được phát triển tại chi nhánh Siberia của Viện Hàn lâm Khoa học Nga có trụ sở ở Akademgorodok, tỉnh Novosibirsk). Theo chương trình này, sinh viên kết nối các thành tựu kỹ thuật với lịch sử của nhân loại, xem xét chúng như động lực của sự phát triển xã hội, và phát hiện mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả. Họ có cách nhận thức khác về các sự kiện lịch sử, hiểu được vai trò của những khám phá kỹ thuật vào thời điểm nhất định. Kết quả là, các giáo viên lịch sử của trường chúng tôi đã phải sửa đổi đáng kể khái niệm của mình về công việc giảng dạy và thiết lập giao tiếp với các giáo viên môn kỹ thuật.
Tình hình với môn học ngoại ngữ tương tự như vậy: chúng tôi phải tăng cường giáo dục ngoại ngữ cho sinh viên. Trong hai năm học đầu tiên, sinh viên bắt buộc học ngoại ngữ, sau đó họ lựa chọn ngoại ngữ chuyên nghiệp theo ngành. Các bạn trẻ làm việc tự do với các cơ sở dữ liệu và các tạp chí quốc tế. Về mặt này, đôi khi sinh viên có kiến thức phong phú hơn về một số vấn đề so với nhà quản lý, người không giỏi ngoại ngữ như vậy.
- Trong quá trình thực hiện dự án đại học SFU phải giải quyết những vấn đề nào?
— Vấn đề chính là đội ngũ nhân sự. Để chương trình giảng dạy của chúng tôi có quyền tham gia vào dự án CDIO, cần phải đáp ứng hai tiêu chí lựa chọn. Tiêu chí đầu tiên là "chủ nhân sống", tức là phải có một người sẵn sàng tham gia quá trình giáo dục không chỉ về mặt hình thức, như thường xảy ra, mà trên thực tế tham gia vào việc đánh giá các công việc của sinh viên, phụ trách một số môn học. Chúng tôi đã có những người như vậy. Chương trình CDIO đang được thực hiện trong sự hợp tác với tập đoàn RUSAL, tập đoàn Gazprom, công ty Sibgenco và các nhà tuyển dụng khác.
Tiêu chí thứ hai là các giáo viên có giải pháp sáng kiến, những người không hài lòng với công việc giảng dạy hiện tại và đang cố gắng tìm giải pháp mới để phát triển nghề nghiệp. Chúng tôi rất chú trọng các biện pháp nâng cao trình độ giáo viên, phương pháp nâng cao trình độ chuyên môn. Giáo dục là một ngành công nghiệp công nghệ cao. Nếu chúng tôi không áp dụng các công nghệ mới trong ngành này thì sẽ không nhận được kết quả cao.
Mỗi năm các giáo viên đều có 1-2 khóa học nâng cao kỹ năng chuyên môn. Điều này được quy định trong các tiêu chuẩn giáo dục: theo tiêu chuẩn thứ nhất, bất kỳ giáo viên nào phải nâng cấp kỹ năng chuyên môn tại doanh nghiệp của chủ nhân để hiểu được bối cảnh kỹ thuật hiện tại, và tiêu chuẩn thứ hai — mỗi giáo viên phải cải thiện chất lượng giảng dạy.
- Vấn đề đội ngũ nhân sự đã được giải quyết xong chưa?
Chưa được giải quyết xong. Cần phải hiểu rằng, giáo dục là một ngành bảo thủ. Chúng tôi cảm thấy có sức đề kháng cao đối với những thay đổi trong bộ máy quản lý cũng như trong các tập thể giáo viên. Chúng tôi đang tạo ra một cộng đồng mới, đôi khi thậm chí vi phạm những quy tắc truyền thống, ví dụ, quy tắc về hoạt động tự trị của giáo viên: sau khi bước vào lớp học, giáo viên là người "ông chủ" tại đó. Nhưng, chúng tôi có tinh thần đồng đội, như thường lệ trong lớp học có 2-3 giáo viên, đôi khi họ nói cùng một lúc bằng những ngôn ngữ khác nhau.
CDIO yêu cầu tích hợp các môn học, bài tập và bài giảng với nhau. Ví dụ, để sinh viên nói tiếng Anh khi nghiên cứu một thiết bị vật lý hoặc lắp ráp thiết bị theo nguyên tắc "loại bỏ các bộ phận thừa". Các sinh viên phải giao tiếp bằng tiếng nước ngoài.
Ngoài ra, chúng tôi dạy sinh viên biết cách chơi video game để phục vụ nghề nghiệp tương lai. Phương pháp này hiện đang rất phổ biến trên thế giới. Để thu hút được sinh viên nhiệt tình học tập, trong học kỳ đầu tiên họ chơi trò chơi STEM, mà nhiệm vụ chính của nó là làm cho họ nhận thức được rằng, không thể sáng chế một thiết bị kỹ thuật nào nếu không có môn vật lý và toán học… Bằng cách này, chúng tôi khuyến khích sinh viên nghiên cứu các môn học phức tạp, luôn là khó khăn nhất trong năm học thứ nhất.
- Mỗi sinh viên nhất thiết phải thực hiện dự án cá nhân hoặc dự án nhóm để các chuyên gia công khai đánh giá kết quả của công việc này. Có những dự án thú vị nào chưa?
— Gần đây, nhóm sinh viên của chúng tôi đã thực hiện dự án cải thiện xe lăn cho đội vận động viên Paralympic chơi môn curling (bi đá trên băng). Một dự án khác là chiếc ghế dài quanh một cây kỳ lạ có cành cây trông rất tuyệt vời y như mời trẻ em chơi vui. Ngoài ra, sinh viên đã phát minh ra và phát triển một thiết bị kỹ thuật để hàn, tạo ra mối hàn có chiều dài lớn. Con người không thể tạo ra mối hàn dài như vậy vì bàn tay con người chỉ có thể đạt tới không quá một mét. Các bạn sinh viên cũng đã phát minh ra máy hàn ống tròn.
Còn có một dự án thú vị của sinh viên được gọi là "Vật lý cho học sinh", trong đó các hiện tượng vật lý và những dự án xã hội được giới thiệu theo phương pháp trực quan, ví dụ, những nơi thu gom rác thải điện tử. Chúng tôi có nhiều sinh viên — tất cả các dự án đều là rất thú vị và đa dạng.
