Sau 13 ngày điều hành phiên xét xử 92 bị cáo trong vụ án tổ chức đánh bạc trực tuyến lớn nhất cả nước, thẩm phán Nguyễn Thị Thùy Hương (Chánh tòa Kinh tế, TAND tỉnh Phú Thọ) đã trao đổi với VnExpress về phiên tòa.
- Khó khăn và áp lực lớn nhất của bà khi xét xử vụ án này là gì?
— Vụ án có số bị cáo đông với hơn 100 nghìn bút lục kèm theo hàng nghìn chứng từ, hóa đơn, sao kê tài khoản ngân hàng. Tòa án phải chứa trong bảy tủ hồ sơ, huy động hơn 10 thư ký kiểm đếm trong hai ngày.
Khó khăn lớn nhất trong vụ này chính là bị hạn chế về thời gian tố tụng. Để đảm bảo đưa vụ án ra xét xử đúng thời hạn tố tụng ngay khi hồ sơ được chuyển sang tòa án, tôi cùng thành viên của HĐXX đã nghiên cứu cả ngoài giờ hành chính và thứ bảy, chủ nhật. Nhiều hôm xuyên đêm đến sáng.
Nhiều người cho rằng bị cáo Phan Văn Vĩnh (cựu tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát), Nguyễn Thanh Hóa (cựu cục trưởng C50, Bộ Công an), Nguyễn Văn Dương (cựu chủ tịch công ty bình phong của C50 —CNC), Phan Sào Nam (cựu chủ tịch VTC Online) có mối quan hệ rộng, nhiều tiền nhưng chúng tôi xác định mọi công dân đều bình đẳng về địa vị pháp lý trên tinh thần thượng tôn pháp luật.
Do vậy, tôi cùng các thành viên HĐXX không phải chịu bất kỳ một áp lực nào. Trước, trong và sau khi kết thúc phiên tòa, chúng tôi không bị đe dọa hay mua chuộc.
- Những bị cáo trên có vai trò quan trọng trong vụ án, vì sao tòa lại xét hỏi sau cùng?
— Phiên tòa có tới 92 bị cáo, đa dạng về thành phần, trình độ học vấn nên việc xét hỏi được chuẩn bị kỹ với nhiều phương án.
Các bị cáo đầu vụ gồm Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam, Phan Văn Vĩnh, Nguyễn Thanh Hóa được xét hỏi cuối cùng để họ được nghe phần xét hỏi của 88 bị cáo, từ đó nhận thức được hậu quả rất nghiêm trọng do hành vi phạm tội đã gây ra.
- Thái độ cũng như tình trạng sức khỏe của các bị cáo, đặc biệt là hai cựu tướng công an đã gây những khó khăn gì cho HĐXX khi điều hành phiên tòa?
— Sau khi nghiên cứu hồ sơ, HĐXX nhận thấy không riêng hai bị cáo Vĩnh, Hóa còn có nhiều bị cáo trong vụ án có sức khỏe không tốt, liên quan đến các bệnh như tim mạch, huyết áp cao. Có các bị cáo vừa trải qua phẫu thuật.
HĐXX đặc biệt quan tâm đến việc đảm bảo sức khỏe cho các bị cáo. Chúng tôi đề xuất TAND tỉnh Phú Thọ bố trí phòng y tế ngay sát hội trường xét xử để xử lý kịp thời các tình huống xấu về sức khỏe.
- Vì sao mức phạt tòa tuyên với bị cáo Phan Văn Vĩnh, Nguyễn Thanh Hóa cao hơn đề nghị của VKS?
— Bản án đã tuyên được căn cứ kết quả tranh tụng công khai tại phiên tòa trên cơ sở ý kiến của các thành viên HĐXX; quyết định theo đa số, độc lập và tuân theo pháp luật.
Việc xử lý về trách nhiệm hình sự với bị cáo Vĩnh, Hóa từng là cán bộ, Đảng viên tốt; có đóng góp lớn trong công tác, là điều không mong muốn. Tuy nhiên, HĐXX thấy cần phải trừng trị thật nghiêm minh, có hình phạt nghiêm khắc để thể hiện sự bình đẳng của pháp luật, đồng thời tạo niềm tin trong nhân dân.
Tất cả các bị cáo đều được HĐXX xem xét đầy đủ các yếu tố như nhân thân, điều kiện, hoàn cảnh phạm tội, các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, tính chất, vị trí, vai trò, mức độ hành vi phạm tội để có sự phân hóa. Từ đó, HĐXX quyết định mức hình phạt cho từng bị cáo đảm bảo tính nghiêm minh nhưng vẫn cần thể hiện sự khoan hồng của pháp luật.
- Nhiều người cho rằng tòa tuyên mức án cao trong khi nhiều bị cáo đã tích cực nộp phần lớn số tiền thu lời bất chính sẽ ảnh hưởng tới việc xử lý giai đoạn hai của vụ án. Bà suy nghĩ gì về điều này?
— Bên cạnh việc xem xét các yếu tố đã nêu ở trên, HĐXX đã áp dụng tình tiết giảm nhẹ khác với các bị cáo tích cực nộp phần lớn số tiền thu lời bất chính.
- Phiên tòa này để lại trong bà những trăn trở gì khi bản án nêu tới 12 kiến nghị?
— Đây là vụ án tội phạm sử dụng công nghệ cao hết sức phức tạp và có quy mô đặc biệt lớn, chưa từng xảy ra tại Phú Thọ và tôi cũng chưa lần nào xét xử.
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, việc đánh giá chứng cứ là dữ liệu điện tử là hết sức khó khăn. Để hiểu rõ bản chất vụ án, tôi cùng các thành viên HĐXX phải học hỏi, nghiên cứu rất kỹ về công nghệ thông tin, về cơ chế vận hành game bài Rikvi*/Tip.Cl*b, 23Z*o, P*n, Z*n; nguyên tắc hoạt động của cổng trung gian thanh toán; cách thức đánh bạc..
Tôi nhận thấy không riêng với vụ án nào, để việc xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp, ra bản án khách quan nghiêm minh cần có một số các bài học cơ bản như: xét xử trên tinh thần "thượng tôn pháp luật", "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có đặc quyền, bất kể người đó là ai"; tạo điều kiện tốt nhất để các bên tham gia thực hiện quyền tranh tụng, qua đó HĐXX nắm bắt được sự thật khách quan; cần thực hiện triệt để quyền năng của HĐXX kiến nghị trong bản án hình sự để khắc phục nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm.
Với vụ án này, sau quá trình tranh tụng, HĐXX nhận thấy còn nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm; thấy được việc quản lý của một số cơ quan tổ chức còn chưa chặt chẽ là nguyên nhân điều kiện nảy sinh hành vi phạm tội. Vì vậy, HĐXX thấy cần thiết phải kiến nghị.
