Việt Nam tăng mạnh nhập siêu từ Trung Quốc
Theo báo cáo mà KBSV đưa ra về cơ cấu thị trường và cơ cấu mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam trong Quý I và Quý II năm 2019, xuất khẩu sang thị trường Mỹ tăng mạnh với con số ấn tượng 27% so với cùng kỳ 2018. Tuy nhiên, lượng hàng hóa nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc cũng tăng 18,15% so với cùng kỳ năm ngoái.
Đây là dấu hiệu đáng lo ngại vì rủi ro nhập siêu từ Trung Quốc đang gia tăng đáng kể. Đặc biệt chú trọng đến vấn đề hàng hóa Made in China tìm cách lách, gian lận xuất xứ để vào Việt Nam, gắn mác Made in Vietnam nhằm né tránh bị áp thuế quan từ Chính phủ Mỹ.
“Trong các báo cáo về tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, Việt Nam nổi lên là một trong những nước hiếm hoi sẽ được hưởng lợi thông qua việc chuyển hướng thương mại cũng như là một địa điểm đầu tư thay thế Trung Quốc. Tuy nhiên, trong báo cáo gần đây nhất từ Wall Street Journal, Việt Nam bị cảnh báo là có một số bằng chứng về hoạt động trung chuyển (transhipment). Cụ thể, một số công ty ở Việt Nam đã trái phép dán mác " Made in Vietnam ” thay thế “Made in China” nhằm tránh thuế quan khi xuất sang Mỹ”, PLO dẫn phân tích của KBSV chỉ rõ.
Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam, giới phân tích đánh giá, có 3 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tăng cường nhập siêu từ Trung Quốc.
Đầu tiên phải kể đến đồng tiền quốc gia của Trung Quốc yếu đi, mất giá so với VNĐ cũng khiến hàng hóa nước này rẻ đi tương đối trong quá trình giao thương với Việt Nam.
“Cuộc chiến tiền tệ” mà nhiều nhà kinh tế lo ngại sẽ bùng nổ giữa Mỹ và Trung Quốc. Bắc Kinh liên tục có động thái hạ giá đồng nhân dân tệ. Việc làm đồng tiền quốc gia yếu đi sẽ giúp hàng xuất khẩu Trung Quốc có lợi thế nhất định so với Mỹ.
Chính quyền Trump, theo đó, đã gán cho Trung Quốc danh nghĩa “quốc gia thao túng tiền tệ”, sau khi Bắc Kinh có bước đi mạo hiểm: hạ giá đồng nhân dân tệ xuống mức thấp kỷ lục. Động thái này chính là “phát súng biểu tượng” ám chỉ căng thẳng leo thang trong thương chiến giữa Washington với Bắc Kinh.
Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) hạ giá nhân dân tệ xuống mức thấp nhất trong 8 tháng qua. Chính xác hơn, lần đầu tiên trong hơn 10 năm, đồng tiền của Trung Quốc phá mốc 7 CNY/USD. Cơ quan này sau đó tiếp tục điều chỉnh giá tham chiếu, khiến nhân dân tệ yếu đi rất nhiều so với USD.
Nguyên nhân thứ hai chính là, hiện tượng một số công ty, doanh nghiệp ở Việt Nam đang đóng vai trò “trung chuyển”, nhằm thay đổi nhãn mác hàng hóa- nhập hàng Trung Quốc nhưng lại gắn mác hàng Việt Nam. Có một sự trùng khớp đáng chú ý chính là, nhóm các hàng xuất khẩu chủ lực, đạt tốc độ tăng trưởng mạnh sang thị trường Mỹ lại chính là những mặt hàng gia tăng nhập khẩu từ Trung Quốc. Không chỉ điện thoại, linh kiện, máy tính, sản phẩm điện tử, điện lạnh mà cả các loại máy móc phụ tùng, gỗ, các sản phẩm từ gỗ cùng nằm trong diện “bị tình nghi” có gian lận xuất xứ.
Giới phân tích đánh giá, đây là một trong những nguyên nhân chủ chốt khiến cán cân thương mại Việt- Trung có sự biến động theo hướng tăng nhập siêu từ Trung Quốc trong suốt thời gian qua dưới ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ Trung.
Tình trạng này không chỉ báo động ở Việt Nam mà còn là nỗi lo của nhiều nước ASEAN khác, đặc biệt là Malaysia và Philippines. Tiến hành so sánh biến động xuất khẩu của các nhóm ngành hàng của Trung Quốc sang các quốc gia Đông Nam Á cũng ghi nhận xu hướng tăng đột biến các mặt hàng bị Hoa Kỳ đánh thuế.
Nguyên nhân thứ ba liên quan đến dòng vốn FDI ồ ạt đổ vào Việt Nam do lo sợ hệ quả xung đột thương mại Mỹ- Trung. Giới kinh doanh, các tập đoàn quốc tế lớn, thậm chí chính cả doanh nghiệp nội địa Trung Quốc cũng quyết định rời bỏ thị trường tỷ dân để chuyển sản xuất sang Việt Nam. Yếu tố này thúc đẩy việc tăng cường nhập khẩu máy móc thiết bị đầu tư sản xuất.
Doanh nghiệp Việt tiếp tay cho hàng hóa Trung Quốc?
Cục trưởng Cục Điều Tra chống buôn lậu, ông Nguyễn Phi Hùng, đã phát biểu tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2019 về vấn đề nhiều doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc nhưng lại về gắn mác Made in Vietnam hoặc các thương hiệu nổi tiếng trên thế giới khác.
Ông Hùng khẳng định: “Vấn nạn lợi dụng xuất xứ của Việt Nam để xuất hàng đi các nước, lợi dụng xuất xứ của các nước nhập vào Việt Nam để hưởng ưu đãi đang ngày càng nhức nhối. Hiện nay, Cục Điều tra chống buôn lậu đang khoanh vùng sáu doanh nghiệp (DN) lớn có có kim ngạch hàng hóa xuất nhập khẩu từ Trung Quốc để xuất đi Mỹ và một số nước tăng đột biến trong năm 2018 và nửa đầu năm 2019”.
Để ngan chặn tình trạng gian lận xuất xứ, Tổng Cục Hải quan đã gửi công văn yêu cầu Cục trường cục hải quan các tỉnh thành phố, chỉ đạo tăng cường kiểm tra xuất xứ đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc nhưng lại gắn mác “Made in Vietnam”.
Công văn nêu rõ, đặc biệt chú ý hàng hóa nhập từ Trung Quốc, khi kiểm tra, rà soát lô hàng, đánh giá thực tế hàng hóa (nếu có) công chức hải quan phải nghiêm túc kiểm tra cụ thể tên hàng, mã số HS, xuất xứ hàng, nhãn mác phải phù hợp với tên hàng, mã số HS, và xuất xứ ghi trong hồ sơ lô hàng nhập khẩu, giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (nếu có).
Cục hải quan các tỉnh, thành phố phải xác minh làm rõ và xử lý nghiêm nếu phát hiện hàng hóa nhập khẩu ghi “Made in Vietnam”. Trường hợp đủ căn cứ xác định hàng hóa nhập khẩu từ có chỉ dẫn giả mạo về nguồn gốc xuất xứ, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp thì tùy theo hành vi, vi phạm cụ thể, tính chất, mức độ để xử lý theo đúng thủ tục tố tụng hình sự hoặc xử phạt hành chính theo Nghị định 185/2013.
Việt Nam kiên quyết chặn hàng gian lận xuất xứ
Bà Lê Thị Thu Hằng, Phát ngôn viên Bộ ngoại giao Việt Nam, đã lên tiếng khẳng định những biện pháp được Hà Nội sử dụng nhằm ngăn chặn gian lận thương mại:
“Việt Nam kiên quyết phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý nghiêm mọi hành vi gian lận thương mại, gian luận xuất xứ trên thị trường Việt Nam cũng như trong hoạt động xuất khẩu, nhằm bảo vệ chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng ở Việt Nam”.
Theo đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phê duyệt đề án nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước trong phòng vệ thương mại và chống lại chiêu gian lận xuất xứ mà nhiều công ty, tập đoàn sản xuất nước ngoài áp dụng để vượt qua hàng rào thuế quan mà Hoa Kỳ áp lên hàng hóa từ Trung Quốc. Người đứng đầu Chính phủ Việt Nam, đã chỉ đạo các Bộ, Ngành, cơ quan và địa phương liên quan triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp để nâng cao nhận thức, cảnh giác, tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài. Tất cả phải thực hiện nghiêm túc quy định của pháp luật về phòng vệ thương mại, ngăn chặn, kiểm tra, điều tra và xử lý nghiêm khắc mọi hành vi gian luận xuất xứ hay có dấu hiệu vi phạm về bảo hộ thương mại.
Bà Hằng cho biết thêm: “Các Bộ, ngành Việt Nam đang thực hiện nghiêm túc đề án này. Bộ Công thương đang khẩn trương xây dựng các quy định, tiêu chí rõ ràng, cụ thể để làm cơ sở phân biệt hàng hoá xuất xứ Việt Nam với hàng hoá gian lận xuất xứ. Các cơ quan hải quan phối hợp với các cơ quan chức năng khác tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động xuất nhập khẩu, nhất là với hàng hoá có rủi ro gian lận thương mại; điều tra, xử lý nghiêm khắc các hành vi gian lận”.
Theo lời người phát ngôn, nhiều cơ quan chức năng liên quan của Việt Nam cũng tích cực trao đổi, tham vấn thông tin với đại diện các nước nhằm ngăn ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời những trường hợp gian lận trong hoạt động xuất nhập khẩu và đầu tư.
Nhận định về vấn đề này, trước đó, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cũng nhấn mạnh vào tình trạng “trung chuyển” hàng qua Việt Nam để né thuế:
“Câu chuyện sẽ không chỉ dừng lại ở quan hệ song phương hai nước mà còn động chạm đến nhiều đối tác khác. Nguy cơ kép không chỉ chống bán phá giá, chống trợ cấp mà còn cả chuyển tải đầu tư, nên sẽ tác động kép đến nền kinh tế”.
