Trung Quốc khiến châu Âu phải tăng cường hiện diện ở Biển Đông?

Châu Âu ‘chọn phe’: Mỹ hay Trung Quốc?

Theo các nhà phân tích, nhiều quốc gia lớn ở châu Âu đang tìm cách nâng cao vị thế của họ ở châu Á-Thái Bình Dương, khi triển khai các hoạt động tự do hàng hải cũng như nhiều lần lên tiếng về căng thẳng gia tăng ở Biển Đông.

“Cho đến một vài năm trước đây, các nước châu Âu vẫn chỉ có sự ưu tiên thấp cho các vấn đề an ninh khu vực ở Đông Á, nhưng trong hoàn cảnh hiện nay, tính khẩn cấp đã tăng lên”, SCMP dẫn lời ông Frans-Paul van der Putten, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Clingendael, Hà Lan.

“Việc điều tàu chiến tới Biển Đông có thể cung cấp cho các chính phủ châu Âu nhiều “đòn bẩy” hơn trong việc đối phó với Mỹ và Trung Quốc, liên quan đến những vấn đề địa chính trị gần với họ”.

“Từ lâu, Châu Âu đã quen với việc đứng giữa hai cường quốc - Hoa Kỳ và Nga - nhưng quan hệ Mỹ-Trung đang đang ngày càng định hình vị thế địa chính trị của Châu Âu. Điều này tạo ra những tình huống khó xử mới cho các chính phủ châu Âu, vốn đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc “chọn phe””.

Đánh giá của ông Van der Putten được đưa ra sau khi Anh, Pháp và Đức ra tuyên bố chung hồi cuối tháng trước, nói rằng họ lo ngại về tình hình ở Biển Đông, điều có thể dẫn đến sự bất an và căng thẳng ở khu vực.

Họ cũng kêu gọi tất cả các bên liên quan đến tranh chấp lãnh thổ ở vùng biển thực hiện các bước và biện pháp giảm căng thẳng, đồng thời góp phần duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định và an toàn trong khu vực.

Trung Quốc, nước tuyên bố chủ quyền với phần lớn Biển Đông, đang có nhiều tranh chấp với các nước láng giềng, bao gồm Malaysia, Việt Nam, Philippines và Brunei.

Mặc dù không phải là một bên có liên quan, Mỹ vẫn coi Biển Đông là một phần trong chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương nhằm ngăn chặn sự bành trướng quân sự của Trung Quốc ở Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Trong một động thái nhằm biểu lộ sức mạnh và sự đoàn kết, Mỹ và Anh đã tiến hành cuộc tập trận hải quân chung ở Biển Đông vào tháng 2, trong khi Pháp điều tàu hải quân Dixmude và tàu khu trục đến gần quần đảo Trường Sa đang tranh chấp năm ngoái.

Anh cũng muốn khẳng định quyền tự do hàng hải tại các vùng biển quốc tế và cùng với các đồng minh Mỹ, Úc đã thẳng thắn bảo vệ các hành động chống lại một Trung Quốc ngày càng “hiếu chiến”. Năm ngoái, nước này đã lên kế hoạch gửi tàu sân bay mới HMS Queen Elizabeth tới khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong lần triển khai hoạt động đầu tiên, dự kiến sẽ diễn ra ​​vào năm 2021.

Phát biểu tại London tuần trước, Thiếu tướng Su Guanghui, tùy viên quốc phòng Trung Quốc tại Anh, nói: “Nếu Mỹ và Anh cùng hợp tác trong việc thách thức hoặc vi phạm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc, đó sẽ là hành động thù địch”.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam, bà Lê Thị Thu Hằng, cho biết hôm thứ Năm rằng Hà Nội hoan nghênh tất cả các hoạt động nhằm đảm bảo tự do hàng hải và hàng không trong vùng biển tranh chấp.

EU còn nhiều vấn đề với Mỹ và Trung Quốc

Mặc cho việc hợp tác quân sự, Mỹ và châu Âu vẫn có sự khác biệt trên các mặt trận kinh tế và chính trị.

Hôm thứ Năm, thông báo của Ngân hàng Trung ương Châu Âu về gói cắt giảm lãi suất và kích thích kinh tế lớn nhất trong ba năm đã bị phản ứng bởi một dòng tweet giận dữ của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

“Họ đang cố gắng, và đang thành công, trong việc giảm giá đồng Euro so với đồng đô la RẤT mạnh, làm tổn hại đến xuất khẩu của Hoa Kỳ”, ông Trump viết.

Tháng trước, Tổng thống Mỹ đã chỉ trích chính phủ Pháp về thuế dịch vụ kỹ thuật số mà theo ông là nhằm vào các công ty công nghệ Mỹ, đồng thời tuyên bố sẽ trả đũa bằng cách đánh thuế rượu vang Pháp.

Ông Donald Tusk, chủ tịch Hội đồng châu Âu, cho biết EU sẽ đáp trả nếu Mỹ áp đặt bất kỳ lệnh trừng phạt nào.

Liên minh châu Âu cũng bị lôi kéo vào cuộc tranh chấp gay gắt với Trung Quốc về những gì họ coi là đối xử không công bằng đối với các doanh nghiệp EU, hoạt động ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Trong bài báo phát hành hồi đầu năm, Ủy ban châu Âu kêu gọi các nhà lãnh đạo EU thông qua kế hoạch hành động 10 điểm, xem Trung Quốc là “đối thủ cạnh tranh kinh tế” của Nhật Bản và là “một đối thủ có hệ thống, đang thúc đẩy các mô hình quản trị thay thế”.

Căng thẳng giữa Bắc Kinh và Berlin leo thang trong tuần này sau khi Bộ trưởng Ngoại giao Đức Heiko Maas gặp nhà hoạt động dân chủ Hồng Kông Joshua Wong tại thủ đô của Đức hôm thứ Hai.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng họ không hài lòng với cuộc gặp, trong khi Đại sứ Trung Quốc tại Đức cho biết hôm thứ Tư rằng người đồng cấp của ông tại Bắc Kinh đã được triệu tập để giải trình.

Sarah Raine, chuyên gia tư vấn cao cấp về địa chính trị và chiến lược thuộc Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế tại London, cho biết không có gì đáng ngạc nhiên khi EU muốn tham gia vào các tranh chấp ở Biển Đông và mở rộng ảnh hưởng trong khu vực.

“Đây là một hệ quả tự nhiên tất yếu của thực tế là ở châu Á, EU đã chán ngấy với việc bị đối xử ở mức thấp hơn một đối tác thương mại thông thường và không có tiếng nói trong các vấn đề chiến lược lớn của lục địa, mặc dù họ có vai trò quan trọng ở đó", bà Sarah cho biết.

“Khi tham gia chặt chẽ hơn vào sự phát triển tình hình ở Biển Đông, các quốc gia thành viên hàng đầu của EU đang hợp tác để hỗ trợ giải pháp đa phương cho các vấn đề đa phương, thông qua các đối tác đa phương - dưới hình thức khối Asean - tất cả đều trong khuôn khổ của luật pháp quốc tế”, bà Sarah nói thêm.

Theo Siemon Wezeman, nhà nghiên cứu cao cấp của Chương trình chuyển giao vũ khí và chi tiêu quân sự SIPRI ở Thụy Điển, EU đang cố gắng gia tăng đòn bẩy đối với Trung Quốc và Mỹ bằng cách cho thấy họ cũng là một thế lực lớn trong vùng biển tranh chấp.

“EU không phải là Trung Quốc, và chắc chắn không phải nước Mỹ của ông Trump. Họ muốn cho thấy họ vẫn còn đó, và vẫn còn việc để làm”, ông nói.

“Ba nước ký kết tuyên bố chung (Anh, Pháp và Đức) có lợi ích đặc biệt mạnh mẽ trong khu vực”, ông Wezeman nói.

“Họ có lợi ích thương mại, nếu có sự cố ở Biển Đông, các ngành công nghiệp tương ứng ở châu Âu sẽ bị ảnh hưởng”, chuyên gia kết luận.