Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu 4 hậu quả lớn vì giải ngân chậm
Sáng 26.9 tại trụ sở Chính phủ đã khai mạc Hội nghị trực tuyến toàn quốc về thúc đẩy phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2019. Tham dự Hội nghị này có Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh, lãnh đạo các bộ, ngành và 63 tỉnh, thành phố tại các điểm cầu truyền hình trực tuyến.
Phát biểu khai mạc sự kiện, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh vai trò quan trọng của đầu tư công đối với phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, đặc biệt là các công trình hạ tầng quan trọng góp phần thay đổi bộ mặt quốc gia. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định vốn đầu tư công chiếm 10,7% giá trị GDP, 32% tổng mức đầu tư toàn xã hội năm 2019. Tuy nhiên, theo người đứng đầu chính phủ, hiện tại, thực tế tình trạng đầu tư công đã diễn ra gần chục năm qua vẫn còn nhiều bất cập, giống như “nút thắt cổ chai” đối với nền kinh tế, đặc biệt là tỷ lệ giải ngân năm 2019 rất thấp.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá việc chậm giải ngân vốn đầu tư công gây ra rất nhiều hệ lụy đồng thời nhấn mạnh 4 hậu quả lớn.
“Thứ nhất, ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế do yếu tố vốn là một trong những yếu tố quan trọng của tăng trưởng GDP. Chúng ta còn một khối lượng lớn vốn ở các cấp, các ngành, các địa phương. Hậu quả thứ hai là vốn đầu tư công thường là một trong những nguồn lực của các dự án lớn, những hạ tầng quan trọng, cho nên khi bị chậm cũng sẽ kéo lùi các dòng vốn đối ứng khác của tư nhân, của nước ngoài, ảnh hưởng huy động vốn xã hội nhưng đồng thời ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, giảm niềm tin của các nhà đầu tư và nhà tài trợ”, VGP trích phát biểu của người đứng đầu chính phủ Việt Nam nói..
Ngoài ra, theo Thủ tướng, hậu quả thứ ba chính là gây lãng phí lớn khi tiền nằm ở đó mà Chính phủ phải trả thêm chi phí vốn và tiếp đến, hậu quả thứ tư là doanh nghiệp, chủ đầu tư phải gánh chịu chi phí bị đội lên, việc làm giảm đi, nợ nần tăng thêm và uy tín làm ăn giảm sút.
Nguyên nhân của việc giải ngân chậm
Tại Hội nghị này, Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ban, ngành, lãnh đạo các cơ quan làm rõ những nguyên nhân khách quan và chủ quan của tình trạng giải ngân.
“Các đồng chí nói là mặt bằng, thủ tục, năng lực thi công, nhất là thể chế nhưng có nhiều địa phương, nhiều ngành cùng tình trạng như vậy nhưng giải ngân hết sức tốt, 70-80%, có địa phương đạt cao hơn nữa. Nhưng có nhiều ngành, địa phương thì giải ngân chỉ 10-15%. Chúng ta phải thấy trách nhiệm trước đất nước, trước xã hội chứ không thể đổ cho nguyên nhân khách quan”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết.
Lãnh đạo chính phủ còn chỉ ra hàng loạt tồn tại “vì sao người ta làm được mà mình lại chậm trễ:
“Chậm do vốn, thủ tục phức tạp hay tinh thần thái độ không tích cực? Có những chủ trương giải phóng mặt bằng cả năm rưỡi rồi nhưng đến giờ phút này vẫn ì xèo, tiền không ra khỏi tài khoản, ra xã hội được”, đồng chí Thủ tướng nêu vấn đề.
Cũng nhân dịp này, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc muốn nhấn mạnh đến qua việc thảo luận sâu rộng với các Bộ trưởng, lãnh đạo các ngành chính là phải làm sao đưa ra được các giải pháp thiết thực, cụ thể, sát đúng, mạnh mẽ hơn để công tác giải ngân tốt hơn khi còn 3 tháng nữa là kết thúc năm 2019, cũng như rút kinh nghiệm năm nay để sang năm giải ngân kịp thời hơn, chặt chẽ hơn.
“Làm tốt cũng nói, làm không tốt cũng phải nói ra để chúng ta rút kinh nghiệm chung”, Thủ tướng chỉ đạo đồng thời nhấn mạnh quyết cắt vốn, chuyển vốn từ các công trình, dự án của bộ, ngành, địa phương không giải ngân được để các bộ, ngành, địa phương khác sử dụng có hiệu quả, kịp thời hơn.
Phát biểu tại Hội nghị về vấn đề giải ngân chậm, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thừa nhận đây là “điểm mờ” của bức tranh kinh tế xã hội. Theo vị tư lệnh này, trong tổng số vốn đầu tư nguồn ngân sách năm 2019 được Quốc hội quyết định là 429.300 tỷ đồng thì từ cuối năm 2018, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch chi tiết đạt trên 367.000 tỷ đồng, bằng 85,5% dự toán, và đến nay đã giao tổng cộng trên 92%. Do đó, theo đánh giá của Bộ KH-ĐT, tỷ lệ vốn được giao sẵn sàng để giải ngân như vậy là khá cao.
Tuy nhiên, những con số mà Bộ Tài chính đưa ra lại theo chiều hướng khác. Theo đó, công tác giải ngân 9 tháng qua ước đạt 45% so với kế hoạch Quốc hội giao và bằng 49% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2018. Giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ và vốn ODA đều thấp.
Theo Bộ Tài chính, hiện có 7 Bộ, ngành và 14 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 70%, nhưng có 31 bộ, cơ quan trung ương và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 50%, trong đó có 17 đơn vị giải ngân dưới 30%.
“Nhiều bộ sử dụng nhiều vốn đầu tư công đều giải ngân chậm, trong đó điển hình là Bộ Giao thông vận tải, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn... Các bộ, ngành và địa phương đều cam kết đẩy mạnh giải ngân vốn từ nay đến cuối năm, song cũng nêu nhiều vấn đề cần tháo gỡ”, báo cáo của Bộ Tài chính nêu rõ.
Theo ý kiến của các Bộ, ban, ngành và địa phương, có 3 nhóm nguyên nhân quan trọng dẫn đến việc giải ngân vốn đầu tư công chậm đó là sự thiếu quyết liệt trong chỉ đạo điều hành, thứ hai là thủ tục còn nhiều vướng mắc và nguyên nhân thứ ba là việc phân cấp, phân quyền còn chậm.
Theo Bộ trưởng Tài Chính Đinh Tiến Dũng cho rằng, nguyên nhân chủ yếu vẫn thuộc về “sự chủ quan” của các Bộ, ngành và địa phương khiến việc giải ngân rất chậm.
“Chúng ta làm dự án rất nhanh nhưng khi triển khai lại nhiều vướng mắc. Đây là nguyên nhân rất quan trọng mà chúng ta đang làm ngược lại với các quốc gia khác. Thứ hai là tính chủ động quyết liệt của các địa phương, chủ dự án còn thấp và năng lực nhà thầu còn hạn chế, kể cả năng lực Ban Quản lý như Thủ tướng đã nêu. Khắc phục tình trạng này, năm 2019, Thủ tướng đã chỉ đạo rất quyết liệt, gần đây nhất có công điện số 1042. Bộ Tài chính cũng đã thực hiện rất nhiều giải pháp để thúc đẩy giải ngân. Mặc dù đã có chuyển biến nhưng vẫn rất chậm. Chậm hơn cả tiến độ năm ngoái kể cả so với kế hoạch Thủ tướng, Quốc hội giao. Chậm yêu cầu và tiến độ triển khai đầu tư công sẽ gây ra nhiều tác hại”, VOV trích lời Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng chỉ rõ.
Cũng từ nguyên nhân chủ quan, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cũng cho biết, Bộ cần giải ngân khoảng 6.600 tỷ đồng, nhưng hiện giải ngân đạt khoảng 24% dự toán. Việc thực hiện một số dự án trọng điểm của ngành bị chậm, trong đó có Bệnh viện Việt Đức 2, Bạch Mai 2 do vướng trong công tác đấu thầu và năng lực của ban quản lý dự án chưa đáp ứng được yêu cầu.
Thủ tục hành chính rườm rà chính là nguyên nhân thứ hai gây nên việc giải ngân chậm trễ. Theo đó, hiện vốn đầu tư công chịu sự tác động, điều chỉnh của rất nhiều luật như Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu, Luật Bảo vệ tài nguyên môi trường.
Theo đó, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng: “Việc thực hiện các quy định của các Luật này còn nhiều lúng túng, mất nhiều thời gian trong công tác giải phóng mặt bằng, còn một số vướng mắc về khiếu kiện đất đai; thủ tục phê duyệt thiết kế, dự toán công trình, lựa chọn nhà thầu kéo dài”.
Các địa phương lên tiếng về việc giải ngân chậm
Phát biểu tại Hội nghị, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội đề nghị đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các địa phương triển khai dự án. Theo đó, để đẩy nhanh tiến độ giải ngân các dự án đầu tư công trên địa bàn thủ đô, Hà Nội kiến nghị, với các dự án nhóm A, Thủ tướng Chính phủ có thể giao các cán bộ trên cơ sở kiểm tra và ủy quyền cho UBND TP. Hà Nội có thể phê duyệt các dự án nhóm A sau khi xin ý kiến các bộ.
“Việc thẩm định thiết kế cơ sở các dự án nhóm A, thành phố sẽ tổ chức thẩm định, tổ chức quyết định sau khi có ý kiến các bộ. Chính phủ đề xuất Quốc hội cần có nghị quyết ngay về việc giao lại cho thường trực Hội đồng Nhân dân phê duyệt chủ trương dự án nhóm B, C của các tỉnh, thành phố, để không phải đưa ra Hội đồng Nhân dân như hiện nay. Nếu Chính phủ đưa ra, Quốc hội có nghị quyết ở kỳ họp Quốc hội tới, chúng tôi tin sẽ đẩy nhanh các tiến độ này cho thành phố Hà Nội và cho các tỉnh, thành phố”, Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung cho biết.
Cũng từ thực tế địa phương, ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp cho hay, việc chỉ đạo điều hành còn chậm, song vị lãnh đạo này cũng nêu những tồn tại về thủ tục hành chính.
“Đồng Tháp xây dựng hẳn một quy trình để kiểm soát việc thực hiện các bước giải phóng dự án đầu tư. Chúng tôi tổng kết rằng đối với các dự án nhóm B, nhóm C, có giải phóng mặt bằng, mất trung bình khoảng 350 đến 395 ngày. Có 52 bước, trong đó giải phóng mặt bằng phải qua 28 bước mất 285 ngày. Tính ở đây là thời gian trung bình hoặc thời gian tối thiểu chứ không lấy thời gian tối đa theo các bộ thủ tục hành chính. Còn dự án không có giải phóng mặt bằng mất trung bình 260 ngày với 32 bước. Có thể nói rằng đây là một vấn đề chúng ta phải nhìn nhận trong cải cách hành chính trong thủ tục đầu tư, đặc biệt là đầu tư trung hạn”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp chỉ rõ hiện trạng thực tế ở địa phương.
Bộ trưởng đã hứa thì phải làm
Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ cũng đặt vấn đề:
“Trước hết hiện nay chúng tôi thấy mấy cái vướng, đối với văn bản xây dựng, chúng tôi đề nghị đẩy mạnh phân cấp trong thẩm định thiết kế bản vẽ kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công và dự toán xây dựng công trình để giao bộ ngành địa phương chủ đầu tư tổ chức thẩm định trước khi phê duyệt. Như vậy đỡ mất thời gian”, Bộ trưởng Nhạ nói.
Người đứng đầu ngành giáo dục còn đề xuất sớm ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật đầu tư công, Nghị định sửa đổi nghị định 77 về kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm: “Chúng tôi thấy đây rất là cần. Còn đối với công tác đầu tư trung hạn hàng năm, chúng tôi rất muốn được giao vốn sớm để có điều kiện thẩm định, rồi triển khai”, ông Nhạ khẳng định.
Sau khi nghe ý kiến của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhắc nhở:
“Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nói thì tôi lưu ý các bộ rút kinh nghiệm, đó là phải phân cấp mạnh mẽ cho Ban quản lý dự án, không có ôm chuyện lên trên Bộ xin. Ban Quản lý dự án phải chịu trách nhiệm, Bộ trưởng xử lý phân cấp giao quyền. Thứ hai là thành lập tổ công tác đặc biệt của bộ để đôn đốc, xử lý các vấn đề đặt ra, tháo gỡ kịp thời các vấn đề vướng mắc ở cấp dưới. Chính vai trò cấp trên chính là hướng dẫn đôn đốc, kiểm tra, nó vướng chỗ nào để xử lý. Chứ khi xin tiền rất quyết liệt, khi có tiền rồi bộ ngành không quan tâm đến để tháo gỡ khó khăn. Việc này tôi cho rằng là bài học kinh nghiệm chung từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt Bộ trưởng hứa cuối năm nay giải ngân hết thì phải thực hiện chứ không nói không”, người đứng đầu chính phủ nói.
Thêm vào đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh đến vai trò của người đứng đầu có ý nghĩa quyết định đối với việc giải ngân vốn đầu tư công, nên các Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh, trưởng ngành chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong việc chỉ đạo thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp giải ngân vốn đầu tư công, giải ngân hết số vốn được giao theo Nghị quyết 01 của Chính phủ đã đề ra.
“Yêu cầu các địa phương, bộ, ngành khắc phục căn bệnh “trầm kha” này, Thủ tướng lưu ý, cùng với đẩy nhanh tiến độ dự án đầu tư công thì phải gắn với đảm bảo chất lượng công trình, nhất là chống nhũng nhiễu, tiêu cực, ăn bớt vật vật liệu trong quá trình triển khai, tránh tình trạng làm dối, làm hỏng, ăn cắp định mức, rút ruột công trình”, Thủ tướng bổ sung thêm.
Chỉ đạo của Thủ tướng đối với các dự án lớn của đất nước
Thủ tướng đề nghị các Bộ, ngành địa phương cần nghiêm túc rút kinh nghiệm. Khi xem xét thi đua khen thưởng phải xem xét nhiệm vụ người đã phụ trách đầu tư xây dựng ở địa phương làm chậm chễ chất lượng và thất thoát. Thậm chí điều chuyển những cán bộ kém năng lực điều hành các dự án đầu tư xây dựng, những cán bộ lãnh đạo phụ trách xây dựng cơ bản nhưng không hoàn thành nhiệm vụ.
“Tôi xin nhấn mạnh trách nhiệm người đứng đầu, trách nhiệm nêu gương của những cán bộ phụ trách xây dựng cơ bản ở địa phương, ở Bộ, ngành” - Thủ tướng phát biểu.
Theo đó, thời gian sắp tới, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các bộ ngành, địa phương thống nhất quan điểm chỉ đạo là tập trung thực hiện đồng bộ giải pháp đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công, coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, cấp bách của các cấp các ngành từng cơ quan đơn vị liên quan từ nay đến cuối năm 2019 và trong năm 2020, năm cuối trong kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2016-2020.
Đặc biệt, người đứng đầu Chính phủ Việt nam yêu cầu các địa phương, bộ, ngành có vốn đầu tư công lớn như Bộ GTVT, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Chủ tịch địa phương, các Bộ trưởng phải đốc thúc chỉ đạo giải ngân vốn đầu tư công nhanh chóng, kịp thời và hợp lý.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng cho biết đã chỉ đạo đẩy nhanh các công trình trọng điểm quốc gia như đường cao tốc Bắc-Nam, dự án mở rộng sân bay Tân Sơn Nhất, sân bay Long Thành, các tuyến đường sắt đô thị..., đồng thời yêu cầu các bộ ngành, lãnh đạo địa phương tập trung thực hiện, xác định rõ nhiệm vụ, không trì hoãn, kéo dài để phục vụ nhân dân.
“Sân bay Long Thành, Đồng Nai đã có một khoản vốn đến 23.000 tỷ đồng giải phóng mặt bằng từ năm ngoái, đã chuyển về tài khoản tới các đồng chí trên 11.000 tỷ đồng, đến nay các đồng chí vẫn nói để tháng 10 sang năm mới làm là sao? Bây giờ địa phương đã áp giá đền bù xong chưa? Đã đưa dân ra khỏi khu vực này chưa? Tỉnh ủy, HĐND, đặc biệt Chủ tịch UBND phải chịu trách nhiệm vấn đề này. Quốc hội không bao giờ đồng ý tăng dự toán lên nên đừng có chờ đợi, tôi nói điều này để các đồng chí Đồng Nai rút kinh nghiệm. Tôi đã mời Chủ tịch mới ra làm việc trực tiếp ở đây để triển khai chủ trương quan trọng này”, - Thủ tướng nhấn mạnh.
Về vấn đề đường sắt Cát Linh-Hà Đông, Thủ tướng đã có văn bản yêu cầu Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội và Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, nếu nhận thấy đảm bảo tuyệt đối an toàn thì cho chạy tàu, còn những khuyết điểm, tồn tại thì để đó, sẽ kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm cá nhân sau theo kết luận kiểm toán.
“Để mãi như vậy sao được, trên 10 năm một công trình. Không chờ một số kết luận của kiểm toán mà để mãi. Tôi nói ý này về các công trình trọng điểm, các đồng chí phải làm mạnh hơn. Cũng như các công trình cầu Mỹ Thuận 2, Trung Lương – Mỹ Thuận đã ghi đủ vốn, phải làm đúng tiến độ theo yêu cầu của nhân dân”, - Thủ tướng chỉ đạo.
Người đứng đầu chính phủ cũng yêu cầu chấm dứt tình trạng “quyền anh, quyền tôi” như vừa qua, vì lợi ích của Bộ, ngành, địa phương mình, không có sự hợp tác lẫn nhau trong thực hiện dự án.
Thủ tướng đề nghị Bộ KH-ĐT rà soát hoàn thiện các văn bản dưới luật, tháo gỡ kịp thời các rào cản khó khăn, nhất là các nghị định hướng dẫn thực hiện Luật Đầu tư công có hiệu lực từ đầu năm tới. Bộ phải báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý để bàn giao toàn bộ kế hoạch vốn đầu tư công 2019 còn lại trước ngày mùng 5 tháng 10 và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 10 tháng 10 năm 2019.
