Vì sao cần phát triển mạng xã hội Việt Nam?
Trong khuôn khổ chương trình Kỳ họp thứ 8, ngày 8.11, Quốc Hội lắng nghe phần chất vấn và trả lời chất vấn của thành viên Chính phủ thứ tư là Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng với các nội dung như: Công tác quản lý báo chí, quản lý giấy phép trong lĩnh vực báo chí, phát thanh, truyền hình, cấp, thu hồi thẻ nhà báo; công tác quản lý thông tin điện tử, nhất là các trang thông tin điện tử, mạng xã hội, quản lý quảng cáo trên báo chí, trên môi trường mạng; về ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng Chính phủ điện tử.
Theo đó, trong quá trình Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng trả lời chất vấn, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và Bộ trưởng các Bộ: Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Khoa học - Công nghệ, Tài chính, Nội vụ, Công an, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ cùng tham gia trả lời chất vấn.
Báo cáo với Quốc hội trước khi trả lời chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, Bộ Thông tin và Truyền thông được giao trách nhiệm quản lý nhà nước về công nghệ công nghiệp và dịch vụ trong lĩnh vực bưu chính viễn thông và công nghệ thông tin.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, vị tư lệnh ngành cũng thẳng thắn chỉ rõ, vẫn còn nhiều tồn tại, nhiều vấn đề nhức nhối trong lĩnh vực thông tin truyền thông. Đó là vận chuyển hàng lậu, hàng cấm qua kênh bưu chính viễn thông. Sim rác, tin nhắn rác, thư rác của bãi rác. Tình trạng chậm trễ của một số dự án trọng điểm về Chính phủ điện tử. Tỷ lệ cao các máy tính bị nhiễm mã độc. Các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam gia công nhiều hơn là sáng tạo sản phẩm Made in Vietnam. Sự bất cập trong quản lý các nền tảng xuyên biên giới. Vấn nạn tin giả, quảng cáo sai sự thật, vấn đề báo hóa tạp chí, trang tin điện tử, đạo đức nghề nghiệp của một số phóng viên.
“Chúng tôi xin phép được lắng nghe các đại biểu Quốc hộ, trả lời một cách có trách nhiệm nhất với tinh thần hết sức nghiêm túc, cầu thị. Có những vấn đề còn thiếu thông tin chi tiết xin phép Quốc hội được trả lời thêm bằng văn bản, có những vấn đề lớn phức tạp không thể trả lời hết trong 3 phút xin phép Quốc hội sẽ báo cáo chuyên đề nhằm giải quyết triệt để hơn vấn đề đã được nêu ra, nhất là một số vấn đề kéo dài ít chuyển biến vì rất có thể có vấn đề phải cần đến thẩm quyền của Quốc hội thì mới giải quyết được”, VGP trích phát biểu của Bộ trưởng cho biết.
ĐBQH Tô Thị Bích Châu (Đoàn TP.HCM), Nguyễn Thị Mai Hoa (Đoàn Đồng Tháp) đặt vấn đề với Bộ trưởng về việc Việt Nam có cần phải phát triển hệ sinh thái số, mạng xã hội của riêng mình hay không.
Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: “Việt Nam nằm trong số ít quốc gia đặt vấn đề này từ thực tế muốn làm chủ, bởi "nếu không làm chủ không gian này, sẽ khó nói tới tự chủ kinh tế”.
Theo báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, mạng xã hội Việt Nam đã đạt mức tăng trưởng 30% lên 65 triệu người dùng. Số lượng này sẽ còn tăng lên 90 triệu người dùng vào năm 2020 nếu chúng ta có sự ủng hộ “ưu tiên người Việt Nam dùng hàng Việt Nam”. Hiện nay, số người Việt dùng Facebook, Twitter, Google, Instagram... tại Việt Nam cũng theo ông Hùng, khoảng 90 triệu, riêng Facebook là 50 triệu.
“Hiện giờ nghĩ gì, nói gì, yêu ai, mua gì... đều nằm trên mạng xã hội. Nghĩa là não người Việt Nam tập trung ở một chỗ và chỗ này hiện không nằm ở Việt Nam. Sau này họ sẽ dùng vào việc gì? Điều này rất nguy hiểm, đấy là an ninh quốc gia”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông cũng khẳng định rằng không đặt mục tiêu thay thế mạng xã hội nước ngoài.
Ông cho biết: “Việt Nam đã hội nhập, mở cửa kêu gọi đầu tư. Nhưng ai vào Việt Nam làm ăn đều phải tuân thủ pháp luật Việt Nam, giúp Việt Nam thịnh vượng lên. Tương tự, mạng xã hội Việt Nam tồn tại bên cạnh với điều kiện mạng xã hội nước ngoài phải tuân thủ pháp luật Việt Nam”.
An ninh mạng: Bảo vệ chủ quyền ngay trên không gian mạng
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: “Mạng xã hội cũng có 2 mặt, như Facebook hiện nay có khoảng trên 50 triệu người Việt Nam dùng và dùng vào nhiều mục đích khác nhau. Vì vậy, khi ta yêu cầu mạng xã hội tuân thủ luật pháp phải có từng bước”.
Về cơ sở luật pháp, Bộ trưởng cho biết sau khi có 2 nghị định hướng dẫn triển khai thi hành Luật An ninh mạng xong thì cơ bản sẽ có đủ hành lang pháp lý để quản lý mạng xã hội nước ngoài.
“Họ đến đây kinh doanh thì phải đóng thuế và tuân thủ luật pháp Việt Nam”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Chặn tin xấu, xử lý nghiêm tin giả
Tham gia chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, đại biểu Lê Công Nhường (đoàn Bình Định) nêu tình trạng hiên nay có nhiều trang mạng thường được gọi là “báo chí nhân dân”, có nội dung “xấu độc” nhưng lại có lượng độc giả lớn, hình thành các luồng dư luận tác động xấu đến đời sống xã hội.
Cũng đề cập về vấn đề trên, đại biểu Nguyễn Quang Tuấn (Đoàn Hà Nội) so sánh thông tin xấu độc như loại bệnh dịch lây lan rất nhanh. Ông Tuấn cho rằng, Bộ Thông tin và Truyền thông cần phải có bộ lọc phát hiện, cách ly để người đọc không tiếp nhận thông tin xấu độc như vậy, để nó không còn được lan tỏa.
Trả lời các đại biểu về vấn đề nổi cộm này, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông cho biết, tin xấu độc trên mạng xã hội là câu chuyên mang tính toàn cầu, cả thế giới đang phải đối diện, không chỉ riêng nước ta.
Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông để ngăn chặn nguy cơ này, đầu tiên là hành lang pháp lý. Hiện Việt Nam đã có Luật An ninh mạng, nhưng các quốc gia trên thế giới có quy định pháp luật riêng để xử lý tin sai, tin giả.
Bộ trưởng Hùng cho hay, gần đây nhất, Singapore đã có quy định về xử lý tin giả với chế tài rất mạnh. Người tung tin có thể bị phạt hàng triệu USD, có thể đi tù. “Người đứng đầu mạng xã hội nếu vi phạm thì cũng phải đi tù”, Bộ trưởng Hùng nói và cho biết, Thủ tướng đã giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ Thông tin Truyền thông để sớm có quy định về xử lý tin giả.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng phản ánh về tình trạng phát tán những tin tức, hình ảnh phản cảm trên báo, mạng xã hội, ảnh hưởng đến cán bộ công chức, người dân, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, ở lĩnh vực nào, cơ quan nào, người dân nào phát hiện thì báo cho cơ quan quản lý. Tới đây sẽ xử lý nghiêm trách nhiệm người tung tin sai sự thật, bộ trưởng cam kết.
“Luật An ninh mạng hiện nay yêu cầu rất nghiêm ngặt là các nhà mạng phải cung cấp danh tính người sử dụng. Trên mạng có thể là nickname thôi, nhưng khi cơ quan điều tra yêu cầu thì phải cung cấp danh tính thật”, Bộ trưởng cho hay.
Lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông cũng nêu quan điểm, trên không gian mạng, không thể ai muốn nói gì, tung tin gì cũng được.
“Hôm qua tôi có nói chuyện với thầy Quyết (hoà thượng Thích Thanh Quyết) là nếu ngày mai tất cả chúng ta đều đeo mặt nạ thì xã hội chúng ta có được như ngày hôm qua không?”, ông Hùng chia sẻ.
Việt Nam gỡ 46 trang mạo danh lãnh đạo Đảng, Nhà nước
ĐBQH Đồ Đức Hồng Hà (Đoàn Hà Nội) nêu vấn đề, gần đây, tình hình phá hoại nền tư tưởng của Đảng ta xảy ra thường xuyên và phức tạp hơn về đối tượng, độc hại hơn về nội dung, đa dạng hơn về phương thức và tinh vi hơn về thủ đoạn.
“Đề nghị Bộ trưởng cho biết khó khăn, yếu kém của ngành và trách nhiệm của Bộ trưởng trong việc tìm giải pháp mới mạnh hơn, sát hơn để ngăn chặn kịp thời tình hình trên”, đại biểu Hà nêu.
“Những trang này, ban đầu đưa những thông tin để lấy niềm tin của người đọc, nhưng đến một ngày đẹp trời, các trang đấy sau khi lấy niềm tin của người đọc, đưa những thông tin trong tình huống khẩn cấp thì rất nguy hiểm”, Bộ trưởng nói.
Để xử lý hiện tượng này, Bộ Thông tin và Truyền thông đã phối hợp với các cơ quan liên quan, và có lực lượng để giải quyết vấn đề này. Trong 2 tháng vừa qua, Bộ đã làm rất mạnh tay, gỡ, hạ 207 website mạo danh. Có trang là website thì ngăn chặn, còn trang trên nền tảng mạng xã hội thì phối hợp ngăn chặn. Bộ trưởng cho biết, trong số này có 46 trang là có tên các lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Sắp tới Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ làm việc với các lãnh đạo, thành viên Chính phủ, Quốc hội, lãnh đạo các địa phương, bộ ngành về vấn đề này.
Facebook đã chặn 21 trang mạng chống phá Nhà nước
Bộ trưởng nêu: “Kết quả này thể hiện rõ nhất qua làm việc với các nền tảng xã hội xuyên biên giới. Trước đây với Facebook nếu chúng ta yêu cầu 100 thì họ chỉ làm 20-30%, nhưng nay tỷ lệ này nâng lên 70%. Google nếu ta yêu cầu 100 họ chỉ chấp hành khoảng 40-50%, nhưng nay tăng lên 85%, thậm chí 90%, ví dụ gỡ các game xấu độc như đánh bài”.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho biết chỉ cách đây 2 ngày, Facebook đã công bố chặn quảng cáo chính trị đối với 21 trang chống phá Nhà nước Việt Nam, trong đó có cả những trang mà Chính phủ Việt Nam đã tuyên bố là khủng bố.
Apple hạn chế hợp tác với Việt Nam?
Trả lời về vấn đề này, ông Hùng nêu: “Lừa đảo qua đâu là chính? Chủ yếu là qua mạng viễn thông, có chuyện nhắn tin, cuộc gọi hoặc thư điện tử nói rằng, "Bây giờ có người chuyển thừa kế cho anh giá trị nhiều triệu USD, đề nghị anh nộp một số tiền vào để lấy được thừa kế", rất nhiều tình trạng như vậy”.
Theo lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông, hiện nay, giải pháp ngăn chặn đầu tiên tập trung, về mặt kỹ thuật là cùng với các nhà mạng, sử dụng các hệ thống chặn lọc tự động, phát hiện thông minh.
“Tất nhiên, cũng có việc như đại biểu Ngọc nói, là cung cấp thông tin, chứng cứ vi phạm từ nhà mạng sang Bộ Công an để chúng ta cũng phải có biện pháp răn đe, xử lý. Hiện nay các nhà mạng có quy định rất chặt chẽ về việc cung cấp thông tin cho Bộ Công an, các chi tiết cuộc gọi, thời gian” - Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu.
Theo lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông, ở Việt Nam hiện nay, việc ngăn chặn và lọc khó hơn, đặc biệt là các mạng xã hội nước ngoài. Mạng xã hội trong nước thì có thể điều chỉnh được, vì công cụ phát hiện lừa đảo trên mạng xã hội phức tạp hơn.
Quan trọng là, Bộ Thông tin Truyền thông đã xây dựng Trung tâm Giám sát An toàn không gian mạng Quốc gia, năng lực xử lý 100 triệu tin một ngày và Bộ đang đầu tư nâng cấp lên 300 triệu tin một ngày. Với công cụ AI, theo Bộ trưởng, chúng ta cũng có thể sàng lọc, phát hiện được một số biểu hiện của lừa đảo và có các biện pháp xử lý.
Ngoài ra, Bộ trưởng còn nêu những tồn tại về vấn đề lừa đảo trên không gian mạng liên quan đến các trò chơi cờ bạc online.
“Vừa qua, Bộ Công an đã xử lý một vụ rất nghiêm, nhưng thực sự mà nói, chúng ta thấy gì? Hiện nay, các game chúng ta cấp phép, về cơ bản là không có vấn đề gì, làm rất chặt! Nhưng các game không phép, game cờ bạc mà xuất hiện trên các nền tảng xã hội, trong đó có Google Play, có Facebook cũng tràn lan. Rất nhiều game bán trên đó, quảng cáo trên đó, tải về trên đó. Kể cả chuyện các tổ chức nước ngoài vào Việt Nam, tổ chức đánh game trên đất nước chúng ta”, Bộ trưởng Hùng cho biết.
Theo người đứng đầu ngành Thông tin và Truyền thông, Việt Nam hoàn toàn có thể phát hiện được tình trạng này. Những game quảng cáo trên nền tảng xã hội là có thể giải quyết được. Vấn đề chỉ còn là đấu tranh để các nền tảng này hạ game xuống.
Theo báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, hiện nay tỷ lệ thành công trong việc đấu tranh đó, với Google Play là đạt mức 92%, có thể nói là rất cao. Nhưng riêng công ty Apple thì “tính hợp tác chưa cao nên mới chỉ đạt chưa tới 30%” , nghĩa là họ vẫn tiếp tục quảng cáo các game đánh bạc.
“Tôi nghĩ thực thi luật pháp nghiêm minh thôi, chắc là được, mà chắc chắn là phải được. Còn những phát hiện khác ở trên mạng viễn thông, chúng tôi cũng chỉ đạo các nhà mạng viễn thông, các nhà quản lý địa chỉ IP khi phát hiện thì kịp thời thông báo cho Bộ Công an để xử lý”, ông Hùng khẳng định.
