Việt Nam đánh giá lại quy mô GDP: Lộ ra một triệu tỷ đồng bị bỏ sót mỗi năm

Việt Nam cần thiết phải đánh giá lại quy mô GDP?

Ngày 13.12, Tổng Cục Thống kê đã tổ chức họp báo công bố số liệu đánh giá lại quy mô GDP giai đoạn 2010-2017.

Chủ trì buổi họp báo là ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê. Ngoài ra còn có sự góp mặt của các tổ chức quốc tế, đại diện các bộ, ngành có luên quan, các cơ quan đơn vị nghiệp vụ thuộc cơ quan của Tổng cục thống kê và đại diện báo chí truyền thông.

Phát biểu mở đầu sự kiện, ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê đã thông báo kết quả đánh giá lại quy mô GDP giai đoạn 2010-2017. Theo Tổng cục Thống kê, trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025, việc đánh giá lại quy mô GDP vào thời điểm này theo đúng thông lệ quốc tế và có ý nghĩa quan trọng, làm căn cứ đưa ra những định hướng đúng cho phát triển đất nước trong 10 năm tới và cụ thể hóa cho giai đoạn 5 năm 2021-2025.

Ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết lý giải sự cần thiết vì sao Việt Nam phải tiến hành đánh giá lại quy mô nền kinh tế cùng những giải pháp cấp thiết đưa ra phù hợp từng giai đoạn. Theo ông Nguyễn Bích Lâm, trong quá trình biên soạn chỉ tiêu GDP ở bất cứ quốc gia nào cũng luôn có những vấn đề phát sinh, cần rà soát lại, đánh giá lại cả trong ngắn hạn và dài hạn.

“Đây không phải là lần đầu tiên Tổng cục Thống kê tiến hành đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam. Năm 2013, Tổng cục Thống kê đã thực hiện đánh giá lại quy mô GDP cho giai đoạn 2008-2012, trong đó tập trung đánh giá lại ngành ngân hàng, tài chính, bảo hiểm và kinh doanh bất động sản (hoạt động nhà ở tự ở, tự có); thay đổi phân ngành kinh tế từ Hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân năm 1993 sang Hệ thống phân ngành kinh tế Việt Nam năm 2007”, Cục trưởng Tổng Cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm cho biết.

Ông Lâm nhấn mạnh, Việt Nam không đơn phương tiến hành công việc này mà trong quá trình đánh giá lại GDP, Tổng Cục Thống kê đã làm việc với Đoàn Chuyên gia của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tham vấn ý kiến chuyên gia thống kê của Liên Hợp Quốc để tiếp tục rà soát nguồn thông tin qua đó xem xét đánh giá lại quy mô GDP.

Đánh giá lại, quy mô GDP tăng hơn 25,4%

Theo những gì mà Tổng Cục Thống kê công bố, quy mô GDP đánh giá lại của toàn nền kinh tế theo giá hiện hành tăng bình quân 25,45%/năm giai đoạn 2010-2017, tương ứng tăng 935 nghìn tỷ đồng/năm. Như vậy, Việt Nam đã bỏ sót gần cả một triệu tỷ đồng mỗi năm.

Trong đó năm 2011 có tỉ lệ tăng cao nhất là 27,3% và năm 2015 có tỉ lệ tăng thấp nhất là 23,8%. Năm 2017, quy mô GDP sau khi đánh giá lại đạt 6,294 triệu tỷ đồng, tăng gần 1,3 triệu tỷ đồng so với số đã công bố trước đây (5,006 triệu tỷ đồng).

Đối với khu vực kinh tế, Tổng cục Thống kê cho biết, giá trị tăng thêm theo giá hiện hành của cả ba khu vực đều tăng sau khi đánh giá lại, trong đó quy mô khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ tăng lớn.

Theo đó, bình quân mỗi năm giai đoạn 2010-2017, so với những số liệu đã công bố trước đó, cơ cấu giá trị tăng thêm của khu vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản sau khi đánh giá lại trong giai đoạn 2010-2017 tăng thêm từ 25.000 tỷ đồng đến 46.000 tỷ đồng mỗi năm, tương ứng tăng từ 5,4%-6,2% so với số đã công bố. Trước đó, năm 2017, giá trị tăng thêm đánh giá lại của khu vực này đạt 814.000 tỷ đồng (số đã công bố là 768.000 nghìn tỷ đồng).

Đối với khu vực công nghiệp và xây dựng, sau khi đánh giá lại trong giai đoạn 2010-2017 tăng thêm từ 211.000 tỷ đồng đến 555.000 tỷ đồng mỗi năm. Như vậy mức tăng tương ứng tăng từ 27,6%-36,6% so với số đã công bố. Năm 2017, giá trị tăng thêm đánh giá lại của khu vực công nghiệp và xây dựng đạt 2.227 nghìn tỷ đồng (1.672 nghìn tỷ đồng là số liệu công bố trước đó).

Giá trị tăng thêm khu vực dịch vụ sau khi đánh giá lại giai đoạn 2010-2017 tăng thêm từ 316.000 tỷ đồng đến 615.000 tỷ đồng mỗi năm, tương ứng tăng từ 29,8%-39,6% so với số đã công bố. Năm 2017, giá trị tăng thêm đánh giá lại của khu vực dịch vụ đạt 2.680 nghìn tỷ đồng (số đã công bố là 2.065 nghìn tỷ đồng).

Cơ cấu GDP thay đổi, phản ánh rõ hơn xu hướng chuyển dịch của nền kinh tế. Cụ thể, bình quân mỗi năm giai đoạn 2010-2017, so với số đã công bố, cơ cấu giá trị tăng thêm của khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản trong GDP giảm từ 17,4% xuống còn 14,7% (giảm 2,7 điểm phần trăm). Khu vực công nghiệp và xây dựng tăng từ 33,0% lên 34,8% (tăng 1,8 điểm phần trăm). Khu vực dịch vụ tăng từ 39,2% lên 41,2% (tăng 2 điểm phần trăm).

Ngoài ra, thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm tăng về quy mô so với số đã công bố nhưng cơ cấu trong GDP giảm từ 10,4% xuống 9,3% bình quân cả giai đoạn.

“Tốc độ tăng GDP hàng năm không có biến động lớn so với số đã công bố, GDP hàng năm trong giai đoạn 2011-2017 tăng nhẹ, phù hợp với xu hướng tăng trưởng công bố hàng năm, mỗi năm tăng từ 0,13-0,48 điểm phần trăm, trong đó năm 2016 tăng cao nhất với 0,48 điểm phần trăm. Tốc độ tăng GDP các năm giai đoạn 2011-2017 lần lượt là: 6,41%; 5,50%; 5,55%; 6,42%; 6,99%; 6,69%; 6,94%”, Tổng cục Thống kê cho biết.

Nguyên nhân dẫn đến thay đổi quy mô GDP Việt Nam là gì?

Tổng Cục Thống kê đã nêu rõ 5 nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thay đổi quy mô GDP của Việt Nam. Theo đó, nhóm 4 nguyên nhân đầu tiên làm tăng quy mô GDP và nhóm nguyên nhân thứ 5 thì lại làm giảm quy mô GDP.

Nguyên nhân đầu tiên mà Tổng cục Thống kê nêu chính là việc bổ sung thông tin từ tổng điều tra làm quy mô GDP bình quân mỗi năm tăng thêm 589 nghìn tỷ đồng, chiếm tới 63% mức tăng bình quân đánh giá lại GDP của cả Việt Nam. Cụ thể, Tổng điều tra kinh tế năm 2017 đã bổ sung 76 nghìn doanh nghiệp, gần 306 nghìn cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể so với số lượng doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể đã sử dụng để tính GDP năm 2016.

Bên cạnh đó, doanh thu của doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể trong Tổng điều tra kinh tế năm 2017 tăng lên 2,7 triệu tỷ đồng so với doanh thu đã ước tính để đưa ra GDP năm 2016, gồm có: 1,59 triệu tỷ đồng doanh thu của các doanh nghiệp được bổ sung, 99 nghìn tỷ đồng doanh thu của các cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể được bổ sung, 780 nghìn tỷ đồng bổ sung chênh lệch giữa tổng doanh thu của tất cả các doanh nghiệp còn lại trong nền kinh tế được tổng hợp từ kết quả Tổng điều tra kinh tế năm 2017 so với tổng doanh thu ước tính cho chính các doanh nghiệp này trước khi có kết quả Tổng điều tra.

Nguyên nhân thứ hai theo Tổng cục Thống kê chính là việc bổ sung thông tin từ hồ sơ hành chính làm quy mô GDP bình quân mỗi năm tăng 305 nghìn tỷ đồng, chiếm 32,6% mức tăng bình quân đánh giá lại GDP. Thông qua kết quả rà soát, đối chiếu lại kết quả tổng điều tra năm 2017 và dữ liệu từ cơ quan Thuế đã bổ sung thêm 278 nghìn tỷ đồng doanh thu. Điểm đáng chú ý ở đây là, cuộc tổng điều tra kinh tế đã khai thác hồ sơ hành chính của Bộ Công an và Bộ Quốc phòng bổ sung 146 doanh nghiệp với doanh thu 264 nghìn tỷ đồng, bổ sung 109 nghìn tỷ đồng thu khác ngoài ngân sách Nhà nước và khấu hao tài sản cố định của các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập.

Nguyên nhân tiếp theo chính là việc cập nhật lý luận mới hệ thống tài khoản quốc gia năm 2008 làm quy mô GDP bình quân mỗi năm tăng 98 nghìn tỷ đồng, chiếm 10,5% mức tăng bình quân đánh giá lại GDP.

Đánh giá lại chỉ tiêu GDP đã triển khai cập nhật cách xử lý hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), hoạt động sản xuất phần mềm máy tính và cách xử lý đối với đơn vị thuê gia công trong nước theo khuyến nghị của SNA (Hệ hống tài khoản quốc gia) 2008.

Nguyên nhân thứ tư là rà soát, cập nhật lại phân ngành kinh tế làm quy mô GDP bình quân mỗi năm tăng khoảng 75 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 8% mức tăng bình quân đánh giá lại GDP. Theo đó, do phương pháp tính giá trị sản xuất, áp dụng hệ số chi phí trung gian và chỉ số giá thay đổi theo ngành kinh tế khi biên soạn chỉ tiêu GDP nên khi rà soát lại, cập nhật phân ngành kinh tế từ ngành có tỷ lệ giá trị gia tăng thấp sang ngành có tỷ lệ gia tăng cao, từ ngành có chỉ số giá thấp sang ngành có chỉ số giá cao dẫn đến thay đổi quy mô giá trị tăng thêm của ngành, khu vực và toàn bộ nền kinh tế.

Nguyên nhân thứ 5 theo Tổng cục Thống kê là cập nhật cơ cấu kinh tế làm thay đổi hệ số chi phí trung gian và chỉ số giá của cả nước làm quy mô GDP bình quân mỗi năm giảm khoảng 131 nghìn tỷ đồng, tương đương giảm khoảng 14% so với mức tăng bình quân mỗi năm đánh giá lại GDP.

“Mục đích đánh giá lại quy mô GDP là để đánh giá đúng bức tranh, năng lực của nền kinh tế, đánh giá hiệu quả các chính sách kinh tế. Kết quả đánh giá lại được sử dụng để xây dựng các mục tiêu trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021-2025, không dùng để đánh giá mức độ hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 và các kỳ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2015 và giai đoạn 2016-2020”, Tổng cục thống kê cho biết.

Đánh giá lại quy mô GDP có ảnh hưởng đến nợ công của Việt Nam?

Tổng cục Thống kê đánh giá, sự thay đổi của các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp có liên quan, quy mô GDP thay đổi dẫn tới các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp khác cũng thay đổi. Chẳng hạn, tích lũy tài sản bình quân mỗi năm tăng 28,98%. Tiêu dùng cuối cùng thay đổi đáng kể ở tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư, bình quân tăng 26,37%/năm.

Tổng thu nhập quốc gia (GNI) bình quân mỗi năm tăng 26,6%. GDP bình quân đầu người tăng thêm 10,3 triệu đồng mỗi người một năm, tương ứng mức 25,6%/năm. Tỷ lệ vốn đầu tư so với GDP bình quân mỗi năm khoảng 33,3%/năm, tức tăng 0,7 điểm phần trăm.

“Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư (Hệ số ICOR) không có sự thay đổi lớn, giai đoạn 2011-2017 là 5,98 (giảm 0,27); giai đoạn 2016-2017 là 6,05 (giảm 0,22). Tỷ lệ thu ngân sách nhà nước so với GDP giảm bình quân mỗi năm khoảng 5,0%. Tỷ lệ thuế trừ trợ cấp sản phẩm so với GDP giảm bình quân mỗi năm khoảng 1,1%. Tỷ lệ chi ngân sách nhà nước so với GDP bình quân 23,2%/năm (số đã công bố là 29,1%/năm)”, Tổng cục Thống kê cho biết.

Theo đó, tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước so với GDP giảm bình quân 1,2%/năm. Tỷ lệ dư nợ công so với GDP bình quân giai đoạn 2010-2017 giảm khoảng 11,6%. Năng suất nhân tố tổng hợp bình quân giai đoạn 2015-2017 đóng góp 46,4% trong GDP, giảm 0,13 điểm phần trăm so với ước tính trước đây.

Theo lý giải của ông Nguyễn Bích Lâm, vì sao có sự thay đổi quy mô GDP là do kinh tế Việt Nam từ năm 2010 đến nay có nhiều chuyển biến, cơ cấu kinh tế chuyển dịch khá nhanh cùng với sự phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và tốc độ. Bên cạnh đó, chủ trương và chính sách của Nhà nước về phát triển khu vực sản xuất tư nhân, khuyến khích chuyển đổi từ hộ sản xuất kinh doanh sang doanh nghiệp đã dẫn đến sự phát triển nhanh của khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước.

“Sự phát triển nhanh của khu vực doanh nghiệp trong giai đoạn vừa qua chưa được phản ánh kịp thời và đầy đủ trong dữ liệu của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến quy mô GDP chưa được tính toán đầy đủ”, Cục trưởng Nguyễn Bích Lâm nêu rõ.

Ngoài ra, vị chuyên gia cũng thừa nhận, có thể trong quá trình biên soạn GDP, ngoài những nguyên nhân chủ quan trong hoạt động thống kê dẫn đến phạm vi tính toán chưa đầy đủ còn có những nguyên nhân như: sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nước chưa chặt chẽ và thống nhất, ý thức hợp tác của các đối tượng cung cấp thông tin còn kém, sự thay đổi và biến động nhanh về hoạt động của các tổ chức kinh tế của khu vực trong nước.

Việt Nam đánh giá lại quy mô GDP, có phải bệnh thành tích?

Đối với người dân, số liệu đánh giá lại quy mô GDP không mang lại lợi ích về vật chất bởi những gì mà nền kinh tế đã diễn ra là điều không đổi. Cái lợi quan trọng nhất khi đánh giá lại quy mô GDP là các bộ, ngành và người dân có bức tranh xác thực nhất về nền kinh tế, quy mô, tăng trưởng các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, để từ đó, Chính phủ có chính sách đúng đắn, xác thực vận hành nền kinh tế Việt Nam thời gian tới.

Theo đó, lãnh đạo Tổng cục Thống kê nhấn mạnh:

“Việc đánh giá lại sẽ giúp Chính phủ và các cơ quan chính sách có cái nhìn thực chất hơn về nền kinh tế, nhằm đưa ra các chính sách phù hợp hơn trong tương lai. Con số đúng sẽ giúp mang lại các chính sách đúng và người dân sẽ được hưởng lợi từ điều đó”.

Tham dự buổi họp báo, nhóm các chuyên gia quốc tế cũng đồng thuận đánh giá, Tổng cục Thống kê đánh giá lại quy mô GDP hoàn toàn phù hợp với thông lệ thống kê quốc tế. Tổng cục Thống kê đã tiến hành rất nhiều cuộc điều tra về các hoạt động kinh tế, hộ gia đình để đảm bảo nắm bắt được kết quả các hoạt động, đặc biệt là các hoạt động mới xuất hiện, các hoạt động sản xuất kinh doanh vừa và nhỏ và thực hiện rà soát trong đợt điều chỉnh lần này. Bên cạnh đó, Tổng cục Thống kê nhấn mạnh, nhiều quốc gia có năng lực thống kê tốt đều tiến hành rà soát, đánh giá lại quy mô GDP thường xuyên và định kỳ như Mỹ, Trung Quốc, Canada, Nga, Đức, Ý…

“Nhà thống kê chụp ảnh nguyên trạng bức tranh kinh tế còn thực thi chính sách là của bộ ngành. Không phải chúng tôi làm để Chính phủ tăng thêm vay nợ hay trần nợ công”, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm phát biểu cho biết, đồng thời khẳng định.

Như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu trước Diễn đàn Quốc hội hồi tháng 11 vừa qua khẳng định việc tính toán lại GDP là cần thiết và dữ liệu này chỉ áp dụng sau năm 2020 chứ không đưa vào báo cáo gửi Quốc hội hay Văn kiện Đảng.

“Không phải bệnh thành tích mà chúng ta tính lại. Trong văn kiện đại hội Đảng vẫn tính toán dựa trên số liệu cũ”, đồng chí Nguyễn Xuân Phúc bổ sung thêm.

Tại buổi họp báo ngày 13.12, ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cũng gửi lời cảm ơn đến Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF, Chương trình phát triển Liên hợp quốc UNDP và các tổ chức quốc tế đã hỗ trợ cơ quan này trong quá trình thực hiện việc đánh giá lại quy mô GDP của Việt Nam một cách khoa học và bảo đảm thông lệ quốc tế.