Hệ quả là các hàng không mẫu hạm đã «át vía» tàu chiến. Về số lượng các «sân bay nổi trên mặt nước» và phi cơ đậu trên hàng không mẫu hạm, giữ ngôi vị thủ lĩnh không cần tranh cãi là Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đội máy bay trên tàu của hạm đội Nga cũng có ý nghĩa rất quan trọng. Bài viết của Sputnik giới thiệu một số đại diện của lực lượng này.
Đầu tiên ở Liên Xô
Vào đầu những năm 1970, dành cho các tuần dương hạm hạng nặng (không phải là tàu sân bay!) của đề án 1143 «Krechet» (mã hiệu của NATO là Kiev-class), ở Liên Xô đã chế tạo mẫu máy bay đầu tiên có thể cất cánh và hạ cánh thẳng đứng trên boong tàu, đó là cường kích đậu trên boong Yak-38. Bí quyết «know how» của máy bay là hệ thống động lực độc đáo từ một động cơ chính sustainer và hai động cơ nâng. Nhờ đó máy bay tấn công có thể hạ cánh an toàn trên boong tàu ngay cả khi đang có bão biển dữ dội. Vũ khí bố trí trên bốn chùm giữ của hệ thống treo ngoài, yêu cầu thiết kế cho mỗi chiếc là 500 kg. Dành riêng cho Yak-38 đã chế tạo khẩu pháo có thể tháo rời bên ngoài - súng tự động nòng đôi 23 mm GSh-23. Ngoài ra, Yak-38 có thể sử dụng loạt tên lửa có và không có dẫn hướng, cũng như những quả bom thả rơi tự do.
Đáng tiếc thay, thiết kế máy bay tấn công này là kết quả của hàng loạt nhân nhượng, vì thế không thể gọi nó là mẫu kỹ thuật hàng không xuất sắc. Nhược điểm của Yak-38 là bán kính chiến đấu tương đối nhỏ (khoảng 195 km), thiếu radar trên khoang (như vậy chỉ cho phép không chiến ở cự ly rất gần), còn tốc độ tối đa khá khiêm tốn là 1.210 km/h. Thêm nữa, Yak-38 còn nổi bật một cách đáng buồn bởi tỷ lệ tai nạn cao (một phần do cánh nhỏ nên giữ thăng bằng kém khi ở trên không). Trong số 231 chiếc máy bay xuất xưởng thì gần mất đi năm chục chiếc trong các vụ tai nạn. Năm 2004, cuối cùng Yak-38 đã bị loại khỏi hệ trang bị quân sự.
«Người lính đa năng» không gặp thời
Máy bay đa năng cất cánh và hạ cánh thẳng đứng trên boong trong mọi thời tiết Yak-141 lần đầu tiên bay lên không trung vào năm 1987. Mẫu phi cơ này đã phát triển những ý tưởng từng được gửi gắm trong mô hình Yak-38, nhưng vượt trội hơn hẳn về khả năng chiến đấu. Máy bay được trao chức năng che chắn bảo vệ đội hình hàng không mẫu hạm trước máy bay địch, giành ưu thế trên không, tiến hành các trận không chiến linh hoạt tầm gần và tầm xa, cũng như thực hiện giáng đòn tấn công triệt hạ các mục tiêu trên đất liền và trên biển. Bán kính chiến đấu lên tới 900 km, tốc độ tối đa là 1.800 km/h, trần bay thực tế là 15.000 mét. Vũ khí gồm pháo máy bay 30 mm, tên lửa dẫn đường và không điều khiển trên năm giá treo. Ngoài ra, ở Yak-141 đã xuất hiện trạm radar trên khoang.
Nhưng thật không may – mẫu máy bay mới đã thành nạn nhân của thời cuộc, khi Liên Xô tan rã. Đến cuối năm 1991, kinh phí dành cho dự án bị co hẹp và các chuyên gia sáng chế đành phải ... mời chào nhượng nó cho người nước ngoài. Tập đoàn Mỹ Lockheed Martin đáp lại lời kêu gọi, chỉ đơn giản bằng động tác... «tư nhân hóa» một phần tài liệu kỹ thuật của Yak-141. Giờ đây, nhiều chuyên gia hàng không nhận thấy rằng phiên bản sửa đổi trên khoang chiến đấu cơ thế hệ thứ năm F-35B giống một cách đáng ngờ với mẫu máy bay Xô-viết.
«Sukhoi» trên biển
Chiến đấu cơ chủ đạo trên tàu sân bay của Hải quân Nga hiện đại là Su-33. Là sản phẩm của tập đoàn «Sukhoi» trên cơ sở mẫu Su-27, nó khác biệt về phần ngang phía trước, khung gầm hạ cánh được gia cố, bàn điều khiển cánh gấp, bảo vệ bổ sung bảo vệ chống ăn mòn cấu trúc khi hoạt động trong điều kiện khí hậu biển, cũng như thiết bị dành để «làm việc» với các mục tiêu trên mặt nước. Su-33 là máy bay tiêm kích lớn nhất thế giới trên tàu sân bay, được thiết kế để tuần tra đường dài và đánh chặn các mục tiêu trên không ở khoảng cách rất xa tàu căn cứ. Với nguồn dự trữ cung cấp đầy đủ nhiên liệu và đạn dược, tầm bắn của Su-33 đạt 1.500 km. Trong khuôn khổ chương trình hiện đại hóa, toàn bộ những chiếc máy bay này đã được lắp đặt hệ thống điện tử hàng không hiện đại trên khoang cũng như tổ hợp quan sát và dẫn hướng tiên tiến.
Vào tháng 11 năm 2016 những chiếc tiêm kích thuộc nhóm hàng không của tuần dương hạm hạng nặng «Đô đốc Kuznetsov» đã giáng đòn tấn công vào các mục tiêu là cứ điểm của bọn khủng bố trên lãnh thổ Syria. Đáng tiếc, đã có tổn thất ngoài chiến sự: khi máy bay hạ cánh xuống boong tàu, cáp aerofinisher (thiết bị giúp phanh hãm máy bay trên mặt boong) đã bị bung ra và chiếc Su-33 rơi xuống biển. Phi công đã kịp nhảy thoát ra ngoài.
«Xạ thủ bắn tỉa có cánh quạt»
Máy bay trực thăng trên tàu là sản phẩm truyền thống của tập đoàn «Kamov». Máy bay trực thăng với bố trí cánh quạt đồng trục (cái này nằm trên cái kia và xoay theo các hướng khác nhau) đã nhiều thập niên qua vẫn là «tấm danh thiếp» đặc trưng của Hải quân Liên Xô và Nga. Cách đây không lâu, gia đình những máy bay này đã được bổ sung thêm trực thăng tấn công «Katran».
Máy bay này được phát triển dành cho các tàu chở trực thăng đổ bộ tổng hợp «Mistral» mà Pháp đặt hàng. Nhưng, như ai cũng rõ, giao kèo với các con tàu đó đã không được thực hiện, hợp đồng bị huỷ, trong khi mẫu chiếc trực thăng hoàn chỉnh lại rất thành công, đến mức Bộ Quốc phòng Nga quyết định không từ bỏ. Trên cơ sở mẫu «cá sấu trên bộ» là trực thăng trinh sát và tấn công «Alligator» (Ka-52), «Katran» (Ka-52K) là biến thể thích hợp dành cho bố trí trên tàu biển. Được giao chức năng yểm trợ hỏa lực cho quân đổ bộ và tiêu diệt lực lượng đối phương trong mọi điều kiện thời tiết, vào bất cứ khoảng thời gian nào, cả ban ngày và ban đêm, Ka-52K khác biệt nổi bật với cơ chế lưỡi cánh gập và bộ điều khiển ổ trục, cũng như thiết bị hạ cánh đã được tăng cường. Như đang chờ đợi, vũ khí cơ bản của «Katran» là tên lửa dẫn đường mới nhất «Hermes-A», có tầm bắn vượt trội hơn hẳn so với các tên lửa hàng không «Vikhr» và «Ataka» hiện có. Như vậy, để tiêu diệt mục tiêu, «Katran» không cần đến sự mạo hiểm thừa là tiến sát gần khu vực hoả lực thuộc lưới phòng không của đối phương.
