Bóng đá có tác động rất lớn đến việc thiết lập bản sắc dân tộc của người Uruguay, ông Alfredo Etchandy nhấn mạnh và giải thích lý do tại sao việc tổ chức World Cup lại quan trọng đối với một quốc gia nhỏ ở miền nam châu Mỹ Latinh, lúc đó đang trên đường trở thành một quốc gia hiện đại.
Với các cải cách xã hội tiến bộ, chính phủ của nhà lãnh đạo José Batlle y Ordóñez trong hai nhiệm kỳ (1903-1907 và 1911-1915) đã đặt nền móng cho Uruguay hiện đại. Không bị ảnh hưởng nhiều bởi hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất, tại Uruguay bắt đầu xây dựng các công trình đồ sộ: năm 1925, Cung lập pháp được xây dựng, năm 1928 - Palacio Salvo ra đời, vào thời điểm đó là tòa nhà cao nhất ở Nam Mỹ.
Động lực này đã khiến các nhà lãnh đạo của Hiệp hội bóng đá Uruguay suy nghĩ về dự án tổ chức một giải bóng đá thế giới mà Liên đoàn bóng đá quốc tế (FIFA) đã lên kế hoạch kể từ đầu thế kỷ nhưng chưa thực diện được. Những chiến thắng rực rỡ của Uruguay tại các cuộc thi đấu bóng đá tại Thế vận hội Olympic năm 1924 và tại Amsterdam năm 1928 đã mang lại cho đất nước vị thế cần thiết, đủ điều kiện để tổ chức Giải vô địch bóng đá thế giới.
Uruguay thực sự gây ngạc nhiên cho cả thế giới bóng đá
Nhà báo Alfredo Etchandy cho biết:
“Cho đến năm 1924, chưa có đội bóng nào của Nam Mỹ đến thi đấ ở châu Âu. Lần đầu tiên đội tuyển quốc gia Uruguay đi thi đấu tại Thế vận hội Olympic ở Paris. Đội đã tham gia 9 trận đấu tập ở Tây Ban Nha và sau đó 5 trận tại Thế vận hội và chiến thắng tất cả.”
Chiến công này khiến cả thế giới sửng sốt, và nhiều người châu Âu lần đầu tiên được biết về một quốc gia có tên là Uruguay. Đội bóng Uruguay lặp lại chiến thắng của mình vào năm 1928, lần này họ chơi với Argentina trong trận chung kết và một lần nữa chứng minh rằng bóng đá Mỹ Latinh xuất sắc hơn nhiều so với châu Âu.
Khi FIFA họp ở Barcelona vào năm 1929 để chỉ định địa điểm cho World Cup đầu tiên được chờ đợi từ lâu, Uruguay đã có một số luận chứng có lợi cho mình. Ngoài những thành tựu thể thao không thể phủ nhận của đất nước, chính quyền Uruguay đã trình bày một dự án kỷ niệm 100 năm Hiến pháp đầu tiên của nước này và tuyên bố xây dựng sân vận động “Centenario” (“Thiên niên kỷ”) hoành tráng.
Theo ông Etchandy, luận chứng cuối cùng trở nên quyết định: đó là quốc gia Nam Mỹ đề nghị trả tiền vé cho tất cả các đội châu Âu muốn đến dự giải, cũng như tài trợ hoàn toàn chi phí giao thông đi lại hàng ngày cho các cầu thủ. Đề xuất như vậy rất hữu ích trong tình hình kinh tế khó khăn và thực tế phải mất ít nhất 17 ngày đi thuyền từ châu Âu đến khu vực Rio de la Plata.
Bất chấp tính quyết định của dự án, việc tổ chức giải vô địch gặp không ít khó khăn. Nhà báo Etchandy nhắc lại rằng nhà nước phải chi trả một khổi tiền lớn. Công trình xây dựng sân bóng đá Centenario hùng vĩ, được hoàn thành trong thời gian kỷ lục nhưng gặp khó khăn ở giai đoạn hoàn thiện, vì vậy các trận đấu đầu tiên được tổ chức tại các sân vận động Parque Central và Los Pocitos.
Ngoài ra, sự ứng cử của Uruguay làm dấy lên mối lo ngại ở một số quốc gia. Là nước muốn đăng cai giải vô địch năm 1930, nước Ý quyết định không cử đội bóng của mình đến Montevideo và gần như tẩy chay giải đấu Uruguay. Kết quả là, đến tham gia Giải vô địch có đối tuyển Pháp (Chủ tịch FIFA khi đó Jules Rome là người Pháp), Bỉ, Nam Tư và Romania. Nước Anh, vốn không đánh giá cao tầm quan trọng của các giải đấu FIFA, cũng không đến.
Có đội tuyển quốc gia bỏ cuộc trên đường đi. Ví dụ, Ai Cập đã xác nhận sẽ tham gia, nhưng không thể đến vì con tàu đưa đội đến Montevideo bị gặp tai nạn.
Đến giây phút cuối cùng, có thêm đội Bolivia và kết quả là 13 đội đã tham gia giải vô địch: gồm Uruguay, Argentina, Brazil, Bolivia, Chile, Paraguay, Mexico, Mỹ, Peru, Pháp, Nam Tư, Romania và Bỉ.
Giải vô địch được đông đảo khán giả cổ vũ. Người hâm mộ Uruguay tỏ ra hứng thú với giải vô địch và có rất nhiều người đến xem các trận đấu. Sân vận động Centenario được khánh thành bằng trận đấu giữa đội Uruguay và đội Peru vào ngày 18 tháng 7, ngày kỷ niệm Hiến pháp đầu tiên của Uruguay tròn 100 tuổi. Trận đấu kết thúc với chiến thắng của đội Uruguay với tỷ số 1:0 trước gần 60.000 khán giả - con số đặc biệt ấn tượng vào thời điểm đó.
Những cú ghi bàn và tranh cãi gay gắt trong trận chung kết
Trong trận chung kết của giải vô địch, Uruguay và Argentina một lần nữa thi đấu với nhau. Nhà báo Etchandy lưu ý rằng sự cạnh tranh giữa họ là rất lớn bởi vì hai đội đã thi đấu với nhau kể từ năm 1901, và cuộc chiến này thường quyết định kết quả của giải Cup America.
Dựa trên các báo cáo từ thời điểm đó, ông Etchandy thừa nhận rằng đội Argentina "không được đối xử tốt" trong các trận đấu ở Uruguay. Khán giả đã xúc phạm họ, thậm chí ném đồ vật vào họ, và hành vi đó gần như trở thành chuẩn mực những thập kỷ tiếp theo trong các trận đấu của Libertadores Cup.
Các đội Argentina và người Uruguay dường như thi đấu với nhau không chỉ vì chiếc cúp và không chỉ trên sân bóng. Bắt đầu từ cuộc tranh cãi về quả bóng dành cho trận chung kết (mỗi đội đều đòi sử dụng quả bóng của họ cho trận đấu, vì vậy trọng tài người Bỉ John Langenus đã quyết định mỗi hiệp sẽ được chơi với những quả bóng khác nhau), cho đến sự hỗ trợ của ca sĩ nổi tiếng Carlos Gardel, bằng bài hát trước hai trận đấu ngay trước chung kết.
Đội Uruguay giành chiến thắng trong trận chung kết với tỷ số 4:2. Đội chủ nhà đã đảo ngược trận đấu, bắt đầu với chiến thắng của Argentina với tỷ số 2:1 trong hiệp một. Sau đó, khi trở về Buenos Aires, đội Argentina nói rằng người Uruguay được cho là đã đe dọa giết chết họ và dọa rằng họ sẽ “ra ma” nếu giành chiến thắng trong trận đấu.
Mặc dù khả năng thể thao của đội Uruguay đã được thể hiện tại các giải đấu năm 1924 và 1928, nhưng Argentina tuyên bố Uruguay đã chiến thắng bằng bạo lực. Ông Etchandy nói thêm rằng một số tờ báo Argentina thời bấy giờ đã phát động một chiến dịch thực sự chống Uruguay, thậm chí còn dẫn đến các cuộc tấn công vào đại sứ quán Uruguay ở Buenos Aires.
“Lúc đó, bóng đá đã là niềm đam mê lớn đối với mọi người” - nhà báo Etchandy nói, lưu ý rằng cuộc tranh chấp thể thao thậm chí đã lan tới tận chính phủ Argentina, định cắt đứt quan hệ ngoại giao với Uruguay. Tuy nhiên, cuối cùng điều này đã không xảy ra, cuộc ganh đua rốt cuộc chỉ còn lại trên sân bóng.
