Với tư cách là một nhà đầu tư và nhà tài trợ lớn, Bắc Kinh đã khẳng định mình là “người bạn trung thành” của Campuchia và nỗ lực xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa hai nước. Mặt khác, Việt Nam, láng giềng và đồng minh lịch sử của Campuchia, dường như đang tìm cách duy trì hiện trạng. Vậy điều này có ý nghĩa gì đối với Campuchia?
Để trả lời câu hỏi này, tác giả gợi ý rằng các chính trị gia Campuchia phải tính đến nhiều khả năng có thể xảy ra trong quan hệ giữa hai nước láng giềng. Sau đó, họ có thể thiết kế các biện pháp can thiệp chính sách để giảm thiểu các vấn đề và tối đa hóa cơ hội trong khu vực chiến lược của họ.
Bắc Kinh và Hà Nội củng cố quan hệ
Khả năng đầu tiên có thể là Bắc Kinh và Hà Nội sẽ tăng cường quan hệ. Trong trường hợp này, Campuchia có thể phải đối mặt với những thách thức về chính trị và an ninh. Một số nhà phân tích cho rằng mối quan hệ ấm lên giữa Trung Quốc và Campuchia phản ánh những nỗ lực có tính toán của Campuchia nhằm giảm ảnh hưởng của Việt Nam. Theo ý kiến của tác giả bài báo, nếu Việt Nam cũng tăng cường quan hệ với Trung Quốc thì có thể tạo ra khó khăn trong lĩnh vực an ninh hoặc vấn đề biên giới.
Để tránh vấn đề này, chuyên gia cho rằng Campuchia không nên chỉ tập trung vào quan hệ đồng minh với Việt Nam mà cần thiết lập mối quan hệ với các cường quốc khác để cân bằng giữa sự gần gũi của Việt Nam và quy mô kinh tế của Trung Quốc. Thái Lan và Hoa Kỳ sẽ là những lựa chọn rõ ràng.
Trong trường hợp này, Campuchia có thể phải đối mặt với các vấn đề kinh tế, do hoạt động kinh tế của nước này chủ yếu phụ thuộc vào Trung Quốc. 43% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Campuchia năm 2019 đến từ Trung Quốc, trong cùng năm khối lượng thương mại song phương giữa hai nước đạt 9 tỷ USD. Trung Quốc cũng chiếm khoảng 42% tương đương 9,6 tỷ USD nợ nước ngoài của Campuchia.
Đến năm 2017, Campuchia đã nhận được khoảng 4,2 tỷ USD cho vay và viện trợ không hoàn lại từ Trung Quốc. Nếu quan hệ Trung-Việt tăng cường, Campuchia có thể đối mặt với mối đe dọa kinh tế dưới hình thức dịch chuyển đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Campuchia sang Việt Nam.
Giới đầu tư Trung Quốc có xu hướng đầu tư vào Việt Nam hơn là Campuchia do Hiệp định Thương mại Tự do Liên minh châu Âu (EVFTA) ký kết gần đây, cũng như nhờ mức độ gần gũi về kinh tế, quy mô và năng suất lao động cạnh tranh của Việt Nam. Nếu điều này xảy ra, nền kinh tế Campuchia có thể bị tổn hại nghiêm trọng.
Để giải quyết thách thức kinh tế có thể xảy ra này, Campuchia cần đa dạng hóa các nguồn tăng trưởng và đối tác thương mại, bắt đầu bằng việc cải thiện hơn nữa điều kiện đầu tư để thu hút đầu tư không chỉ từ Trung Quốc.
Tính đến các dự án của Trung Quốc tài trợ 70% cho các dự án cơ sở hạ tầng ở Campuchia, góp phần tạo việc làm và đóng thuế ở Campuchia, có ảnh hưởng đến thu nhập, Heimkhemra Suy tin rằng Campuchia rõ ràng nên tiếp tục hợp tác với Trung Quốc. Nhưng trong tương lai, nước này nên thu hút các nhà đầu tư tiềm năng của Trung Quốc và tiền của họ để đóng góp vào sự phát triển của Campuchia.
Đặc biệt, các dự án trong các ngành phân phối lợi ích kinh tế thông qua tiền lương là rất quan trọng đối với tăng trưởng dài hạn của Campuchia, chẳng hạn như sản xuất và nông nghiệp.
Điều quan trọng phải lưu ý là từ năm 2005 đến năm 2017, 85% trong số 10 tỷ USD mà Trung Quốc chi cho Campuchia tập trung vào các lĩnh vực năng lượng, tài nguyên thiên nhiên và bất động sản.
Điều gì sẽ xảy ra nếu quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam xấu đi?
Một khả năng khác là quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam có thể xấu đi. Trong kịch bản này, Trung Quốc có thể xích lại gần Campuchia, đẩy Việt Nam ra xa, mở ra cơ hội kinh tế lớn cho Campuchia. Trung Quốc coi Campuchia là đối tác chiến lược quan trọng có thể giúp thúc đẩy sự quan tâm của Bắc Kinh ở Đông Nam Á bằng cách cung cấp an ninh lương thực, lao động giá rẻ, nguồn cung cấp năng lượng và khoáng sản.
Campuchia cũng có thể giúp các công ty Trung Quốc tiếp cận thị trường và các hiệp định thương mại ưu đãi tại thị trường EU và ASEAN. Vì những lý do này, Campuchia có thể là nơi tốt nhất để chuyển đầu tư của Trung Quốc khỏi Việt Nam, theo chuyên gia và trong trường hợp hai nước có bất đồng, chính phủ nên sẵn sàng tận dụng cơ hội này.
Ngay cả khi điều này không xảy ra, Campuchia cũng nên xem xét chuyển hướng đầu tư của Trung Quốc vào phát triển kỹ năng trong các ngành sản xuất công nghiệp điện tử, chế tạo ô tô và công nghiệp thực phẩm, vì phần lớn FDI của Trung Quốc vào Việt Nam được đầu tư vào ngành may mặc và xây dựng. Chuyên môn hóa các lĩnh vực này sẽ có lợi cho Campuchia về lâu dài.
Mặc dù có cơ hội kinh tế này, Campuchia có thể phải đối mặt với các vấn đề chính trị nếu quan hệ Trung-Việt xấu đi. Nếu Campuchia buộc phải đứng về phía nào đó, họ sẽ rơi vào tình thế bất phân thắng bại.
Nếu điều này xảy ra, tính trung lập sẽ là điều tối quan trọng đối với Campuchia, do đó, như Policy Forum nhấn mạnh, Phnôm Pênh cần tiếp tục bảo vệ quan hệ giữa hai nước. Campuchia, theo chuyên gia, cần tránh thông đồng với Trung Quốc chống lại Việt Nam để tối đa hóa lợi ích kinh tế, ngoại giao và chính trị của Campuchia.
Bất kể điều gì xảy ra, theo tác giả bài báo, Campuchia nên giữ thái độ trung lập thực sự trong tương lai và nỗ lực đa dạng hóa và tăng trưởng nền kinh tế. Tuy nhiên, điều này chỉ có thể thực hiện được khi có sự trợ giúp của một cường quốc khác và mối quan hệ chặt chẽ hơn nữa với các đối tác khác như Mỹ, EU và Nhật Bản, sẽ là yếu tố cần thiết mà Campuchia cần cho thấy ý định của mình, chuyên gia nói.
Điều đó có thể phức tạp, nhưng câu hỏi quan trọng nhất đối với Campuchia là liệu giới lãnh đạo chính trị của nước này có muốn đa dạng hóa các mối quan hệ đối ngoại của đất nước hay không. Nếu không, không một chiến lược nào có thể sẽ giúp ích. Nhưng nếu đạt được đa dạng hóa chúng, vẫn có một con đường phía trước, Heimkhemra Suy kết luận.
Ý kiến trong bài viết là quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Sputnik.
