Năm 2020 đúng là một năm đặc biệt và đầy thách thức đối với Việt Nam, vì dịch bệnh Covid-19 đã và đang tiếp tục diễn biến phức tạp, làm thay đổi toàn bộ cuộc sống và hoạt động của toàn thế giới. Mặt khác, năm Chủ tịch ASEAN 2020 vừa là một cơ hội vừa là một trách nhiệm gấp đôi, khi Việt Nam đồng thời là Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
Việt Nam đã nâng cao được vị thế của mình hay không? Việt Nam đã linh hoạt, uyển chuyển một cách có nguyên tắc trên cơ sở “dĩ bất biến, ứng vạn biến” như thế nào? Sputnik cùng một số nhà phân tích, chuyên gia Việt Nam nhìn lại những điểm nổi bật trong quan hệ quốc tế, ngoại giao của Việt Nam trong năm 2020.
Thành công lớn trên cương vị thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ
Ngay sau khi được bầu là thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc với số phiếu gần như tuyệt đối (192/193) vào tháng 6-2019, Việt Nam đã có một chương trình, kế hoạch cho nhiệm kỳ 2 năm của mình trên cương vị này.
Việt Nam khẳng định sẽ nỗ lực hết sức mình để đảm nhiệm thành công trọng trách Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an và cam kết mạnh mẽ hiện thực hóa thành công mục tiêu vì Cộng đồng ASEAN.
“Đối với Liên Hợp Quốc, Việt Nam nêu chủ trương “Đối tác vì hòa bình bền vững”. Đây là chủ trương quan hệ rất rộng mở vì hòa bình luôn là nhu cầu sống còn và cháy bỏng của toàn nhân loại trong bất kỳ thời đại nào, tình huống nào. Còn đối với ASEAN, Việt Nam nêu chủ đề “Gắn kết và chủ động thích ứng”. Hai chủ trương lớn trong quan hệ quốc tế của Việt Nam cũng như của toàn khối ASEAN mà những diễn biến sau đó cho thấy đó là những chủ trương, chủ đề ấy vừa có tính khoa học, vừa cao tính dự báo rất cao”, - Chuyên gia về những vấn đề quan hệ quốc tế Nguyễn Minh Hoàng bình luận với Sputnik.
Với vai trò là thành viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến trên lĩnh vực ít được bàn đến như hoạt động nhân đạo, hoạt động giữ gìn hòa bình, hoạt động chống biến đổi khí hậu, hoạt động phòng chống tội phạm trên không gian mạng…
Và nổi bật nhất là Việt Nam đã chủ trì đề xuất Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua một nghị quyết lấy ngày 27-12 hàng năm làm “Ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch bệnh”. Đây cùng là ngày sinh của nhà bác học Pháp Louis Pasteur (27-12-1822), người đã phát minh ra vaccine phòng chống bệnh dại, mở đường cho sự ra đời của hàng loạt vaccine phòng dịch bệnh khác.
“Vấn đề đó tưởng chừng như không mấy liên quan đến hoạt động chính của Hội đồng Bảo an là bảo đảm an ninh toàn cầu, nhưng đã được Việt Nam phát hiện bởi đó là một trong những vấn đề an ninh phi truyền thống rất quan trọng, không phân biệt quốc gia dân tộc, thể chế chính trị, vị trí địa lý, hoàn cảnh kinh tế, v.v….
Đó là vấn đề chung của toàn nhân loại. Đặc biệt là khi đại dịch COVID-19 đang lan tràn khắp thế giới. Vấn đề an ninh sức khỏe này đã thu hút sự quan tâm của tất cả các thành viên Liên Hợp Quốc. Trong phiên họp ngày 7-12-2020, Nghị quyết A/RES-75/27 đã được Đại Hội đồng thông qua với sự đồng thuận của tất cả các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc. Và đây cũng là lần đầu tiên, Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua một Nghị quyết toàn thể về vấn đề an ninh sức khỏe. Và vấn đề an ninh sức khỏe cũng chính là một trong những nền tảng để xây dựng một nền hòa bình bền vững trên toàn cầu”, - Nhà phân tích Nguyễn Minh Tâm nói với Sputnik.
Đó là những thành công lớn của Việt Nam trong năm đầu, lần thứ hai giữ vai trò thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Việt Nam đã đạt được những thành công được coi là không tưởng
“Đối với vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN, Việt Nam đã đạt được những thành công được coi là không tưởng. Trong hoàn cảnh đại dịch COVID-19 hoành hành khiến trên 70 triệu người mắc nhiễm, gần 1 triệu 700 nghìn người chết, một số nước ASEAN đã trở thành những ổ dịch lớn, quan hệ giao lưu quốc tế bị gián đoạn nghiêm trọng, kinh tế thế giới bị kéo lùi hàng thập kỷ; không ai nghĩ rằng Năm chủ tịch ASEAN thứ hai của Việt Nam sẽ thu được thành công to lớn tới mức đó”, - Nhà phân tích Nguyễn Minh Tâm phát biểu đánh giá của mình với Sputnik.
Tuy nhiên, Việt Nam đã có nhiều cố gắng vượt bậc, chung tay góp sức để hoàn thành trọng trách này.
“Với dịch bệnh Covide-19 làm tê liệt nhiều hoạt động ở khu vực Đông Nam Á, kể cả tại Indonesia nơi đặt trụ sở ASEAN, và nhiều nước ASEAN và đối tác của ASEAN chịu ảnh hưởng nặng nề, phải giãn cách xã hội và đóng cửa, phong tỏa nhiều khu vực rộng lớn, việc tổ chức các hoạt động của ASEAN là một thách thức to lớn. Lần đầu tiên trong lịch sử 53 năm của Hiệp hội, phần lớn các hội nghị các cấp của ASEAN phải họp trực tuyến, kể cả Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 tháng 6/2020 và Hội nghị Ngoại trưởng AMM 53 và các hội nghị liên quan trong tháng 8/2020. Đây là hình thức hoàn toàn mới nhất là đối với các hội nghị Cấp cao, nên không tránh khỏi nhiều lúng túng và bỡ ngỡ đối với Việt Nam cũng như các thành viên ASEAN và các đối tác phát triển khác.
Tuy nhiên, chúng ta vui mừng nhận thấy, theo đánh giá của các nước thành viên ASEAN cũng như các nhà quan sát chính trị quốc tế và dư luận báo chí khu vực và quốc tế, thì Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình, với sự chuẩn bị chu đáo, lựa chọn mục tiêu và ưu tiên, với phương châm “Một ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng”, và để lại nhiều dấu ấn quan trọng”, - Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh nói với Sputnik.
Điểm đặc sắc nhất của Năm ASEAN 2020 là các hội nghị trực tuyến. Trong Năm Chủ tịch ASEAN của Việt Nam, chỉ duy nhất có Hội nghị cấp cao Bộ trưởng Quốc phòng 10 nước ASEAN hồi tháng 2-2020 là cuộc họp tiếp xúc trực tiếp duy nhất ở cấp cao tại Hà Nội.
“Trong hoàn cảnh các kênh giao lưu trực tiếp bị chia cắt để phòng chống dịch bệnh, Việt Nam đã rất nhanh nhạy trong việc ứng dụng không gian mạng để tổ chức các hội nghị trong kế hoạch của Năm ASEAN theo hình thức trực tuyến và được tất cả các nước ASEAN cũng như đối tác của ASEAN hưởng ứng. Nó chứng minh đại dịch COVID-19 không thể phá vỡ sự gắn kết của toàn khối ASEAN và cũng không có một thế lực bên ngoài nào phá vỡ được khối gắn kết ấy”, - Chuyên gia về những vấn đề quan hệ quốc tế Nguyễn Minh Hoàng nếu đánh giá của mình với Sputnik.
“Trong đại dịch COVID-19, Việt Nam vẫn tổ chức thành công các Hội nghị ADMM và ADMM+. Các hội nghị này được cả thế giới quan tâm và dưới góc độ ASEAN thì sức hút của nó chỉ thua kém hội nghị cấp cao các nguyên thủ quốc gia ASEAN. Cùng với Hội nghị cấp cao, các nước ASEAN và các đối tác của ASEAN đã ra được các tuyên bố chung về tổng thể các vấn đề được xem xét tại Hội nghị nguyên thủ quốc gia và các vấn đề quan trọng trên lĩnh vực quốc phòng, an ninh ở các hội nghị ADMM và ADMM+. Điểm mới là Hội nghị ADMM+ năm 2020 do Việt Nam chủ trì còn có sự hiện diện của vị Đại diện Tổng thư ký Liên Hợp Quốc cho thấy ảnh hưởng ngày một lớn của diễn đàn này”, - Nhà phân tích Nguyễn Minh Tâm bình luận với Sputnik.
“Thành công của ADMM+ năm 2020 cho thấy xu thế hòa bình và hợp tác vẫn là xu thế chủ đạo trên thế giới nói chung. Trong số 8 quốc gia đối tác của ASEAN về quốc phòng và an ninh, có 3 nước lớn là thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và đồng thời là đối tác “kiêm” đối thủ của nhau. Nhưng họ vẫn nhất trí cùng ngồi lại với các nước ASEAN để bàn bạc về việc xây dựng khu vực Đông Nam Á thành khu vực hòa bình, và phát triển, biến Biển Đông thành một vùng biển phi quân sự hóa, ổn định và an toàn. Đó là một thành công rất lớn của Việt Nam trong năm ASEAN 2020 có tầm ảnh hưởng vượt ra ngoài phạm vi của khối, thậm chí là có tác động toàn cầu”, - Chuyên gia về những vấn đề quan hệ quốc tế Nguyễn Minh Hoàng phát biểu đánh giá của mình với Sputnik.
Thành công lớn thứ ba của Năm ASEAN 2020 do Việt Nam làm Chủ tịch là việc 10 nước ASEAN cùng với 5 đối tác đã ký kết Hiệp ước Đối tác toàn diện khu vực (RCEP) giữa ASEAN với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Mặc dù Ấn Độ, một trong các đối tác lớn của ASEAN “rút lui” vào phút chót nhưng việc ký kết RCEP vẫn là thành công vượt lên trên sự hy vọng của ASEAN nói riêng và các bên đối tác nói chung. RCEP mở ra một giai đoạn hợp tác kinh tế thương mại mới đầy hứa hẹn tốt đẹp. Khuôn khổ hợp tác mới của Hiệp định RCEP sẽ góp phần đẩy mạnh tiến trình xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2025. Từ đó, ASEAN sẽ trở thành đối tác năng động, mạnh mẽ, hợp tác vì sự thịnh vượng chung.
Đó là những thành công được coi là không tưởng của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020.
“Bên cạnh chủ động đối phó với dịch bệnh, Việt Nam và các thành viên ASEAN cũng đã tổ chức thành công các hoạt động then chốt của ASEAN, bao gồm các hội nghị cấp cao và chuỗi các hội nghị với các đối tác trong tuần lễ ADMM-53, triển khai hiệu quả chương trình nghị sự ASEAN năm nay mặc dù phải sử dụng hình thức trực tuyến. Có thể nói, chúng ta đã thích nghi nhanh và thành công với thực tế mới, “new reality, new normal”, không để hợp tác ASEAN bị gián đoạn, kể cả những nội dung và lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp như an ninh, ổn định ở khu vực, bao gồm cả những vấn đề như Biển Đông, DOC và tiến trình đàm phán COC, đảm bảo vai trò trung tâm của ASEAN, đảm bảo tất cả các nước thành viên giữ vững sự đoàn kết, thống nhất nội bộ nhằm duy trì ổn định khu vực, ...và các trụ cột quan trọng khác như hợp tác kinh tế, thương mại, trong đó có việc ký RCEP, thúc đẩy Cộng đồng văn hóa – xã hội thông qua việc hoàn thành các văn kiện, sáng kiến về tăng cường an sinh xã hội, xóa bỏ bạo lực với phụ nữ, trẻ em, v.v.”, - Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh nói với Sputnik.
“Việt Nam ngày càng trở thành một trong những quốc gia, đối tác đáng tin cậy, được khẳng định qua những thành tích mà Việt Nam gặt hái được trên trường quốc tế cả ở lĩnh vực kinh tế lẫn về ảnh hưởng chính trị. Việt Nam đang và sẽ là một đối tác quan trọng ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương trên mọi lĩnh vực, là một nền kinh tế năng động với môi trường đầu tư thân thiện và hệ thống chính trị ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động hợp tác đối ngoại, đồng thời Việt Nam cũng là một mắt xích quan trọng trong hợp tác kinh tế quốc tế”, - PGS-TS Đặng Hoàng Linh, Học viện Ngoại giao Việt Nam nói với Sputnik.
