Cụ thể, ba lô hàng gạo nhập khẩu và xuất khẩu qua cảng Cát Lái, cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, thuộc Cục Hải quan TP.HCM có dấu hiệu gian lận xuất xử Việt Nam. Cơ quan chức năng đang vào cuộc điều tra, làm rõ.
Dấu hiệu gạo Việt Nam bị gian lận xuất xứ
Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, thuộc Cục Hải quan TP.HCM thông báo xác nhận, hiện đơn vị đang tạm giữ hàng chục container gạo nhập khẩu từ Ấn Độ nghi vấn gian lận xuất xứ Việt Nam.
Theo đó, lô hàng này thuộc 2 tờ khai nhập khẩu do một doanh nghiệp tại Hà Nội đăng ký, làm thủ tục nhập khẩu qua cảng Cát Lái vào cuối tháng 2 và tháng 3/2021 vừa qua.
Điều đáng nói, theo khai báo trên tờ khai hải quan, lô hàng gạo này có xuất xứ Ấn Độ. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 phát hiện toàn bộ số gạo nhập khẩu được đóng gói 50kg/bao, trên bao bì, nhãn mác thể hiện xuất xứ hàng hóa tại Việt Nam.
Cụ thể, trên bao bì mỗi bao gạo đều ghi rõ tên thương hiệu, địa chỉ nhà máy, địa chỉ doanh nghiệp tại Việt Nam; thành phần gạo 5% tấm...
“Từ các thông tin kiểm tra, nghi vấn có sự giả mạo xuất xứ hàng Việt Nam, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 đã lập biên bản chứng nhận, tạm giữ toàn bộ lô hàng để điều tra, xác minh làm rõ”, Hải quan TP.HCM cho biết.
Vì sao gạo nhập nhằng xuất xứ Việt Nam, Ấn Độ?
Thời gian gần đây, ngành gạo Việt Nam đã xuất hiện dấu hiệu bị giả mạo xuất xứ của gạo trắng Việt Nam.
Theo Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Ấn Độ, các loại gạo 5% tấm và 100% tấm nhập khẩu từ Ấn Độ được hưởng thuế suất 0%.
Trong khi đó, giá 2 loại gạo này của Ấn Độ chỉ ở mức khoảng 400 USD/tấn và 280 USD/tấn, thấp hơn khoảng 100 USD/tấn so với giá gạo Việt Nam.
Do đó, gạo Ấn Độ nhập khẩu về Việt Nam có giá cạnh tranh hơn rất nhiều so với gạo Việt Nam.
Vì vậy, Cục Hải quan TP HCM đã ban hành kế hoạch tăng cường công tác kiểm tra xác định xuất xứ, chống gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, chuyển tải bất hợp pháp đối với mặt hàng gạo trắng Việt Nam.
Trước đó, đại diện của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết có nghe thông tin nhưng chưa có báo cáo cụ thể cũng như chưa xác định những doanh nghiệp nào đang thực hiện nhập khẩu gạo từ Ấn Độ về Việt Nam.
Tuy vậy, trên thực tế theo thống kê Hải quan, kể từ đầu năm 2021 tới tháng 4/2021 đã có trên 180.000 tấn các loại được nhập khẩu từ Ấn Độ vào Việt Nam.
Cũng theo Hải quan, giá CIF đối với gạo Indian Swarna 5% tấm tại cảng Hải Phòng là 426 USD và tại cảng Cát Lái là 423 USD/tấn. Đối với gạo IR64 của Ấn Độ, giá CIF lại cảng Hải Phòng và 318 USD và tại cảng Cát Lái là 315 USD/tấn.
Sở dĩ gạo nhập khẩu từ Ấn Độ vào Việt Nam có xu hướng tăng được nhiều doanh nghiệp lý giải là do theo cam kết của Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Ấn Độ (AIFTA).
Việt Nam cam kết xóa bỏ 80% số dòng thuế vào năm cuối lộ trình là năm 2021 (71% số dòng thuế vào 2018, và 9% số dòng thuế vào 2021), 10% số dòng thuế còn lại chỉ cắt giảm vào cuối lộ trình (năm 2024).
Riêng đối với sản phẩm gạo, theo Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của AIFTA, các loại gạo 5% tấm và 100% tấm nhập khẩu từ Ấn Độ được hưởng thuế suất 0%.
Trong khi đó, giá 2 loại gạo này của Ấn Độ hiện chỉ ở mức khoảng 388 USD/tấn và 273 USD/tấn (theo biểu giá gạo được công bố bởi VFA), thấp hơn trên 100 USD/tấn so với gạo cùng loại của Việt Nam đang giao dịch trên sàn thế giới.
Đây có thể là nguyên nhân gạo Ấn Độ nhập khẩu về Việt Nam có xu hướng tăng lên trong thời gian qua.
Việt Nam nên có quy định rõ ràng về việc nhập khẩu gạo từ Ấn Độ
Về vấn đề này, ông Phan Văn Có - Giám đốc Marketing Công ty TNHH VRICE - cho biết, mặc dù doanh nghiệp nhập khẩu lý giải rằng lượng gạo này chủ yếu để làm bánh, bún… do nguồn cung trong nước thiếu hụt.
Tuy nhiên, có một số đã đánh bóng, rồi pha trộn thêm gạo trắng Việt Nam sau đó xuất khẩu ra nước ngoài với xuất xứ Việt Nam.
“Kể từ tháng 4/2021 đã có một số nhà nhập khẩu tại Trung Đông đã phản ánh với chúng tôi về việc gạo trắng của Việt Nam gần đây rất xấu, cũ, chất lượng chỉ ở mức tương đương với gạo Ấn Độ. Cùng với đó khách hàng này đã đề xuất sau tháng 6/2021 sẽ không đặt đơn hàng mới với chúng tôi vì lo ngại mua phải gạo Ấn Độ mạo danh xuất xứ Việt Nam” - ông Có nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Thành - Giám đốc Công ty TNHH SX-TM Phước Thành IV - cho rằng, gần đây thị trường xuất hiện nhiều lời mời chào hàng mua gạo Ấn Độ với giá rất rẻ, trong khi đó giá gạo của Việt Nam hiện được bán với giá tương đối cao. Tuy nhiên Phước Thành đã từ chối vì cần bảo vệ lợi ích của chính người trồng lúa Việt Nam.
Trong tình hình này, để bảo vệ ngành lúa gạo trong nước cũng như tránh tình trạng gạo xuất khẩu bị ảnh hưởng, ông Nguyễn Văn Thành đề xuất, Nhà nước nên có những tiêu chuẩn, quy định rõ ràng về việc nhập khẩu gạo từ Ấn Độ như khối lượng bao nhiêu, nhập với mục đích gì…
“Tôi đồng ý rằng, đã theo sân chơi hội nhập thì việc giảm thuế quan là tất yếu và chúng ta phải đi theo quy luật đó. Tuy nhiên, để hình ảnh gạo Việt không ảnh hưởng thì Nhà nước cần sớm vào cuộc thông qua cấp hạn ngạch nhập khẩu chẳng hạn”, ông Thành nhấn mạnh.
Theo ông Phan Văn Có, hiện Ấn Độ đang ảnh hưởng nặng vì dịch bệnh nên việc nhập khẩu từ thị trường này cũng dấy lên quan ngại dịch bệnh cho Việt Nam và nên có hình thức kiểm dịch Covid-19 như phía Trung Quốc đã làm với hàng đông lạnh của Việt Nam.
“Đặc biệt, các doanh nghiệp nhập khẩu gạo Ấn Độ về kinh doanh trong nước cần được giám sát hoặc kiểm hóa tất cả lô hàng nhập về để đảm bảo minh bạch. Trường hợp doanh nghiệp vi phạm nên rút giấy phép để răn đe”, Phan Văn Có khuyến nghị.
Cần phải có những biện pháp nghiêm ngặt và quy định cụ thể hơn để tránh ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu gạo Việt Nam khi xuất khẩu.
