Theo báo cáo đầu tư 2021 của Hội nghị Liên Hợp quốc về Thương mại và Phát triển, với tổng số vốn 16 tỷ USD FDI, Việt Nam lần đầu tiên nằm trong top 20 nước thu hút nhiều FDI nhất trong năm 2020.
Quốc gia Đông Nam Á này cũng được đánh giá còn nhiều dư địa để cạnh tranh nguồn vốn FDI trong xu hưởng chuyển dịch sản xuất toàn cầu hiện nay với các đối thủ lớn khác, điển hình như Trung Quốc.
Việt Nam lọt top 20 nước dẫn đầu thế giới về thu hút FDI
Báo cáo đầu tư 2021 của Hội nghị Liên Hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) mới công bố cho thấy vị trí bất ngờ của Việt Nam – theo đó, quốc gia Đông Nam Á này lần đầu tiên lọt top 20 nước thu hút nhiều vốn FDI nhất thế giới.
Dựa theo khu vực địa lý, báo cáo của Hội nghị Liên Hợp quốc về Thương mại và Phát triển cũng cho thấy, FDI giảm trên khắp thế giới, ngoại trừ châu Á.
Dòng vốn FDI giảm không đồng đều ở các khu vực đang phát triển, ở mức giảm tới -45% ở Mỹ Latinh và Caribbean, và -16% ở châu Phi.
Tuy nhiên, đáng ngạc nhiên là dòng FDI chảy sang châu Á lại tăng 4%, khiến khu vực này chiếm một nửa tổng vốn FDI toàn cầu vào năm 2020.
“Nguồn vốn FDI vào các nền kinh tế đang chuyển đổi giảm 58%. Đại dịch Covid-19 tiếp tục làm suy giảm nguồn vốn FDI ở các nền kinh tế có cấu trúc yếu và dễ bị tổn thương”, UNCTAD lưu ý.
Mặc dù dòng vốn vào các nước kém phát triển nhất (LDC) vẫn ổn định, các thông báo về GI đã giảm một nửa và các giao dịch tài chính dự án quốc tế giảm 1/3.
Cụ thể, dòng vốn FDI vào các quốc đảo nhỏ đang phát triển (SIDS) cũng giảm 40%, dòng chảy vào các nước đang phát triển không giáp biển (LLDC) cũng giảm 31%. Dòng vốn FDI vào châu Âu giảm 80% trong khi dòng vốn đầu tư vào Bắc Mỹ giảm ít hơn (42%).
Theo quốc gia, báo cáo của UNCTAD khẳng định, Mỹ vẫn là nơi tiếp nhận FDI lớn nhất thế giới, đứng thứ hai là Trung Quốc.
Tiếp theo là Hong Kong (Trung Quốc), Singapore, Ấn Độ, Luxembourg, Đức, Ireland, Mexico, Thụy Điển, Brazil và Israel.
Đáng chú ý, với tổng số vốn 16 tỷ USD FDI, Việt Nam lần đầu tiên nằm trong top 20 nước thu hút nhiều FDI nhất trong năm 2020.
Vị trí mà Việt Nam nắm giữ hiện tại là thứ 19, tăng 5 bậc so với năm 2019 bất chấp ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
Trong khi đó, theo chiều ngược lại, Trung Quốc, Luxembourg và Nhật Bản theo thứ tự là ba nước có đầu tư lớn nhất ở nước ngoài.
Các vị trí từ thứ 4 đến 10 bao gồm Hong Kong (Trung Quốc), Mỹ, Canada, Pháp, Đức, Hàn Quốc và Singapore.
Bức tranh toàn cảnh FDI thế giới năm 2020, dự báo xu thế năm 2021
Báo cáo của UNCTAD cũng cho thấy bức tranh toàn cảnh về biến đổi dịch chuyển FDI trên khắp toàn cầu.
Theo đó, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu dự kiến sẽ chạm đáy vào năm 2021 và phục hồi một phần với mức tăng khoảng 10-15%.
Báo cáo đầu tư của UNCTAD cũng đánh giá, việc tăng cường đầu tư để hỗ trợ phục hồi bền vững và toàn diện sau đại dịch đang là một ưu tiên chính sách toàn cầu.
“Việc này đòi hỏi phải thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng và chuyển đổi năng lượng, cũng như tăng cường tính tự cường của các quốc gia và chú trọng lĩnh vực chăm sóc sức khỏe người dân”, UNCTAD nhấn mạnh.
Báo cáo đầu tư 2021 nêu trên cho thấy, dòng vốn FDI toàn cầu năm 2020 đã giảm 35% xuống còn 1.000 tỷ USD từ mức 1.500 nghìn tỷ USD năm 2019.
Việc đóng cửa biên giới trên khắp thế giới để đối phó với đại dịch Covid-19 đã làm trì hoãn các dự án đầu tư hiện có và triển vọng suy thoái khiến các doanh nghiệp đa quốc gia (MNE) phải đánh giá lại các dự án mới.
Theo UNCTAD, thực tế sụt giảm FDI xảy ra nhiều hơn ở các nền kinh tế phát triển, nơi vốn FDI đã giảm 58%, lý do một phần vì tái cơ cấu doanh nghiệp và các dòng tài chính ổn định.
FDI vào các nền kinh tế đang phát triển giảm ít hơn, ở mức 8%, chủ yếu là do quá trình chuyển đổi hết sức linh hoạt ở châu Á.
Kết quả là, các nền kinh tế đang phát triển hiện chiếm 2/3 tổng vốn FDI toàn cầu, tăng so với mức gần 1/2 trong năm 2019.
Tác động của đại dịch đối với FDI toàn cầu tập trung vào nửa đầu năm 2020. Tất cả các thành phần của FDI đều giảm. Sự thu hẹp tổng thể trong hoạt động dự án mới, kết hợp với sự trì hoãn trong hoạt động mua bán và sáp nhập xuyên biên giới (M&A), đã dẫn đến dòng vốn đầu tư cổ phần giảm hơn 50%.
Đặc biệt, cũng theo báo cáo này, với lợi nhuận của các MNE giảm trung bình 36%, thu nhập tái đầu tư của các công ty liên doanh nước ngoài - một phần quan trọng của FDI trong những năm trước - cũng giảm.
Trong nửa sau năm 2020, các thương vụ M&A xuyên biên giới và các giao dịch tài chính dự án quốc tế phần lớn đã phục hồi.
Tuy nhiên, đầu tư mới GI (greenfield investment) - vốn quan trọng hơn đối với các nước đang phát triển - tiếp tục xu hướng tiêu cực trong suốt năm 2020 và kéo sang quý đầu của năm 2021. Các khoản đầu tư mới vào ngành công nghiệp và các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng mới ở các nước đang phát triển bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Dòng vốn FDI toàn cầu dự kiến sẽ chạm đáy vào năm 2021 và phục hồi một phần với mức tăng khoảng 10-15%. Điều này sẽ vẫn khiến vốn FDI thấp hơn khoảng 25% so với mức của năm 2019 và hơn 40% so với mức đỉnh gần đây vào năm 2016.
Nguồn FDI 2021 có phục hồi?
Các dự báo hiện tại cho thấy sự gia tăng hơn nữa vào năm 2022 có thể đưa FDI trở lại mức năm 2019 là 1.500 tỷ USD.
Theo báo cáo của UNCTAD, quá trình phục hồi dự kiến tương đối khiêm tốn của FDI toàn cầu trong năm 2021 phản ánh sự không chắc chắn kéo dài về khả năng tiếp cận vaccine, sự xuất hiện của các biến thể virus mới và sự chậm trễ trong việc mở cửa trở lại của các ngành kinh tế.
Việc gia tăng chi tiêu cho cả tài sản cố định và tài sản vô hình sẽ không trực tiếp dẫn đến sự phục hồi nhanh chóng của FDI, điều này được xác nhận bởi sự tương phản rõ rệt giữa dự báo khả quan cho chi tiêu vốn và dự báo vẫn còn thấp đối với các dự án GI.
Các chỉ số ban đầu - các dự án FDI trong những tháng đầu năm 2021 - cho thấy những quỹ đạo khác nhau giữa các dự án M&A xuyên biên giới và các dự án đầu tư mới.
Hoạt động M&A xuyên biên giới nhìn chung vẫn ổn định trong quý đầu tiên của năm 2021 và số lượng các thương vụ M&A được công bố ngày càng tăng, cho thấy tiềm năng tăng đột biến vào cuối năm nay. Ngược lại, đầu tư GI được công bố vẫn còn yếu.
Theo UNCTAD, việc thu hút vốn FDI sẽ không đồng đều. Các nền kinh tế phát triển được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng FDI toàn cầu, với mức tăng trưởng năm 2021 dự kiến ở mức 15%, cả do hoạt động M&A xuyên biên giới diễn ra mạnh mẽ và hỗ trợ đầu tư công quy mô lớn.
Dòng vốn FDI vào châu Á sẽ vẫn duy trì ổn định (8%); khu vực này đã nổi lên như một điểm đến hấp dẫn đối với đầu tư quốc tế trong suốt thời kỳ đại dịch. FDI vào châu Phi, châu Mỹ Latinh và Caribbean sẽ không thể phục hồi đáng kể trong tương lai gần.
Các khu vực này có nhiều điểm yếu về cơ cấu, không gian tài chính ít hơn và phụ thuộc nhiều hơn vào đầu tư GI, vốn dự kiến sẽ vẫn ở mức thấp vào năm 2021.
Trong bối cảnh đó, UNCTAD cho rằng việc tăng cường đầu tư để hỗ trợ phục hồi bền vững và toàn diện sau đại dịch hiện là một ưu tiên chính sách toàn cầu.
Điều này đòi hỏi phải thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng và chuyển đổi năng lượng, cũng như tăng cường tính tự cường của các quốc gia và chú trọng lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.
Việt Nam làm gì để tận dụng cơ hội từ làn sóng FDI thứ 4?
Nhìn vào số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, Việt Nam còn dư địa rất lớn để thu hút vốn FDI từ các làn sóng chuyển dịch sản xuất toàn cầu.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong tổng số 15,27 tỷ USD vốn FDI đầu tư vào Việt Nam trong 6 tháng đầu năm thì vốn FDI đăng ký mới của 804 dự án mới được cấp giấy chứng nhận đầu tư đạt 9,55 tỷ USD, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm trước; vốn điều chỉnh của 460 lượt dự án đạt 4,12 tỷ USD, tăng 10,6%; vốn góp, mua cổ phần của 1.855 lượt dự án đạt 1,61 tỷ USD, giảm 54,3% so với cùng kỳ năm 2020.
Theo đó, chỉ có vốn góp, mua cổ phần trong 6 tháng đầu năm giảm, còn vốn đăng ký mới và tăng thêm của các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước với mức tăng lần lượt 13,2% và 10,6%.
Đây là mức tăng rất ấn tượng trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp và được coi là điểm sáng trong bức tranh FDI những tháng đầu năm.
Một điểm sáng nữa trong bức tranh FDI 6 tháng là đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo tăng mạnh.
Cụ thể, các nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư vào 18 ngành, lĩnh vực của Việt Nam, trong đó lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo dẫn đầu với 6,98 tỷ USD, chiếm 45,7% tổng vốn đầu tư đăng ký.
Lĩnh vực sản xuất, phân phối điện đứng thứ hai, với tổng vốn đầu tư 5,34 tỷ USD, chiếm gần 35% tổng vốn đầu tư đăng ký. Tiếp theo lần lượt là các lĩnh vực kinh doanh bất động sản, hoạt động chuyên môn khoa học công nghệ với tổng vốn đăng ký đạt 1,15 tỷ USD và 476 triệu USD.
Singapore dẫn đầu với tổng vốn đầu tư 5,64 tỷ USD, chiếm gần 36,9% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam, tăng 3,6% so với cùng kỳ năm 2020. Nhật Bản đứng thứ hai với tổng vốn đầu tư 2,44 tỷ USD, chiếm gần 16% tổng vốn đầu tư và tăng 66,8% so với cùng kỳ.
Vốn đầu tư của Singapore và Nhật Bản chủ yếu theo hình thức đầu tư mới, chiếm lần lượt 84% và 67,8% tổng vốn đăng ký của 2 quốc gia này.
Hàn Quốc đứng thứ ba với tổng vốn đầu tư đăng ký 2,05 tỷ USD, chiếm 13,4% tổng vốn đầu tư, tăng 43,6% so với cùng kỳ. Tiếp theo là Trung Quốc, Hồng Kông, Đài Loan
Đây là tín hiệu đáng mừng, cho thấy sức hấp dẫn của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo của Việt Nam đối với nhà đầu tư nước ngoài và là dấu hiệu tích cực của tăng trưởng kinh tế những năm tới.
Ông Phạm Đình Thúy, Vụ trưởng Vụ Thống kê công nghiệp và xây dựng nhận định về cơ hội thu hút vốn FDI từ nay đến cuối năm của Việt Nam cho rằng, với những lợi thế về chính trị ổn định, tăng trưởng kinh tế đạt mức cao trong nhiều năm liền, hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng và thành công trong kiểm soát dịch bệnh Covid-19, môi trường đầu tư Việt Nam đang được các tổ chức quốc tế đánh giá cao về độ an toàn.
“Đây là yếu tố thuận lợi để Việt Nam có thêm cơ hội thu hút FDI vào những tháng cuối năm”, vị lãnh đạo nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, các chuyên gia kinh tế đánh giá rất tích cực khi làn sóng FDI lần thứ 4 đang diễn ra và Việt Nam là điểm đến của sự dịch chuyển này.
Tuy vậy, trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI ngày càng khốc liệt Việt Nam phải thích ứng, chủ động, sáng tạo hơn nữa trong thu hút đầu tư, có như vậy mới tận dụng được cơ hội từ làn sóng FDI thứ 4 này.
