David Tran: Hành trình thành tỷ phú tương ớt duy nhất tại Mỹ của người đàn ông gốc Việt
© Ảnh : Sriracha2Go
Đăng ký
Ông David Tran, nhà sáng lập thương hiệu tương ớt Sriracha, đã trở thành "tỷ phú tương ớt" duy nhất tại Mỹ ở tuổi 77.
Để đạt được thành công này, bí quyết kinh doanh của ông chỉ đơn giản là sử dụng duy nhất một công thức trong suốt 4 thập kỷ và không chi dù chỉ 1 xu cho quảng cáo.
Tương ớt Sriracha trên đất Mỹ
Sau 45 năm đặt chân tới Los Angeles, David Tran đã biến thương hiệu tương ớt Sriracha thành nhãn hiệu nổi tiếng, đưa ông trở thành vị tỷ phú tương ớt duy nhất ở xứ cờ hoa.
Tháng 12/1978, ông David Tran, lúc đó 33 tuổi, rời khỏi Việt Nam với 100 ounce vàng, được định giá vào thời điểm đó là 20.000 USD, tương đương khoảng 90.000 USD. Ông đã chuyển đến Boston trong 6 tháng trước khi định cư ở Los Angeles, Forbes cho biết.
Tại đây, ông đã thành lập công ty Huy Fong, với sản phẩm chính là tương ớt Sriracha, được sản xuất theo công thức có nguồn gốc từ Thái Lan.
Qua 40 năm phát triển, tương ớt Sriracha đã xuất hiện trên series phim truyền hình Survivor, lên Trạm Vũ trụ Quốc tế ISS và có mặt ở các bàn ăn trên khắp thế giới.
Hãng nghiên cứu thị trường NPD ước tính, có khoảng 10% hộ gia đình Mỹ sử dụng chai tương ớt với logo con gà trống, với phần nắp màu xanh lá cây.
Trong thị trường tương ớt trị giá 1,5 tỷ USD của Hoa Kỳ, Sriracha là sản phẩm xếp thứ ba, chỉ sau Tabasco của gia đình Mcllhenny và Frank's Redhot thuộc tập đoàn gia vị McCorrmick&Co.
Theo công ty nghiên cứu IBISWorld, công ty Huy Fong hiện có giá 1 tỷ USD, căn cứ trên doanh thu ước tính 131 triệu USD năm 2020. Như vậy, người đàn ông 77 tuổi David Tran, hiện sở hữu toàn bộ công ty, đã trở thành tỷ phú tương ớt duy nhất ở Hoa Kỳ.
Trong khi một số đối thủ của Sriracha bị thâu tóm trong những năm gần đây, như McCormick mua lại thương hiệu tương ớt Cholula giá 800 triệu USD năm 2020, David Tran không có ý định bán Sriracha.
Vị tỷ phú gốc Việt đã tuyên bố sẽ trao lại quyền tiếp quản công ty cho hai con là William, 47 tuổi và Yassie, 41 tuổi, đều đang làm việc tại Huy Fong.
Điều đặc biệt ở Sriracha là công ty không tốn 1 xu để quảng cáo thương hiệu của mình, cũng như không tăng giá bán buôn từ đầu những năm 1980. Công ty do ông Tran sáng lập đã vượt qua nhiều khủng hoảng, trong đó có vụ kiện về mùi lạ ở nhà máy hay tình trạng thiếu ớt do mất mùa năm ngoái, buộc công ty tạm ngừng sản xuất.
"Tôi muốn tiếp tục tạo ra những sản phẩm chất lượng tốt, như làm cho tương ớt cay hơn, mà không nghĩ tới việc tăng thêm lợi nhuận", - Forbes dẫn lời ông Tran.
Hành trình David Tran xây dựng thương hiệu Sriracha
David Tran sinh năm 1945 trong một gia đình có tất cả 9 anh chị em ở Sóc Trăng, Việt Nam khi đất nước vẫn bị thực dân Pháp đô hộ. Cha ông là thương nhân, mẹ làm nội trợ. Sau khi học hết tiểu học, năm 16 tuổi, Tran theo anh trai chuyển đến Sài Gòn, làm việc trong một cửa hàng bán hóa chất.
Ông sau đó quay lại Sóc Trăng để học trung học, nhưng bị bắt đi lính dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa.
"Tôi chẳng có lựa chọn nào khác. Ban đêm, cảnh sát đến gõ cửa nhà tôi", - ông Tran nói.
David Tran chưa từng tham gia chiến tranh. Ông chủ yếu làm đầu bếp và hoàn thành nghĩa vụ quân sự năm 1975, cũng là năm Việt Nam thống nhất đất nước.
Ông Tran sau đó lập gia đình với bà Ada rồi cùng anh trai trồng ớt trên mảnh đất của gia đình ở phía đông bắc thành phố và chuyển sang làm tương ớt. Nhận thấy các loại tương ớt trên thị trường lúc đó không đủ cay hoặc thiếu hương vị, ông quyết định mua ớt tươi và vận dụng hiểu biết của mình về hóa chất để tạo ra loại tương ớt vừa cay, vừa giữ được vị tươi ngon.
"Tôi muốn làm tương ớt, vì giá ớt tươi lên xuống thất thường. Nếu có thể làm tương ớt, tôi sẽ giữ lại được hương vị tươi ngon của sản phẩm và bán với giá thấp. Khi giá ớt tăng, chúng tôi vẫn giữ giá cũ và xây dựng được thị trường", - ông Tran kể lại.
Sau khi tới Mỹ, ông mua ớt từ các chợ địa phương và thành lập công ty Huy Fong vào tháng 2/1980, chuyên sản xuất tương ớt. Do sinh năm Dậu, ông chọn hình ảnh con gà trống làm biểu tượng.
Khởi đầu sự nghiệp, ông bán Sriracha trên một xe tải màu xanh. Tới năm 1987, nhu cầu tăng cao đến mức ông phải bán đi số vàng mang theo, mua một tòa nhà rộng 232 m2 ở Rosemead, phía đông Los Angeles, để làm cơ sở sản xuất mới cho Huy Fong.
Chỉ trong vòng 10 năm sau đó, David Tran mua luôn nhà máy cũ của Wham-O bên cạnh. Năm 2010, Huy Fong được chuyển tới cơ sở hiện nay ở Irwindale, gần Rosemead, với diện tích rộng hơn 603 m2.
Những khó khăn
Năm 2014, thành phố Irwindale đệ đơn kiện Huy Fong vì mùi ớt bay ra từ nhà máy "khiến người dân khó chịu". Vụ kiện làm dấy lên những tranh cãi kịch liệt. Thượng nghị sĩ Ted Cruz của Texas thậm chí đã lên tiếng kêu gọi David Tran và Huy Fong rời khỏi Los Angeles.
David Tran phản ứng lại vụ kiện bằng cách mở cửa nhà máy Huy Fong để người dân vào tham quan và để thế giới bên ngoài nhìn vào cách công ty vận hành.
"Một trong những điều khiến Tran thu hút sự chú ý là ông ấy không hay khoe khoang. Tất cả những gì ông ấy quan tâm là điều hành doanh nghiệp cho tốt", - Griffin Hammond – nhà làm phim tài liệu về Sriracha năm 2013 – nhận định.
Tới tháng 5/2014, thành phố Irwindale rút đơn kiện đối với Huy Fong. Ngoài những rắc rối kể trên, Sriracha còn phải đối mặt với việc bị làm nhái tràn lan, điều tất yếu khi sản phẩm trở nên thành công và phổ biến khắp nước Mỹ.
"Chúng tôi từng gửi một số thư yêu cầu các bên làm nhái dừng hoạt động và đệ đơn kiện", - Rod Berman, đối tác của công ty luật Feffer Mangels Butler & Mitchell, đại diện cho Huy Fong trong vấn đề sở hữu trí tuệ, chia sẻ.
Berman cũng bày tỏ rằng, David và Huy Fong nhận ra rằng họ nắm trong tay loại tương ớt có một không hai.
"Không sản phẩm nào có thể thay thế Huy Fong và đó là sự bảo vệ tốt nhất", - Rod Berman khẳng định.
Đến năm 2017, một thách thức khác xuất hiện khi quan hệ của Huy Fong với Underwood Ranches, nhà cung cấp ớt độc quyền cho công ty từ năm 1988, đổ vỡ và dẫn tới cuộc chiến pháp lý.
Tháng 8/2017, Huy Fong đệ đơn khởi kiện Underwood với lý do công ty không chịu hoàn trả khoản thanh toán thừa 1,4 triệu USD từ vụ mùa trước.
Sau đó, đến lượt Underwood kiện ngược, cáo buộc Huy Fong vi phạm hợp đồng và doanh nghiệp này đã thành lập một công ty mới năm 2016 để thu mua ớt từ những nhà cung cấp khác.
Đến năm 2021, tòa phúc thẩm ở California yêu cầu Huy Fong bồi thường thiệt hại 23 triệu USD cho Underwood.
Để phục vụ cho nhu cầu sản xuất khổng lồ của mình, Huy Fong tiêu thụ 50.000 tấn ớt mỗi năm và tiến hành thu mua ớt khắp California, New Mexico và Mexico. Dù vậy, công ty vẫn phụ thuộc vào vụ thu hoạch mùa xuân để đảm bảo nguồn nguyên liệu sản xuất.
Khó khăn nghiêm trọng xảy đến vào mùa xuân năm 2022, khi thời tiết khắc nghiệt gây mất mùa, làm cho nguồn nguyên liệu ớt thiếu hụt trầm trọng, buộc công ty phải tạm ngừng sản xuất.
11 Tháng Mười 2022, 18:10
Tương ớt chất lượng cho người nghèo
Đến nay, cuộc khủng hoảng đã lắng xuống, và Huy Fong lại quay về tốc độ sản xuất 18.000 chai Sriracha/giờ như trước.
Công ty còn sản xuất hai loại tương ớt khác là sambal oelek dựa theo công thức của Indonesia chỉ sử dụng ớt, muối và giấm. Bên cạnh đó, Huy Fong còn cho ra đời loại tương ớt tỏi tương tự như Sriracha, nhưng có thêm tỏi.
Từ năm 1980 đến nay, để sản xuất Sriracha, Tran luôn sử dụng một công thức duy nhất gồm ớt, đường, muối, tỏi và giấm. Trong hơn 40 năm qua, công thức này đã biến Huy Fong từ một công ty bé nhỏ thành doanh nghiệp tỷ USD.
"Tôi có thể sử dụng nguyên liệu rẻ hơn hoặc quảng bá sản phẩm để kiếm được nhiều tiền hơn. Nhưng tôi không làm thế. Mục tiêu của tôi là tạo ra tương ớt chất lượng như cho người giàu với cái giá dành cho người nghèo", - David Tran chia sẻ.
