Tiết lộ kế hoạch của Việt Nam với kho báu lớn thứ 2 thế giới đe doạ cả Trung Quốc
20:03 25.09.2023 (Đã cập nhật: 20:04 25.09.2023)
© Ảnh : Mining & Construction Vietnam
Đăng ký
Nắm trong tay "kho báu" lớn thứ hai thế giới, Việt Nam có kế hoạch khởi động lại mỏ đất hiếm lớn nhất nước vào năm tới với một dự án do phương Tây hậu thuẫn.
Đáng nói, động thái mới này là một phần trong nỗ lực mạnh mẽ nhằm giảm bớt sự thống trị của Trung Quốc về nguồn cung đất hiếm vốn đóng vai trò chủ chốt hỗ trợ công nghệ tiên tiến nhất hiện nay.
Tiết lộ kế hoạch của Việt Nam nhằm phá thế thống trị đất hiếm của Trung Quốc
Động thái của Việt Nam sẽ là một bước đi chiến lược nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại sử dụng trong nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tua-bin gió.
Nói với Reuters, Tessa Kutscher, giám đốc điều hành tại Công ty TNHH Khoáng sản Blackstone của Úc, tiết lộ, bước đầu tiên là Chính phủ Việt Nam dự định đấu thầu nhiều lô tại mỏ Đông Pao trước cuối năm nay. Kế hoạch tầm cỡ và có thể sánh ngang với dự án lớn nhất toàn cầu hiện tại nhằm khai thác đất hiếm.
Bà Kutscher trích dẫn thông tin hiện chưa được công bố từ Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam đồng thời cũng không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Ông Lưu Anh Tuấn, Giám đốc Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE), công ty chuyên chiết tách đất hiếm và là đối tác của Blackstone trong dự án tầm cỡ này cho biết thời gian đấu giá có thể thay đổi nhưng Chính phủ có kế hoạch khởi động lại mỏ vào năm tới.
"Đề xuất khởi động lại mỏ Đông Pao (lịch trình, quy mô và mức độ hỗ trợ tài chính nước ngoài chưa được báo cáo trước đây) diễn ra khi nhiều quốc gia lo ngại về khả năng gián đoạn nguồn cung do sự kiểm soát chặt chẽ của Trung Quốc đối với nguồn khoáng sản chiến lược cũng như tranh chấp của Bắc Kinh với Mỹ cùng các đồng minh", - ấn phẩm lưu ý.
Chính quyền Bắc Kinh năm nay đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với một số kim loại được sử dụng trong ngành công nghiệp bán dẫn, điều mà một cố vấn chính sách có ảnh hưởng của Trung Quốc cảnh báo "tất cả chỉ mới là bước khởi đầu".
Như Sputnik cũng đã đưa tin, theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới. Tuy vậy, phần lớn khoáng sản này vẫn chưa được khai thác.
Mặt khác, việc đầu tư không được khuyến khích vì mức giá thấp do Trung Quốc ấn định, do Bắc Kinh hiện gần như độc quyền trên thị trường toàn cầu về đất hiếm.
Trong chuyến thăm Hà Nội vào tháng này để nâng cấp quan hệ song phương lên tầm Đối tác chiến lược toàn diện, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường khả năng thu hút các nhà đầu tư vào trữ lượng đất hiếm của Việt Nam.
Trong các cuộc phỏng vấn với Reuters, 12 giám đốc điều hành, nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức nước ngoài đã mô tả các kế hoạch dành cho Việt Nam, hé lộ cuộc thảo luận về việc giảm rủi ro chuỗi cung ứng nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đang được hiện thực hoá cụ thể như thế nào.
Một số đại diện thừa nhận những khó khăn trong việc hình thành một trung tâm đất hiếm nhưng lại duy trì quan điểm rằng "nước cờ này có thể giúp Việt Nam trở thành một mắt xích đầy tiềm năng trong chuỗi cung ứng đồng thời xoa dịu những lo lắng về mặt chiến lược, ngay cả khi Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế".
Kutscher cho biết, khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu thành công. Bà nói thêm rằng công ty đang thảo luận với các khách hàng tiềm năng, bao gồm cả các nhà sản xuất ô tô điện VinFast và Rivian, về các hợp đồng khả thi với mức giá ấn định sẽ bảo vệ các nhà cung cấp khỏi biến động, cũng như đảm bảo cho bên mua chuỗi cung ứng an toàn.
Việc phong ấn các thỏa thuận như vậy sẽ giải quyết trở ngại mà các nhà phát triển ở Việt Nam phải đối mặt. Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật Bản Toyota Tsusho và Sojitz đã từ bỏ các dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng nguồn cung, khiến giá cả sụt giảm. Các công ty Nhật Bản cũng không trả lời yêu cầu bình luận.
Tuy nhiên, Dylan Kelly, thuộc công ty đầu tư Terra Capital, nhận định rằng mặc dù tập trung vào việc giảm rủi ro, nhưng vẫn chưa rõ liệu khách hàng có sẵn sàng trả thêm tiền cho Việt Nam hay không, đồng thời lưu ý rằng thị trường hiện vẫn chưa rõ ràng.
Khi được hỏi về sự tham gia tiềm năng của VinFast, người phát ngôn của công ty mẹ VinFast cho biết đơn vị phụ trách thu mua nguyên liệu thô của tập đoàn, VinES, không có kế hoạch hiện tại với Blackstone liên quan đến đất hiếm. Trong khi đó, hãng xe điện Rivian cũng không trả lời yêu cầu bình luận.
Đưa Việt Nam vào nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu
Theo một quan chức của công ty khai thác đất hiếm do nhà nước kiểm soát Lavreco, việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao, trên thực tế đã không hoạt động trong ít nhất 7 năm, sẽ đưa Việt Nam trở thành nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu.
Tuy nhiên việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc kiểm soát nhiều công nghệ chế biến. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại.
Tuy nhiên, đất hiếm ở Đồng Pao tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở quặng bastnaesit, theo kết quả xác định của Đại học Mỏ Địa chất Hà Nội.
"Chúng thường giàu cerium, được sử dụng trong màn hình phẳng và lanthanides, chẳng hạn như praseodymium và neodymium, dùng trong nam châm", - ông Tuấn cho biết, VTRE hy vọng giành được nhượng quyền cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) tương đương mỗi năm, gần 1/3 sản lượng dự kiến hàng năm của mỏ.
Vị này cũng tiết lộ việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024. Điều đó sẽ khiến sản lượng của Đông Pao thấp hơn một chút so với Mountain Pass ở California, một trong những mỏ lớn nhất thế giới, nơi sản xuất 43.000 tấn REO tương đương vào năm 2022, theo USGS.
Dù vậy, Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác. Vào tháng 7, Hà Nội đặt mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO tương đương một năm vào năm 2030. Trong khi đó, Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa là 210.000 tấn vào năm ngoái.
David Merriman, nhà phân tích nghiên cứu tại công ty tư vấn Project Blue, cho biết những mục tiêu này sẽ giúp Việt Nam sản xuất từ 5% đến 15% sản lượng dự kiến của Trung Quốc vào cuối thập kỷ này. Chuyên gia cũng lưu ý, Trung Quốc sẽ tăng sản lượng trong giai đoạn đó.
"Các mục tiêu của Việt Nam đầy tham vọng, nhưng hoàn toàn khả thi", - David Merriman nói.
Nỗ lực chưa thành của Mỹ
Theo thông tin từ Nhà Trắng, Hoa Kỳ đã đồng ý giúp Việt Nam lập bản đồ tài nguyên đất hiếm tốt hơn và "thu hút đầu tư chất lượng".
Động thái này được cho là sẽ khuyến khích các nhà đầu tư Hoa Kỳ tham gia đấu thầu để có được những nhượng bộ mới của Việt Nam.
Reuters hiện chưa thể xác định liệu các kế hoạch cụ thể liên quan đến các nhà đầu tư Mỹ đề cập giai đoạn này hay không bởi ác quan chức tại Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội, Nhà Trắng và Bộ Thương mại đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Tuy nhiên, những nỗ lực gần đây của Mỹ nhằm giành được chỗ đứng trong ngành công nghiệp Việt Nam được cho là không thành công. John Rockhold, nhà tư vấn lĩnh vực đất hiếm và chủ tịch chi nhánh Hà Nội của Phòng Thương mại Hoa Kỳ, cho biết thêm rằng một kế hoạch như vậy liên quan đến VTRE gần như đã phá sản trong năm nay.
Theo thông tin ban đầu, kế hoạch này liên quan đến việc vận chuyển đất hiếm do VTRE tinh chế sang Hoa Kỳ và có thể đầu tư 200 triệu USD trong tương lai vào Việt Nam. Phía VTRE xác nhận thỏa thuận vận chuyển đã thành công.
Thay vào đó, VTRE hồi tháng 4 đã công bố thỏa thuận cung cấp 100 tấn oxit đất hiếm trong năm nay cho Công ty Khoáng sản Chiến lược Australia (ASM).
Theo một tuyên bố của công ty, Blackstone, một đối tác trong thỏa thuận đó, đang vận hành một mỏ niken ở Việt Nam và khẳng định cơ sở chế biến của họ ở quốc gia sở tại có thể xử lý quặng từ Đông Pao.
25 Tháng Bảy 2023, 15:57
Việt Nam hoàn toàn đủ khả năng
VTRE đang nắm giữ vai trò chủ chốt trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng, theo ông Lưu Anh Tuấn.
Blackstone cho biết thông tin về quyền sở hữu phù hợp với đánh giá của họ sau quá trình thẩm định.
Đây không phải là một điều dễ dàng. Mỹ hiện xuất khẩu quặng đất hiếm sang Trung Quốc để chế biến vì nước này thiếu cơ sở sản xuất.
Một nhà máy VTRE hiện có ở miền Bắc Việt Nam chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác. Ông Tuấn cho biết, nhà máy có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm nhưng công ty có kế hoạch tăng gấp 3 công suất đó để đáp ứng đầu vào từ Đông Pao.
Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chuyển thành kim loại để sử dụng trong nam châm và các ứng dụng công nghiệp khác. Theo Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, quá trình kim loại hóa được kiểm soát bởi Trung Quốc, quốc gia sản xuất 90% kim loại đất hiếm.
Nhưng VTRE đang thực hiện một dự án thí điểm xây dựng nhà máy luyện kim với Setopia của Hàn Quốc, một công ty chưa có kinh nghiệm trước đây trong lĩnh vực này.
Một lãnh đạo của Setopia nói với Reuters rằng khoản đầu tư kết hợp ban đầu sẽ vào khoảng 4 triệu USD, chủ yếu là từ Setopia, và một nhà máy có thể sẵn sàng vào năm tới.
Trong ngành công nghiệp hạ nguồn, các công ty nam châm của Hàn Quốc và Trung Quốc chuẩn bị mở nhà máy tại Việt Nam, Reuters đưa tin vào tháng 8.
Dudley Kingsnorth, giáo sư tại Trường Mỏ Tây Úc thuộc Đại học Curtin, cho biết Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước, bao gồm cả việc cải thiện các hoạt động môi trường, để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình.
Tuy nhiên, theo chuyên gia, Việt Nam "có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp các lựa chọn cho các nhà đầu tư trên thế giới thay thế cho Trung Quốc".
Việt Nam phải sử dụng 'át chủ bài' đất hiếm để thu hút công nghệ bán dẫn. Thực tế, theo nhiều nhà nghiên cứu, điểm mấu chốt để Việt Nam có thể phát triển công nghiệp vật liệu, vi mạch bán dẫn, hướng tới sản xuất chip thì trước hết phải thăm dò trữ lượng và đánh giá chất lượng các nguồn tài nguyên, mỏ khoáng sản vật liệu liên quan như đất hiếm, kim loại màu, các nguồn vật liệu polymer.
Việt Nam cũng cần đầu tư cho hoạt động nghiên cứu khai thác, chế biến, tinh luyện và sản xuất ở quy mô công nghiệp đối với các loại vật liệu chiến lược như đất hiếm. Trong bối cảnh trong nước còn nhiều hạn chế thì thu hút đầu tư nước ngoài một cách khôn ngoan sẽ là chiến lược đúng đắn giúp Việt Nam khai thác đất hiếm và có thể đe doạ thế thống trị về nguồn tài nguyên đặc biệt này của Trung Quốc.
