Việt Nam mới 4.000 năm lịch sử, lũ ở Nghệ An “5.000 năm mới có một lần” hiểu thế nào?

© Ảnh : Thủy điện Bản VẽThủy điện Bản Vẽ, Nghệ An xả tràn sáng 23-7
Thủy điện Bản Vẽ, Nghệ An xả tràn sáng 23-7 - Sputnik Việt Nam, 1920, 23.07.2025
Đăng ký
Thông báo khẩn của tỉnh Nghệ An về lưu lượng nước về thượng lưu hồ thủy điện Bản Vẽ đạt 9.543 m³/s, gần chạm mức đỉnh lũ kiểm tra 10.500 m³/s, tương đương “lũ chu kỳ lặp lại 5.000 năm xảy ra 1 lần” (xác suất ~ 0,02%) gây xôn xao dư luận. Vậy hiểu thế nào cho đúng về “lũ 5.000 năm” ở đây?
Theo chuyên gia, lũ 5.000 năm xảy ra một lần” là tần suất lũ (hay là khả năng xảy ra lũ), chứ không phản ánh thời gian cụ thể, cố định có lũ xảy ra. Người dân và truyền thông không nên hiểu nhầm rằng "đã có một trận rồi thì 5.000 năm nữa mới có trận tiếp theo" hoặc "lịch sử Việt Nam mới có 4.000 năm thì làm sao biết được lũ 5.000 năm".

Lũ “5.000 năm mới có”

Tối 22/7, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh phát đi thông báo khẩn về ứng phó thiên tai, lũ lụt, trong đó nêu lúc 21h ngày 22/7, lưu lượng nước về thượng lưu hồ thủy điện Bản Vẽ đạt 9.543 m³/s, gần chạm mức đỉnh lũ kiểm tra 10.500 m³/s, tương đương “lũ chu kỳ lặp lại 5.000 năm xảy ra 1 lần” (xác suất ~ 0,02%). Thông tin này khiến nhiều người không khỏi thắc mắc.
Trả lời báo Vietnamnet sáng 23/7, ông Tạ Hữu Hùng, Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ cho biết, đến khoảng 2h ngày 23/7, lưu lượng nước về hồ đã tăng lên 12.800m³/s, vượt ngưỡng đỉnh lũ kiểm tra 5.000 năm.
Nói thêm về con số “5.000 năm một lần”, ông Hùng cho biết đây là một thông số mang tính thống kê kỹ thuật. Tức tần suất 0,02% tương ứng với chu kỳ 5.000 năm. Tương tự, tần suất 1% là 100 năm, 0,1% là 1.000 năm.
“Khi xây dựng các công trình thủy điện, người ta áp dụng hai mức tần suất: lũ thiết kế và lũ kiểm tra. Riêng với thủy điện Bản Vẽ – một công trình đặc biệt – mức lũ kiểm tra được xác định theo tần suất 0,02%”, ông Hùng giải thích với báo Vietnamnet.
Thành phố Thái Nguyên ngập sâu do mưa lớn - Sputnik Việt Nam, 1920, 23.07.2025
Nghệ An báo động đỏ: Thủy điện Bản Vẽ xả lũ lớn nhất trong 5.000 năm
Giám đốc nhà máy điện nhấn mạnh đây là con số dựa trên tính toán xác suất và mô hình thống kê thủy văn, không phải là điều đã từng được chứng kiến trong thực tế.
Chiều nay, Tiến sĩ Lương Hữu Dũng, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường bổ sung thêm cho hay, về thông tin lũ 5.000 năm xảy ra một lần nói như vậy là chưa chuẩn.
“Phải hiểu đúng là trận lũ có độ lớn, tức là quy mô ứng với trận lũ có chu kỳ lặp lại trong chuyên môn không phải 5.000 năm mới xảy ra 1 lần và đây chỉ nói đến khả năng xảy ra chứ không gắn với thời gian xảy ra vì lũ xảy ra mang tính ngẫu nhiên rất cao”, Tiến sĩ Dũng khẳng định.
Do đó, hoàn toàn có thể xảy ra bất cứ thời gian nào. Với lũ có chu kỳ lặp lại 5.000 năm tức là tương ứng với sắc suất xảy ra là 0,02 % có nghĩa khả năng xảy ra đột ngột con lũ lớn hơn hoặc bằng giá trị đó là rất hiếm.
“Cụ thể đối với hồ Bản Vẽ theo thông tin chúng tôi cập nhật vào 2h sáng 23/7 lưu lượng đỉnh lũ đạt 12.800 m³/s tức là vượt lũ kiểm tra 2.300m3/s. Đây có thể nói sự việc xảy ra rất hiếm. Cụ thể hơn với 1 trận lũ có chu kỳ lặp lại năm 1.000 năm. Điều đó có nghĩa là xác suất để nó xảy ra là 1/5.000 tức là 0,02 %. Đây là một giá trị xác suất khả năng xảy ra chứ không phải gắn liền về mặt thời gian xảy ra”, vị chuyên gia lưu ý thêm.
Tiến sĩ Lương Hữu Dũng phân tích, về khái niệm, trong thủy văn, tần suất lũ (ký hiệu là P) được hiểu là xác suất vượt. Có nghĩa là xác xuất để xảy ra trận lũ có lưu lượng đỉnh lũ lớn hơn hoặc bằng lưu lượng ứng với xác suất này. Vì đây là xác suất thống kê, không phải chu kỳ cứng.
Hậu quả của bão nhiệt đới Wipha tại Philippines - Sputnik Việt Nam, 1920, 22.07.2025
Multimedia
Đường phố ngập lụt và cây cối đổ ngổn ngang: Bão nhiệt đới "Wipha" tấn công Đông Nam Á
Một trận lũ có xác suất 0,02% không có nghĩa là phải đợi đúng 5.000 năm mới lặp lại. Trên lý thuyết, năm sau nó vẫn có thể xảy ra, nhưng xác suất là rất thấp. Và cần hiểu rằng, nói "lũ 5.000 năm" là cách các nhà chuyên môn nội suy theo thống kê dựa trên chuỗi số liệu mưa và lũ quan trắc được trong nhiều năm. Nó giống như cách nói "lũ lịch sử", nhưng ở đây là có tính toán rõ xác suất.
Ví dụ, lũ 2 năm có một lần tương đương 50% xảy ra mỗi năm. Lũ 5.000 năm tương ứng với xác suất chỉ 0,02% mỗi năm, cực kỳ hiếm nhưng không phải không thể xảy ra.

Không nên hiểu nhầm

Trước câu hỏi trong trường hợp tháng 8, nếu lại có một đợt mưa tương tự như tháng 7, thì liệu có thông báo là "lũ 5.000 năm" nữa không, TS. Lương Hữu Dũng cho biết, nếu số liệu thực đo về lượng mưa và lưu lượng lũ vẫn nằm trong ngưỡng thống kê tương tự như trận trước, thì vẫn có thể tiếp tục được đánh giá là tần suất 0,02% tương ứng với chu kỳ lặp lại 5.000 năm. Điều này không có gì mâu thuẫn, vì nó chỉ phản ánh xác suất thống kê.
Vì thế, người dân và truyền thông không nên hiểu nhầm rằng "đã có một trận rồi thì 5.000 năm nữa mới có trận tiếp theo" hoặc "lịch sử Việt Nam mới có 4.000 năm thì làm sao biết được lũ 5.000 năm". Điều cần lưu ý là đối với lũ tần suất càng nhỏ, thì mức độ hiếm gặp và cực đoan của hiện tượng càng lớn, nhưng không có nghĩa là không xảy ra tiếp.
Điều quan trọng là cơ quan truyền thông và cơ quan chuyên môn phải nói rõ rằng đây là tần suất lũ (hay là khả năng xảy ra lũ), chứ không phản ánh thời gian cụ thể, cố định có lũ xảy ra.
Do đó, theo vị chuyên gia, việc đánh giá "lũ 100 năm", "lũ 5.000 năm" là tính toán độ lớn đặc trưng mưa, mực nước, lưu lượng trong thiết kế đê điều, hồ chứa, quy hoạch phòng chống thiên tai, chứ không phải để dự báo thời điểm cụ thể xảy ra lũ.
“Hiểu sai về điều này có thể dẫn tới tâm lý chủ quan hoặc hoang mang không đáng có”, TS. Dũng nhắc lại.
Thành phố Huế. - Sputnik Việt Nam, 1920, 13.06.2025
Chuyện lạ: Huế ngập trong nước lũ giữa mùa hè
Tin thời sự
0
Để tham gia thảo luận
hãy kích hoạt hoặc đăng ký
loader
Phòng chat
Заголовок открываемого материала