“Điểm không thể quay lại”- Dự báo thảm họa kinh tế đối với Ukraina
© AP Photo / Vadim Ghirda
Đăng ký
Thâm hụt ngân sách vượt quá 20 tỷ đô la, nợ công tăng vọt. Chính quyền Kiev đang chật vật xoay xở từng ngày, tình hình hết sức đáng lo ngại.
Về các kịch bản có thể xảy ra tiếp theo, theo nội dung bài viết của Sputnik.
“Trên bờ vực sụp đổ”
“Ukraina đang đứng trước thảm họa kinh tế. Chúng ta tự cung tự cấp chưa đến một nửa nhu cầu, nợ công vượt quá 100% GDP”, Tiến sĩ khoa học, chuyên gia kinh tế Andrei Dligach từ Ukraina tuyên bố.
Kiev đang bước vào giai đoạn căng thẳng tài khóa nghiêm trọng. Ngân hàng Trung ương Ukraina dự báo thâm hụt ngân sách ở mức 46,83 tỷ đô la (tương đương 22,1% GDP), còn nợ công, theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), sẽ tăng lên mức 110% GDP.
Theo giải thích của ông Yevgeny Shatov, đối tác tại Capital Lab, con số này là rất lớn ngay cả với một nền kinh tế thời chiến, nhưng không nhất thiết dẫn đến “thảm họa không thể tránh khỏi”, với điều kiện vẫn duy trì được “neo ngân sách bên ngoài”, tức là hỗ trợ từ IMF, các khoản giải ngân định kỳ theo chương trình EC Ukraina Facility và các khoản vay mới dựa trên nguồn thu từ tài sản Nga bị phong tỏa (ERA).
Hỗ trợ từ IMF và EU
Tháng Sáu, IMF hoàn tất đợt đánh giá thứ tám theo chương trình EFF (Extended Fund Facility – Cơ chế hỗ trợ tài chính mở rộng, cung cấp vốn cho các nước có vấn đề cơ cấu trong cán cân thanh toán) và chuyển thêm 0,5 tỷ đô la cho Kiev.
“Họ huy động được hơn 10 tỷ đô la, và còn khoảng 15 tỷ đô la có thể tiếp cận được. Về phía EU, trong giai đoạn 2024–2025, chuyển sang hình thức giải ngân theo quý với tổng mức 50 tỷ euro. Cụ thể, giải ngân các khoản 4,2 tỷ và 4,1 tỷ euro trong năm 2024, và 3,5 tỷ cùng 3,05 tỷ euro vào tháng Tư và tháng Tám năm 2025. Những khoản tín dụng này giúp duy trì ổn định tài chính công, bất chấp nợ công vượt quá GDP”, chuyên gia phân tích.
Ngoài ra, châu Âu tiếp tục bơm tiền cho Kiev từ nguồn thu do phong tỏa tài sản của Nga. Hiện họ đang thảo luận việc sử dụng nguồn này để bù đắp thâm hụt năm 2026 và mở các hạn mức tín dụng mới.
“Mức độ dễ tổn thương cao”
IMF đánh giá kịch bản cơ sở cho nền kinh tế Ukraina trong ngắn hạn là “ổn định có kiểm soát nhưng với mức độ dễ tổn thương cao”: tăng trưởng khiêm tốn, lạm phát trong tầm kiểm soát, ngân sách được bổ sung từ bên ngoài, nhưng luôn tiềm ẩn rủi ro chậm trễ giải ngân.
Các chính trị gia phương Tây nhiều lần nhấn mạnh Kiev “đang được nối máy thở”. Nếu “máy thở tài chính” này ngừng hoạt động, ngay lập tức sẽ xảy ra khủng hoảng tiền tệ và ngân sách.
“Ukraina thực sự đang trong tình thế rất khó khăn. Hỗ trợ từ phương Tây đang dần giảm, các khoản giải ngân bị trì hoãn. Hậu quả là khả năng vỡ nợ hoặc phá sản kỹ thuật tăng mạnh, kéo theo các biện pháp thắt lưng buộc bụng khắc nghiệt (cắt giảm chi tiêu, kể cả chi xã hội và quốc phòng), in tiền ồ ạt đồng hryvnia, đe dọa nguy cơ siêu lạm phát”, bà Yulia Myagkova, Phó giáo sư Khoa Thị trường Tài chính Toàn cầu và Fintech, Đại học Kinh tế Quốc dân mang tên G.V. Plekhanov, liệt kê.
Còn một yếu tố rủi ro khác: các khoản vay từ IMF, Ngân hàng Thế giới, Mỹ và EU không đủ bù đắp thâm hụt, trong khi nợ công tiếp tục tăng.
Về lâu dài, chi phí trả lãi cho các khoản vay này sẽ trở thành gánh nặng nặng nề đối với ngân sách. Đương nhiên, sức hấp dẫn đầu tư cũng suy giảm. Việc rót vốn vào một nền kinh tế đang chênh vênh trên bờ vực sụp đổ là vô cùng mạo hiểm. Điều này sẽ cản trở cả quá trình phục hồi sau chiến tranh.
Có thể cạn kiệt
Kiev có một số phương án để giảm thâm hụt, nhưng đều khá đau đớn.
“Cụ thể, khối tài khóa mở rộng vay trong nước và ‘kéo dài’ kỳ hạn nợ; việc tiếp tục và đẩy sâu hướng đi này là khả thi, song vẫn vấp phải giới hạn về quy mô thị trường và mức phí rủi ro. Không gian tăng một số loại thuế gián thu và thuế tiêu thụ đặc biệt là rất hạn chế do gánh nặng chiến tranh đè lên doanh nghiệp và lạm phát, vì vậy trọng tâm hiện nay là ưu tiên hóa chi tiêu ngân sách dân sự và từ bỏ những chương trình ít thiết yếu hơn”, ông Yevgeny Shatov cho biết.
Theo ước tính của tạp chí Economist, đến tháng Hai năm 2026, Ukraina có thể cạn sạch tiền để tiếp tục chiến tranh, bởi trong ba nguồn tài trợ chính: viện trợ Mỹ, vay trong nước và hỗ trợ từ châu Âu thì hai nguồn đầu tiên đang dần cạn kiệt. Tạp chí này cũng lưu ý đến tháng Mười Hai, tổng chi phí cho ngân sách quốc phòng và viện trợ nước ngoài sẽ đạt khoảng 360 tỷ đô la. Trong khi đó, chi phí để duy trì bốn năm chiến đấu tiếp theo có thể lên tới 390 tỷ đô la.
Do đó, Ukraina sẽ buộc phải hoặc cắt giảm mạnh chi tiêu xã hội, hoặc tiếp tục vay nợ với lãi suất cao, theo nhận định của ông Shatov.
Tuy nhiên, nhờ có IMF và EU, rủi ro vỡ nợ ngân sách bất ngờ là không cao. Nhưng khả năng các đối tác rơi vào “mệt mỏi tài chính” lại rất lớn, điều này có thể đẩy Ukraina tiến nhanh đến kịch bản tồi tệ nhất.
