Những gì các nhà khoa học đã đọc được trong một bản thảo Maya cổ đại
09:13 09.11.2025 (Đã cập nhật: 16:50 10.11.2025)
© Ảnh : Public domain
Đăng ký
Các chuyên gia đã xem xét lại một trong những cổ vật nổi tiếng nhất của nền văn minh Maya – đó là Dresden Codex (tạm dịch là Bộ luật Dresden). Nhiều giả thuyết đã được đưa ra về mục đích của tài liệu này, từ lịch trình hiến tế đẫm máu đến lời nhắc nhở về ngày tận thế. Nhưng dường như cuối cùng thì vấn đề cũng đã rõ ràng.
Độc đáo, nhưng không phải là duy nhất
Ngày nay, ít ai còn nhớ đến sự ồn ào, hoảng loạn và kinh hoàng mà cụm từ "21 tháng 12 năm 2012" từng gây ra. Theo truyền thông, đây là ngày tận thế được cho là sẽ xảy ra theo lịch của người Maya.
Thực tế, việc lựa chọn ngày này không phải là ngẫu nhiên. Trở lại đầu những năm 1960, nhà nghiên cứu Maya người Mỹ Michael Coe đã đưa ra cái ngày đó - tất nhiên chỉ là trò đùa. Nhưng, như người ta vẫn nói, mỗi trò đùa đều có ẩn chứa một phần sự thật... Vị giáo sư này đã dựa trên các bản khắc nghi lễ và các tài liệu viết còn sót lại, đặc biệt là Bộ luật Dresden. Chính tài liệu này đã thu hút sự chú ý của các chuyên gia từ Đại học Albany. Trong vài tháng qua, họ đã tỉ mỉ nghiên cứu những trang giấy Amatl kỳ lạ (mà chúng trông giống truyện tranh hơn). Và họ đã đi đến một kết luận bất ngờ: chúng đã bị hiểu sai về cơ bản.
Người Maya
© Getty Images / Patryk_Kosmider
Tài liệu này không phải là duy nhất. Trong giai đoạn cổ điển của lịch sử (khoảng thế kỷ 11-14), người Maya đã tạo ra rất nhiều bản thảo chữ tượng hình tương tự. Được gấp lại như đàn accordion, chúng có rải rác các hình ảnh đầy màu sắc của các vị thần và những vị vua cai trị. Các hình minh họa đi kèm với những thông điệp văn bản nhỏ.
Thông thường, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy chúng trong các ngôi mộ của các thầy tế. Do đó, họ ngay lập người ta cho rằng chúng chứa đựng một loại kiến thức khoa học và tôn giáo nào đó.
15 Tháng Sáu 2020, 23:41
Nhưng Dresden Codex thì độc nhất vô nhị: đây là bản duy nhất được bảo quản nguyên vẹn và trong tình trạng còn rất tốt. Tài liệu này được đề cập lần đầu tiên vào năm 1739, khi người quản lý Thư viện Hoàng gia ở Dresden mua lại nó từ một cá nhân. Làm thế nào người này có được bản thảo vẫn còn là một bí ẩn lớn. Một thế kỷ rưỡi sau, nhà sử học và toán học người Đức Ernst Forstemann đã làm nên điều kỳ diệu: ông đã giải mã được bản thảo này. Chính nhờ công trình của ông mà các học giả hiện đại đã biết đến "bản tính toán dài" – đó là phương pháp của người Maya để xác định sự kết thúc của một kỷ nguyên và sự khởi đầu của kỷ nguyên tiếp theo. Nhân tiện, chính xác là cái này, chứ không phải "ngày tận thế", đã xảy ra vào ngày 23 tháng 12 năm 2012.
Lịch Tế Lễ
Tuy nhiên, có một đoạn văn đã ám ảnh các nhà khoa học trong một thời gian dài. Họ chỉ có thể xác định rằng đó là một cuốn lịch. Nhưng thực ra đó là gì? Một số người cho rằng đó là một cuốn lịch nông nghiệp. Thực tế, nó chứa đựng những sự trùng hợp định kỳ với sự bắt đầu của mùa mưa và mùa khô. Nhưng không có dấu hiệu nào khác cho thấy là nó dùng cho mục đích nông nghiệp.
Những người khác để ý thấy có những điểm tương đồng kỳ lạ: một số ngày trong bảng có liên quan đến một vị thần này hay vị thần khác. Do đó, nó chỉ là một danh sách các ngày lễ. Tuy nhiên, giả thuyết này không đứng vững sau khi xem xét thực tế đơn giản - các lễ kỷ niệm lớn đã bị thiếu, chẳng hạn như tháng Pop (tháng 7 theo lịch truyền thống), Tết Nguyên Đán của địa phương. Một số người còn đi xa hơn những người khác: Trong Dresden Codex chứa một cuốn lịch nhật thực. Trên thực tế, nó chính xác đến mức có lúc người ta còn nghi ngờ có sự giả mạo tạo ra sau này.
Năm 2016, nhà nhân chủng học Gerardo Aldana thuộc Đại học California đã mở rộng giả thuyết này. Ông tin rằng bản thảo được tạo ra ở Chichen Itza, một thành phố huyền thoại nổi tiếng với những ngôi đền và đài quan sát. Các nhà thiên văn học địa phương đã biên soạn một cuốn atlas chi tiết như vậy thông qua các quan sát sâu rộng về Mặt trời và hành tinh gần Trái đất nhất là Sao Kim.
Và điều này được thực hiện vì một mục đích duy nhất. "Họ đã sử dụng <…> các thiên thể để tính toán các chu kỳ tôn giáo", nhà nghiên cứu này giải thích. "Chichén Itzá là nơi tổ chức nhiều lễ hội tôn giáo, khi toàn bộ thành phố tụ họp và thực hiện một số nghi lễ nhất định. Đương nhiên, ngày tháng của chúng phải được xác định với độ chính xác cao nhất."
Đơn giản hơn vẻ bề ngoài
Lý thuyết của Aldana không nhận được sự ủng hộ rộng rãi trong giới khoa học. Tuy nhiên, nó đã phần lớn truyền cảm hứng cho các nhà nghiên cứu ở Albany cho nghiên cứu đột phá hiện tại của họ. Trong bài báo, một giáo sư đại học đề xuất xem Dresden Codex không phải là một tài liệu độc lập, mà là "một mắt xích trong truyền thống quan sát lâu đời".
Trong trường hợp này, mọi thứ đều ăn khớp với nhau. Các chuyên gia ở Albany phát hiện ra rằng người Maya không tạo ra một bảng tính toán mới mỗi lần, mà chỉ đơn giản là chồng bảng mới lên bảng cũ.
"Bằng cách này, họ đã “cập nhật” lịch. Cách tiếp cận này cho phép họ sửa chữa các lỗi thiên văn tích tụ theo thời gian, chẳng hạn như số ngày thừa trong năm nhuận", giáo sư ngữ văn John Justeson, một trong những tác giả của bài báo đã xuất bản dựa trên những phát hiện của nghiên cứu, đã nói.
Bản sao Sách Chilam Balam của Ixil được trưng bày tại Museo Nacional de Antropologia ở thành phố Mexico
Tuy nhiên, lịch trình nhật thực không liên quan gì đến nó cả: đây là sản phẩm phụ của các phép tính toán thông thường hàng ngày. Codex này bao gồm khoảng thời gian 405 tháng, tương đương 11.960 ngày. Con số này tương quan chặt chẽ hơn với chu kỳ hàng năm của địa phương (một năm của người Maya dài 206 ngày) so với các pha Mặt Trăng đi qua Mặt Trời.
Nói cách khác, con người xưa chỉ đơn giản là tạo ra một cuốn lịch cho tương lai. Vì vậy, những cổ vật Maya mới nhất không phải lúc nào cũng chứa đầy sự huyền bí và những điều khó hiểu. Đôi khi, chỉ cần hiểu biết cơ bản về số học là đủ để khiến bạn hiểu là bạn đang làm gì với chúng.
